پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
انجمن فناوری اطلاعات و ارتباطات استان تهران (وابسته به اتاق تهران) گزارش بازدید جیتکس ۲۰۲۵ را منتشر کرد. حمید بهنگار، مدیر عامل شرکت دانش بنیان پرتوتاپ رایان، به عنوان رئیس انجمن فناوری اطلاعات و ارتباطات استان تهران و عضو هیئت‌مدیره اتاق بازرگانی ایران و امارات، به نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ اعزام شد تا به عنوان یک متخصص فناوری‌های نوظهور از منظر یک فعال صنفی، وضعیت نمایشگاه جیتکس را رصد و نتایج آن را در اختیار تشکل‌های مطلوع خود و عموم قرار دهد. بهنگار در گفتوگو با خبرنگار راه پرداخت توضیح داد آنچه در جیتکس ۲۰۲۴ بیشترین تأثیر را بر آینده اقتصاد دیجیتال ایران می‌تواند بگذارد، روندهایی هستند که از ترکیب فناوری و مدیریت هوشمند به‌وجود می‌آیند. دیگر نمی‌توان صرفاً درباره یک فناوری منفرد صحبت کرد؛ بلکه باید از هم‌افزایی میان فناوری‌های هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، بلاکچین و رایانش ابری حرف زد که در کنار اقدامات مدیریتی، فرهنگی، اجتماعی و حتی سیاسی، می‌توانند ستون‌های مکمل اقتصاد ایران را تقویت کنند.
به باور او، اگر این روندها به‌صورت عملیاتی و هدفمند در سیاست‌گذاری اقتصادی کشور وارد شوند، می‌توانند نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش سهم اقتصاد دیجیتال ایران تا سطح ۱۰ درصد ایفا کنند. او همچنین گفت: «وقت آن رسیده که جلسات تخصصی بین بخش خصوصی و دولت برای تحلیل برنامه‌های توسعه کشورهای همسایه شکل بگیرد. نباید صرفاً به پژوهشگاه‌ها یا مراکز دانشگاهی بسنده کنیم؛ لازم است این تحلیل‌ها وارد بدنه فعال بخش خصوصی شود تا بتوانیم با نگاهی منطقه‌ای و مقایسه‌ای، راهبردهای توسعه اقتصاد دیجیتال را بازطراحی کنیم. ایران برای اینکه در آینده اقتصاد هوشمند و رقابت‌های الگوریتمیک جهانی هویت خود را حفظ کند، باید در یکی‌دو سال آینده یک نقشه‌راه عملیاتی و واقع‌بینانه تدوین کند؛ نقشه‌ای که بر بازسازی ساختاری در نگرش، عملکرد و زمان‌بندی برنامه‌ها استوار باشد.»
آنچه در ادامه می‌خوانید، نگاه متفاوتی از نمایشگاه جیتکس ارائه می‌دهد و از چند بخش تحلیل تکنیکی، نقش جیتکس در دبی ۲۰۳۳، ساختار حاکمیتی امارات و نقش اقتصاد دیجیتال، درس‌هایی از جیتکس برای ایران و بخش‌های دیگری تشکیل شده است که می‌تواند برای امروز ایران و آینده اقتصاد دیجیتال ایران و شرکت‌های فعال حوزه فناوری و دولتمردان جذاب باشد.
در نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ چه گذشت؟
نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ که در ۱۳ تا ۱۷ ماه اکتبر در مرکز تجارت جهانی دبی برگزار شد، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین گردهمایی‌های فناوری در سطح بین‌المللی، بستری بی‌نظیر برای تحلیل تکنیکال روندهای نوظهور در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات فراهم می‌آورد. این رویداد با حضور بیش از هزار شرکت از صد کشور جهان، نه تنها ویترینی برای نمایش آخرین دستاوردهای فناوری بود، بلکه به‌مثابه یک آزمایشگاه زنده برای بررسی هم‌گرایی فناوری‌های پیشرفته، تحول زیرساخت‌های دیجیتال، و آینده‌نگری تکنولوژیک عمل کرد.
از منظر تکنیکال، جیتکس ۲۰۲۵ را می‌توان به عنوان یک نقطه عطف در مسیر تحول دیجیتال ارزیابی کرد.
زیرساخت‌های ارتباطی نمایشگاه، با بهره‌گیری از فناوری‌های نسل پنجم (5G)ارتباطات وWi-Fi 6، امکان اتصال پایدار و پرسرعت را برای هزاران بازدیدکننده و غرفه‌دار فراهم ساخت. این سطح از اتصال، زمینه‌ساز اجرای همزمان چندین فناوری نوین از جمله واقعیت افزوده، واقعیت مجازی، اینترنت اشیاء و هوش مصنوعی در محیط نمایشگاهی شد. همچنین، استفاده گسترده از پلتفرم‌های ابری برای ارائه خدمات و محصولات، نشان‌دهنده مهاجرت فراگیر شرکت‌ها به معماری‌های(Cloud-native) بود؛ روندی که در سال‌های اخیر شتاب گرفته و در جیتکس ۲۰۲۵ به اوج خود رسید.
