پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ماهنامه عصر تراکنش / اگر درباره زنجیره بلوک چیزی شنیده و خوانده‌اید یا به‌تازگی کار کردن با آن را شروع کرده‌اید، مسلما سوالاتی درباره هایپرلجر (Hyperledger)، نحوه عملکردش و حتی تفاوت آن با فامیل‌های دورش مانند اتریوم، ریپل یا بیت‌کوین برایتان به وجود می‌آید که امیدواریم با خواندن این مطلب برطرف شود.
قصد ما هم پاسخ دادن به این سوالات و شفاف کردن برخی ابهاماتی است که درباره نحوه فعالیت هایپرلجر وجود دارد. حتما اگر خبرهای زنجیره بلوک را در رویدادها و سایت‌های مختلف دنبال کنید، به اسم هایپرلجر از بنیاد لینوکس (Linux Foundation) برخورد کرده‌اید. شاید درک موضوعات و مفاهیم ارزهای رمزنگاری‌شده مانند بیت‌کوین و اتریوم راحت‌تر باشد؛ اما شاید سردرآوردن از اقدامات و ابتکارات هایپرلجر کمی سخت‌تر باشد، ولی زمانی که این سردرآوردن به نتیجه برسد، با پروژه‌های جالب و هیجان‌انگیزی درباره کاربردهای غیرارزی زنجیره بلوک آشنا می‌شوید.
هایپرلجر چه هست و چه نیست؟
بیایید با این سوال شروع کنیم که هایپرلجر شامل چه چیزهایی نمی‌شود. هایپرلجر یک شرکت، یک ارز رمزنگاری‌شده و یک زنجیره بلوک نیست. در واقع هایپرلجر بیشتر چیزی شبیه به هابی برای توسعه باز صنعت زنجیره بلوک است. توضیحی که در خود سایت هایپرلجر نوشته شده، این است: «هایپرلجر تلاش مشترکی برای پیشبرد فناوری‌های متشکل از زنجیره بلوک است. یک همکاری جهانی است که توسط بنیاد لینوکس راه‌اندازی شده و شامل مجموعه‌ای از رهبران و پیشروهای صنایع مالی، بانکداری، اینترنت اشیا، زنجیره عرضه، تولید و فناوری است.»
از مهم‌ترین ویژگی‌هایی که باید درباره هایپرلجر بدانید این است که نه از بیت‌کوین و نه از هیچ ارز رمزنگاری‌شده دیگری پشتیبانی نمی‌کند، اما عامل اصلی جذابیت و هیجان‌انگیز بودن هایپرلجر، فناوری زنجیره بلوک پشت پلتفرمش است. زنجیره بلوک توانایی ایجاد نسل جدیدی از کاربردهای تراکنشی را دارد که اعتماد، مسئولیت‌پذیری و شفافیت رکن اصلی آنهاست و در عین حال می‌تواند فرایندهای تجاری و محدودیت‌های قانونی را ساده‌سازی کند.
پس می‌شود گفت که ما وعده و وعیدهای بسیاری را داریم و یک هایپرلجر، برای برآورده کردن آنها. بنیاد لینوکس قصد دارد به کمک هایپرلجر محیطی بسازد که در آن جامعه‌ای از توسعه‌دهندگان نرم‌افزار و شرکت‌ها برای ایجاد چارچوب زنجیره بلوک با یکدیگر ملاقات و همکاری کنند. بنیاد لینوکس این پلتفرم را در دسامبر 2015 تاسیس کرد. در فوریه 2016 اولین اعضای آن اعلام شد و در ماه مارس همان سال، 10 عضو دیگر به آن اضافه شدند. در حال حاضر هم هایپرلجر بیش از یکصد عضو دارد که شامل زنجیره گسترده‌ای از رهبران صنعت است.
