پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مینا والی؛ ماهنامه عصر تراکنش / پول همان چرک کف‌دستی که بیشتر ما اکراه داریم اعتراف کنیم که بیشتر فعالیت‌هایمان برای کسب آن است، هنوز هم یک معما است. یک بچه سه‌ساله هم می‌تواند قدرت پول را درک کند، چیزی که با آن به بستنی یا اسباب‌بازی دلخواهش می‌رسد، اما درک ماهیت آن و کاری که می‌کند به این سادگی نیست. آیا پول فقط جسم است یا روح هم دارد؟
درک پول و کارکردش ما را پولدارتر نمی‌کند. بااین‌حال این موضوعی است که فیلسوف‌ها را درگیر خودش کرده و خواهد کرد. فیلسوف جماعت هم که قرار نیست با حکمت و فلسفه‌بافی پولدار شود، پس اگر حوصله مباحث فلسفی را دارید، خواندن این مطلب را ادامه دهید.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کتاب فلسفه پول
این کتاب درباره جامعه‌شناسی اقتصادی است و گئورک زیمل آن را نوشته است. فلسفه پول سال 1900 منتشر و هفت سال بعد در 700 صفحه تجدید چاپ شد.
[/mks_pullquote]
آیا پول پرده از جوهر درونی حیات برمی‌دارد؟
«راستی پول دقیقاً چیست؟ یک کوه نقره؛ آن‌طور که فاتحان اسپانیایی قاره آمریکا تصور می‌کردند؟ یا لوح‌های گلی و کاغذی که پول چاپی از آن حاصل شد؟ ما چگونه در جهانی زندگی می‌کنیم که پول بیش از آن‌که به چشم دیده شود، نامرئی و کوچک‌تر از اعدادی است که روی صفحه کامپیوتر می‌توانیم ببینیم؟ پول از کجا آمده است و به کجا می‌رود؟» این سؤال‌ها را نیال فرگوسن در کتاب «برآمدن پول: تاریخ مالی جهان» مطرح می‌کند.
گئورگ زیمل، جامعه‌شناس و فیلسوف آلمانی کتابی نوشته است با نام «فلسفه پول» که سال 1900 منتشر شد. زیمل می‌گوید: «پول از وضعیتی استثنایی بهره‌مند است.»
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
گئورک زیمل
جامعه‌شناس آلمانی و فیلسوف نئوکانتی از پیشگامان جامعه‌شناسی است. او در قرن نوزدهم و بیستم زندگی می‌کرد. مکتب جامعه‌شناسی صوری را او خلق کرد.
[/mks_pullquote]
به باور زیمل، پول بهتر از هر پدیده‌ای می‌تواند پرده از «جوهر درونی حیات» و «واقعیت اجتماعی سیال و درحرکت» بردارد. از یک‌سو پول پدیده‌ای جزئی و خاص است و از سوی دیگر کلی‌ترین و انتزاعی‌ترین شیء یا کالا محسوب می‌شود. پول کالایی بی‌شکل و انتزاعی است و می‌تواند همه‌چیز را به خود و خود را به همه‌چیز تغییر دهد؛ به‌عبارت‌دیگر هر چیزی را می‌توان با پول خرید و هر چیزی قابل‌تبدیل شدن به پول است.
سراب جامعه بدون پول
راستی اگر پول نبود چه می‌شد؟ آیا آینده ما به خطر می‌افتاد؟ بله! حتماً آینده ما به خطر می‌افتاد اگر که نمی‌توانستیم با چیزی مثل پول معامله کنیم؛ دلیلش سخت شدن مبادله‌ها است. فکرش را بکنید اگر پول نبود، آیا انگیزه‌ای می‌ماند برای بیشتر تلاش کردن و به دنبال خلاقیت و نوآوری رفتن؟
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کمونیسم
ایدئولوژی‌ای که می‌کوشد بر اساس مالکیت مشترک روش‌ها و ابزارهای تولید و در غیاب مالکیت خصوصی، یک جامعه فاقد طبقه‌های اجتماعی را ترسیم کند.