یکی از محورهای اصلی تحلیل تکنیکال این رویداد، بررسی نحوه پیاده‌سازی و تعامل میان فناوری‌های هوش مصنوعی، بلاکچین، اینترنت اشیاء، امنیت سایبری و رایانش کوانتومی بود. در حوزه هوش مصنوعی، مدل‌های مولد (Generative AI) و Agent AI با قابلیت تولید متن، تصویر و صوت، به‌طور گسترده در غرفه‌ها به کار گرفته شدند. این مدل‌ها نه تنها در تولید محتوا، بلکه در طراحی محصول، تحلیل دادههای رفتاری و تعامل با مشتری نقش کلیدی ایفا کردند.
همچنین کاربردهای هوش مصنوعی در حوزه سلامت و آموزش، از جمله تشخیص بیماری‌ها با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشین و شخصی‌سازی فرآیندهای آموزشی، مورد توجه ویژه قرار گرفت.
در بخش اینترنت اشیاء (IoT)، سنسورهای هوشمند متصل به شبکه امکان پایش لحظه‌ای دادههای محیطی را فراهم کردند. این سنسورها در کنار پلتفرم‌های مدیریت دستگاه‌ها، به شرکت‌ها اجازه دادند تا هزاران دستگاه را از طریق داشبورد مرکزی کنترل و مانیتور کنند. این سطح از یکپارچگی، نشانه‌‌دهنده بلوغ فناوری IoT و آمادگی آن برای ورود به زیرساخت‌های شهری و صنعتی در مقیاس کلان بود.
امنیت سایبری به عنوان یکی از چالش‌های اساسی در عصر دیجیتال در جیتکس ۲۰۲۵ با رویکردی نوین مورد بررسی قرار گرفت. معماری «اعتماد صفر» (Zero Trust Architecture) به‌عنوان استاندارد جدید امنیتی معرفی شد — رویکردی که فرض را بر عدم اعتماد به هر کاربر یا دستگاه قرار داده و نیازمند احراز هویت مستمر و کنترل دقیق دسترسی است.
همچنین ابزارهای شبیه‌سازی حملات سایبری، تحلیل رفتار مهاجمان، امکان تست نفوذ و ارزیابی آسیب‌پذیری‌های سیستم‌ها را در محیطی امن، فراهم کردند.
فناوری بلاکچین و مفاهیم مرتبط با وب۳ نیز در این نمایشگاه حضور پررنگی داشتند. قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) به‌عنوان ابزارهایی برای اجرای خودکار توافقات دیجیتال در حوزه‌های مالی، حقوقی و لجستیک به کار گرفته شدند. همچنین راهکارهای هویت دیجیتال غیرمتمرکز، امکان احراز هویت بدون نیاز به سرور مرکزی را فراهم کردند؛ رویکردی که می‌تواند انقلابی در مدیریت دادههای شخصی و حفظ حریم خصوصی ایجاد کند.
از ویژگی‌های برجسته جیتکس ۲۰۲۵، هم‌گرایی میان فناوری‌ها بود. ترکیب هوش مصنوعی با اینترنت اشیاء، امکان تحلیل دادههای محیطی و تصمیم‌گیری خودکار، را فراهم کرد. همچنین استفاده از بلاکچین برای افزایش امنیت دادههای ذخیره‌شده در فضای ابری، نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد زیرساخت‌های امن و مقیاس‌پذیر در عصر دادههای بزرگ بود. تجربه‌های واقعیت افزوده و مجازی با تأخیر بسیار پایین به لطف شبکه‌های نسل پنجم، به سطحی از واقع‌گرایی رسیدند که پیش‌تر تنها در محیط‌های آزمایشگاهی قابل دستیابی بود.
از منظر داده‌کاوی، نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵، با حضور بیش‌از ۵۰۰ استارتاپ در بخش Future Stars نشان‌دهنده رشد چشمگیر نوآوری‌های فناورانه در سطح جهانی بود.
تمرکز ویژه بر مشارکت زنان در فناوری، از طریق بخش Women in Tech، نیز نشان‌دهنده تلاش برای تنوع و شمول در اکوسیستم دیجیتال بود؛ رویکردی که می‌تواند به افزایش کیفیت و گستره نوآوری‌ها منجر شود.
در حوزه نوآوری‌های تکنیکال، پردازش کوانتومی به عنوان یکی از فناوری‌های نوظهور، مورد توجه ویژه قرار گرفت.