اگر به لیست صدنفره اعضای هایپرلجر نگاه کنید، اسامی آشنایی در آن می‌بینید، نام شرکت‌های بزرگ فناوری مانند اِیرباس، دِیملر و موتور جست‌وجوگر بایدو، شرکت‌های فناوری اطلاعاتی مانند آی‌بی‌ام، فوجیتسو، سپ، هواوی، نوکیا، اینتل و سامسونگ، موسسات مالی مانند دویچه بورس، آمریکن اکسپرس، جی‌پی مورگان، بی‌بی‌وی‌اِی و ولزفارگو و همچنین استارت‌آپ‌های زنجیره بلوکی مانند بلاک استریم، نِتکی، لیکی، فَکتوم، بلوک و کانسنسیس.
هایپرلجر چیزی شبیه به دولت اجرایی دارد که در واقع جمعی از رهبران است. این مجمع شامل بیش از 10 مدیر اجرایی است که اکثرا دهه‌ها تجربه در حوزه منبع‌باز و همچنین ارتباطات تنگاتنگی با دیگر صنایع دارند. رهبرانی از بنیاد آپاچی، کنسرسیوم W3C و مهندسانی از شرکت آی‌بی‌ام در هایپرلجر حضور دارند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
بنیاد آپاچی چیست؟
بنیاد نرم‌افزار آپاچی که به اختصار اِی‌اس‌اف هم نوشته می‌شود، شرکتی ناسودبر است که در دسته شرکت‌های معاف از مالیات در آمریکا قرار دارد که پشتیبان نرم‌افزاری آپاچی است. ای‌اس‌اف با استفاده از قوانین ادغام در ایالت دلاویر در ژوئن 1999 ایجاد شد. نرم‌افزارهای تولیدشده توسط این بنیاد تحت اجازه‌نامه آپاچی قرار دارند، از این رو این نرم‌افزارها در دسته نرم‌افزار آزاد و متن‌باز قرار می‌گیرند.
[/mks_pullquote]
مهم‌ترین تصمیم‌گیری در هایپرلجر
روزهای اولیه راه‌اندازی هایپرلجر بود که این پروژه مجبور شد تصمیم بسیار مهمی بگیرد. چند وقت پیش از برایان بهلندورف، مدیر اجرایی هایپرلجر سوال شد که آیا هایپرلجر کوین مخصوص خودش را که روی زنجیره بلوک هایپرلجر فعالیت می‌کند، راه‌اندازی خواهد کرد یا خیر. بهلندورف هم با قاطعیت پاسخ داد که پروژه هایپرلجر به هیچ‌وجه ارز رمزنگاری‌شده‌ای برای خودش نمی‌سازد و ادامه داد: «شما هیچ‌وقت شاهد کوین هایپرلجر نخواهید بود. نداشتن ارز کار ما را بسیار راحت‌تر می‌کند و ما را از بسیاری از چالش‌های سیاسی دور نگه می‌دارد.»
با این تصمیم، هایپرلجر توانست اهداف استراتژیک خودش را برای ایجاد کاربردهای صنعتی فناوری زنجیره بلوک شکل دهد و خودش را کاملا از طرح‌ها و اقدامات بخش ارزی زنجیره بلوک جدا کرد. شاید خارج شدن از گروه ارزی زنجیره بلوک خسته‌کننده به نظر بیاید، اما در عین حال بسیار ساده و راحت و قابل درک خواهد بود.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
برایان بهلندورف کیست؟
برایان بهلندورف در 30 مارس 1973 متولد شد و تکنیسین، مدیر اجرایی، برنامه‌نویس و یک شخصیت برجسته در جنبش نرم‌افزاری منبع‌باز است. او توسعه‌دهنده اولیه وب‌سرور آپاچی، محبوب‌ترین نرم‌افزار وب‌سرور در اینترنت و همینطور عضو بنیانگذار گروه آپاچی بود که بعدها به بنیاد نرم‌افزار آپاچی تبدیل شد. او در سال 2003 عضو هیات‌مدیره موزیلا، در سال 2009 عضو هیات‌مدیره بِنِتِک و در سال 2013 عضو هیات‌مدیره بنیاد مرزهای الکترونیکی بوده است. او از سال 2016 هم به‌عنوان مدیر اجرایی در بنیاد لینوکس فعالیت می‌کند.