[/mks_pullquote]
با وجود خدماتی که پول به بشر کرده است تا همین اواخر هم کسانی بودند که رؤیای جامعه بدون پول را در سر می‌پروراندند؛ کسانی مثل کمونیست‌ها و آنارشیست‌ها، مرتجعان افراطی، مذهبی‌های بنیادگرا و هیپی‌ها. انگلس و مارکس پول را ابزاری برای بهره‌کشی سرمایه‌دارها می‌دانستند که «رابطه پولی» جایگزین همه روابط انسانی حتی روابط خانوادگی شده بود. عقایدی که به این راحتی از بین نمی‌رود حتی تا دهه 70 میلادی هم هنوز کمونیست‌هایی در اروپا بودند که علاقه‌ای به پول نداشتند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
فریدریش انگلس
فیلسوف و انقلابی کمونیست آلمانی قرن نوزدهم و نزدیک‌ترین همکار کارل مارکس؛ همراه با او در پایه‌گذاری تئوری علمی سوسیالیسم، تدوین برنامه مبارزاتی کارگران اروپایی و ایجاد حزب طبقه کارگر فعالیت کرد.
[/mks_pullquote]
با وجود این آمال، هیچ‌کدام از جوامع کمونیستی نتوانسته‌اند بدون پول کشور را مدیریت کنند؛ همین حالا در کره شمالی هم از پول برای مبادله استفاده می‌شود. در مورد جوامعی که از طریق شکار ارتزاق می‌کردند و از پول هم استفاده نمی‌کردند هم باید در نظر داشت که این جوامع هیچ‌وقت پیشرفت اقتصادی نداشتند که بخواهند نمونه و الگو باشند.
فرگوسن ماجرای قبیله‌ای به نام «نوکاک ماکو» در کلمبیا را تعریف می‌کند که سال‌های سال در انزوا و بدون ارتباط با جوامع انسانی زندگی می‌کردند و بالاخره در سال‌های اول قرن 21 از جنگل‌های حاره‌ای آمازون دل بریدند و به‌طرف منطقه مسکونی سان‌خوزه دل‌گواویار سرازیر شدند. این مردم تصوری از پول نداشتند و فقط از طریق گوشت میمون، شکار و میوه گذران عمر می‌کردند. «امروز، آن‌ها در محوطه‌ای نزدیک شهر به سر می‌برند و برای ارتزاق به کمک‌های دولت اتکا دارند و در پاسخ به این سؤال که آیا دلشان برای جنگل تنگ نشده است، می‌خندند. بعد از یک‌عمر راهپیمایی سخت و دشوار از صبح تا شب برای پیدا کردن غذا، باورشان نمی‌شود کسانی که اصلاً نمی‌شناسندشان مایحتاجشان را تأمین می‌کنند بی آن‌که در عوض چیزی از آن‌ها بخواهند.»
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
کارل مارکس
متفکر انقلابی، فیلسوف، جامعه‌شناس، تاریخ‌دان و اقتصاددان آلمانی قرن نوزدهم، نویسنده مانیفست کمونیست با همکاری انگلس و از تأثیرگذارترین اندیشمندان تمام اعصار است.
[/mks_pullquote]
طلا فقط زیبا نیست
پول آن‌قدر انگیزه می‌آورد که می‌تواند باعث از بین رفتن جوامع شود. قرن‌ها پیش، قبل از این‌که پول این‌قدر در دنیا فراگیر شود، جوامعی در دنیا بودند که در صلح و سعادت و بدون این‌که بویی از پول و قدرت آن برده باشند، زندگی می‌کردند. نمونه آن‌ها مردمانی که در سرزمین‌های امپراتوری اینکا، بافرهنگ‌ترین جامعه آمریکای جنوبی در پانصد سال پیش زندگی می‌کردند و هیچ درکی از پول نداشتند. در نظر آن‌ها ارزش طلا به سبب زیبایی آن بود. به دلیل نوع نظام اقتصادی از امپراتوری اینکا به‌عنوان یک تمدن کمونیستی یاد می‌شود.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
امپراتوری اینکا
یکی از امپراتوری‌های آمریکای جنوبی بین سال‌های 1438 و 1533 که بیشترین پهناوری آن در کشورهای پرو، اکوادور و بولیوی بود.
[/mks_pullquote]
سال 1532 میلادی بود که «پیزارو» اسپانیایی با همراهانش به «اینکا» ها حمله کرد تا فلزات گران‌بهای این قوم از همه‌جا بی‌خبر را تصاحب کند. قوم اینکا درک نمی‌کردند که چرا طلا و نقره این‌قدر اروپایی‌ها را جادو کرده است. مانکو کاپاک، رهبر آن‌ها در شکایت از پیزارو و افرادش می‌گفت: «اگر همه برف‌های رشته‌کوه آند هم تبدیل به طلا شود، آن‌ها باز هم سیر نمی‌شوند.» او نمی‌دانست ارزش طلا و نقره برای پیزارو فقط دلیل زیبایی‌شناختی ندارد، بلکه این فلزات می‌توانستند تبدیل به پول شوند؛ یعنی واحدی برای شمارش، اندوخته‌ای ارزشمند و قدرتی قابل‌حمل.
پول آنچه تصور می‌کنیم، نیست
پول با تمام خوبی‌هایی که دارد، به‌تنهایی نمی‌تواند سعادت جوامع را سبب شود؛ گرچه این جمله کمی شبیه به موضوع انشای دستمالی‌شده «علم بهتر است یا ثروت» شد، اما حقیقت این است که پول دوست‌داشتنی ما اگر به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند شکست جامعه و اقتصاد آن را در پی داشته باشد. همان اتفاقی که در اسپانیای قرن شانزدهم افتاد، آن‌قدر معادن نقره استخراج شد که این فلز ارزش و قدرت خریدش را نسبت به کالاهای دیگر از دست داد، درنتیجه در دوره زمانی صدساله بین سال‌های 1540 تا 1640 در تمام اروپا، دوره مشهور «انقلاب قیمت» حاکم بود؛ دوره‌ای که قیمت مواد غذایی که 300 سال تمایلی به افزایش مستمر نشان نداده بود، به‌طور چشمگیر بالا رفت.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
مارک شل
منتقد ادبی متولد 1947 کانادا و نویسنده کتاب «حلقه ژیکس»، در حال حاضر در دانشگاه هاروارد، ادبیات انگلیسی تدریس می‌کند.
[/mks_pullquote]
به نظر می‌رسد اسپانیایی‌ها پیش از آن‌که کارکرد پول را درک کنند به تولید بیش‌ازحد آن پرداختند. آن‌ها نفهمیده بودند که ارزش فلز قیمتی، مطلق نیست. نمی‌دانستند که پول فقط ارزش چیزی را دارد که کسی حاضر باشد آن را در مقابلش به شما بدهد. افزایش عرضه آن جامعه را ثروتمندتر نمی‌کند، هرچند ممکن است حکومتی را که محصول پول را به انحصار درمی‌آورد، به ثروت برساند.
این همان تصور اشتباهی است که هنوز هم برخی سیاستمداران در دنیا در ذهن دارند و فکر می‌کنند با تزریق پول به جامعه مشکلات اقتصادی هم حل می‌شود. فرگوسن تعریفی از پول در کتابش ارائه داده است که کمی ماهیت این ابزار را روشن می‌کند: «پول موضوعی اعتقادی، حتی ایمانی است؛ اعتقاد به کسی که آن را به ما می‌پردازد؛ اعتقاد به کسی که پول مورداستفاده‌اش را چاپ می‌کند یا مؤسسه‌ای که برای چک‌ها یا انتقال‌هایش احترام قائل است. پول فلز نیست، پشتوانه‌ای مکتوب است و به نظر نمی‌رسد اهمیتی داشته باشد که کجا مکتوب شده است، روی نقره، روی گِل، روی کاغذ یا روی نمایشگر آب‌گونه شفاف. هر چیزی می‌تواند کار پول را بکند، از صدف کائوری جزایر مالدیو تا صفحات سنگی گرد بزرگ که در یِپ (یاپ)، مجمع‌الجزایری در اقیانوس اطلس، استفاده می‌شد و اکنون در عصر الکترونیک به نظر می‌آید که هیچ‌چیز نمی‌تواند کار پول را بکند.»