[/mks_pullquote]
هایپرلجر دقیقا چه کار می‌کند؟
علاوه بر مطالب و توضیحاتی که گفته شد، هایپرلجر چیزی به اسم «منشور» دارد که در واقع مشابه راهنمای ماموریت شرکت است. طبق این منشور، هدف این پلتفرم، ایجاد یک چارچوب دفاتر کل توزیع‌شده منبع‌باز و بر پایه کد و در سطح سازمانی و همچنین ایجاد، ترویج و نگهداری یک زیرساخت باز است. شاید این توضیح چندخطی که درباره هدف هایپرلجر داده شده، آنطور که باید و شاید نتواند به سوال اصلی ما و اینکه این جمع بزرگ رهبران دقیقا در هایپرلجر چه کاری انجام می‌دهند، پاسخ دهد.
برای آشنایی بیشتر با پروژه‌هایی که هایپرلجر انجام می‌دهد و اینکه چه کسانی در آن پروژه‌ها مشارکت دارند، در ادامه شما را با پروژه‌های هشت‌گانه هایپرلجر آشنا می‌کنیم.
استراتژی چتری هایپرلجر برای توسعه و ترویج طیف وسیعی از کسب‌وکارهای فناوری زنجیره بلوک، چارچوب‌ها، رابط‌ها و اپلیکیشن‌ها به کار گرفته می‌شود. در حال حاضر هم هایپرلجر هشت پروژه زیر را در اختیار دارد:
- هایپرلجر ساتوث (Hyperledger Sawtooth) که یک مجموعه زنجیره بلوک ماژولار است که توسط اینتل توسعه یافته و از یک الگوریتم توافق کلی جدیدی به نام اثبات زمان سپری‌شده (Proof of Elapsed Time) استفاده می‌کند.
- هایپرلجر ایروها (Hyperledger Iroha) پروژه‌ای است که توسط چند شرکت ژاپنی برای ترکیب آسان و ساده چارچوب برای زنجیره بلوک ایجاد شده است.
- هایپرلجر فابریک (Hyperledger Fabric) پروژه‌ای است که توسط شرکت آی‌بی‌ام انجام می‌شود. فابریک به‌کارگیری Plug and Play از فناوری زنجیره بلوک است. این پروژه نسخه خصوصی زنجیره بلوک است که در آن گره‌ها در شبکه، یک زنجیره خصوصی را تشکیل می‌دهند و داده‌ها را به اشتراک می‌گذارند.
- هایپرلجر بارو (Hyperledger Burrow) پروژه‌ای است که یک ماشین قرارداد هوشمند مجاز را با مشخصات اتریوم توسعه می‌دهد.
- هایپرلجر سِلو (Hyperledger Cello) هم یک ابزار ماژول زنجیره بلوک است و قصد دارد مدل الحاقی تقاضا به‌عنوان سرویس را به اکوسیستم زنجیره بلوک بیاورد تا زحمات مورد نیاز برای ایجاد، مدیریت و پایان دادن به زنجیره بلوک را کاهش دهد.
- هایپرلجر کُمپوزر (Hyperledger Composer) هم مجموعه‌ای از ابزارهای مشارکت و همکاری برای ایجاد شبکه‌های کسب‌وکاری زنجیره بلوک است. ثمره این پروژه برای صاحبان و همینطور توسعه‌دهندگان کسب‌وکارها این است که می‌توانند اپلیکیشن‌های زنجیره بلوک و قراردادهای هوشمند را برای رفع مشکلات کسب‌وکاری‌شان بسازند.
- هایپرلجر اکسپلورر (Hyperledger Explorer) هم یک ماژول زنجیره بلوک و یکی دیگر از پروژه‌های هایپرلجر است. در واقع اکسپلورر برای طراحی یک اپلیکیشن تحت وب کاربرپسند طراحی شده است. اکسپلورر می‌تواند اطلاعات خوبی از بلوک‌ها، تراکنش‌ها و داده‌های مربوطه، اطلاعات شبکه، کدهای زنجیره و دیگر اطلاعات مرتبط و ذخیره‌شده در دفاتر کل را در اختیار افراد قرار دهد.
- آخرین پروژه هم هایپرلجر ایندی (Hyperledger Indy) نام دارد و یک دفتر کل توزیع‌شده است که به‌طور خاص برای هویت غیرمتمرکز ساخته شده است. این پروژه ابزارها و اجزای قابل استفاده مجدد برای ایجاد و استفاده از هویت‌های دیجیتالی که ریشه در زنجیره بلوک یا دیگر دفاتر کل توزیع‌شده دارند را فراهم می‌کند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
همکاری شرکت‌ها و بانک‌ها با هایپرلجر
در ماه جولای 2017، گروه بورس و اوراق بهادار لندن که با شرکت آی‌بی‌ام همکاری دارد، اعلام کرد که می‌خواهد با استفاده از فابریک هایپرلجر پلتفرم زنجیره بلوکی برای انتشار دیجیتالی سهام شرکت‌های ایتالیایی طراحی کند. همچنین در سپتامبر همان سال هم رویال بانک کانادا شروع به استفاده از هایپرلجر برای انجام پرداخت‌های بین‌بانکی میان کانادا و ایالات متحده کرد.
[/mks_pullquote]
تفاوت هایپرلجر با دیگر بازیگران
هایپرلجر با دیگر بازیگران حال حاضر صنعت مانند اتریوم یا بیت‌کوین تفاوت دارد و بزرگ‌ترین تفاوتش هم این است که هیچ ارزی مختص به خودش ندارد. هایپرلجر نرم‌افزاری است که برای پردازش مورد استفاده قرار می‌گیرد و شیوه استفاده از آن هم به این بستگی دارد که هر شرکت بخواهد چه استفاده‌ای از نرم‌افزارش داشته باشد. مثلا بانک‌ها می‌توانند از هایپرلجر برای پردازش داده‌های داخلی در سرورشان، بدون نیاز به نهادهای خارجی استفاده کنند. اگر صرفا بخواهیم هایپرلجر را با اتریوم مقایسه کنیم، می‌توان به چهار مورد اشاره کرد:
1. هایپرلجر یک معماری ماژولار دارد که انعطاف‌پذیری زیادی را در رابطه با آنچه شما می‌خواهید یا نمی‌خواهید از آن استفاده کنید، برایتان فراهم می‌کند و کسب‌وکارهایی را هدف قرار داده که می‌خواهند با استفاده از فناوری زنجیره بلوک فرایندهایشان را ساده‌سازی کنند. در حالی که اتریوم برنامه‌هایی را هدف قرار داده که در طبیعت توزیع شده‌اند و برای حجم وسیعی از مصارف به‌کار گرفته می‌شوند.
2. از آنجایی که اتریوم ارز رمزنگاری‌شده مختص خودش را دارد، نسبت به هایپرلجر می‌تواند گزینه بهتر و مناسب‌تری برای مواردی که نیاز به ارز دارد باشد.
3. این امکان در اتریوم وجود ندارد که تراکنشی برای یک نفر قابل رویت باشد، اما برای دیگران نه، در حالی که پروژه فابریک هایپرلجر این امکان را برای کسب‌وکارها فراهم می‌کند.
4. اگر نگاهی به حالت عملیات اتریوم بیندازیم، می‌بینیم که اتریوم می‌تواند هم خصوصی باشد و هم عمومی؛ بدون آنکه نیازی به هیچ مجوزی داشته باشد؛ در حالی که هایپرلجر خصوصی است. البته واضح است که پروژه فابریک امکان کنترل دقیق بر توافق کلی را فراهم می‌کند و دسترسی به تراکنش‌ها را محدود می‌کند که نتیجه آن بهبود مقیاس‌پذیری عملکرد و همینطور حفظ حریم خصوصی است.