چندین شرکت، الگوریتم‌های کوانتومی را برای حل مسائل پیچیده در حوزه‌های مالی، دارویی و لجستیکی معرفی کردند. همچنین ربات‌های خودآموز با قابلیت یادگیری از محیط و تعامل انسانی، نشان‌دهنده پیشرفت در حوزه رباتیک شناختی بودند. پلتفرم‌های توسعه نرم‌افزار بدون نیاز به برنامه‌نویسی (No-Code) نیز امکان ورود افراد غیرمتخصص به حوزه توسعه دیجیتال را فراهم کردند؛ روندی که می‌تواند به دموکراتیزه شدن فناوری منجر شود.
در نهایت، تحلیل تکنیکال جیتکس ۲۰۲۵ نشان داد که آینده فناوری به سمت خودکارسازی کامل فرآیندها، افزایش تمرکز بر اخلاق فناوری، و توسعه زیرساخت‌های سبز حرکت می‌کند. استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر در مراکز داده و تجهیزات نمایشگاهی، نشان‌دهنده تلاش برای کاهش اثرات زیست‌محیطی فناوری بود. همچنین بحث‌های گسترده پیرامون شفافیت الگوریتم‌ها، حفظ حریم خصوصی و عدالت دیجیتال نشان‌دهنده بلوغ اخلاقی اکوسیستم فناوری بود.
در نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ لجستیک هوشمند به‌عنوان یکی از محورهای کلیدی تحول دیجیتال در صنعت حمل‌ونقل معرفی شد. در بخش حمل‌ونقل زمینی، تمرکز بر استفاده از فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی برای مدیریت ناوگان، بهینه‌سازی مسیرها و بهره‌گیری از وسایل نقلیه خودران و الکتریکی بود. این فناوری‌ها با هدف کاهش مصرف سوخت، افزایش بهره‌وری و کاهش آلایندگی توسعه یافته‌اند. همچنین، سیستم‌های ردیابی لحظه‌ای بار و تحلیل دادههای ترافیکی نقش مهمی در ارتقای سرعت و دقت تحویل ایفا کردند.
در حوزه حمل‌ونقل هوایی، نوآوری‌هایی مانند پهپادهای حمل بار، سیستم‌های هوشمند مدیریت بار هوایی، و استفاده از بلاکچین برای ردیابی محموله‌ها معرفی شدند. این فناوری‌ها به بهینه‌سازی ظرفیت پروازها، کاهش تأخیرها و افزایش ایمنی کمک می‌کنند. همچنین، اتوماسیون فرودگاهی و تحلیل پیش‌بینی تقاضا از دیگر محورهای مهم این بخش بودند.
در بخش حمل‌ونقل دریایی، تمرکز بر دیجیتالی‌سازی بنادر، استفاده از سنسورها برای پایش وضعیت کشتی‌ها و بارها، و راهکارهایی برای کاهش آلودگی با بهره‌گیری از انرژی‌های تجدیدپذیر بود. سیستم‌های مدیریت هوشمند بندری با هدف تسریع فرآیندهای تخلیه و بارگیری و کاهش زمان توقف کشتی‌ها توسعه یافته‌اند.
نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ نشان داد که آینده لجستیک در گرو یکپارچگی دیجیتال، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، حرکت به‌سوی پایداری، و استفاده از سیستم‌های مبتنی بر داده است. معرفی استارتاپ‌های نوآور و ایجاد همکاری‌های بین‌المللی در حوزه حمل‌ونقل هوشمند فراهم کرد.
جیتکس ۲۰۲۵ نه‌تنها یک نمایشگاه فناوری، بلکه بستری علمی برای تحلیل روندهای تکنولوژیک، ارزیابی زیرساخت‌های دیجیتال و آینده‌نگری در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات بود. این رویداد با فراهم آوردن زمینه تعامل میان شرکت‌های بزرگ، استارتاپ‌ها، دانشگاه‌ها و سیاست‌گذاران، نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی به آینده دیجیتال ایفا کرد.
توجه به نیروی انسانی در جیتکس ۲۰۲۵ و چشم‌انداز آینده، نشان‌دهنده درک عمیق این امارات از نقش کلیدی سرمایه انسانی در تحقق اقتصاد دیجیتال و توسعه پایدار شهری است. برخلاف تصور رایج که فناوری را صرفاً مجموعه‌ای از ابزارها می‌داند، برگزارکنندگان این رویداد جهانی تأکید کردند که انسان، بویژه نیروی متخصص، خلاق و آموزش‌دیده محور اصلی تحول دیجیتال است.
در جیتکس ۲۰۲۵ تمرکز ویژه‌ای بر توانمندسازی نیروی انسانی در حوزه‌های نوظهور فناوری مشاهده شد. بخش‌هایی مانند YouthX و Women in Techبطور خاص برای مشارکت زنان و جوانان در اکوسیستم نوآوری طراحی شده بودند. این رویکرد نگاهی به تنوع و شمول در فضای فناوری کمک کرد، بلکه نشان داد که دبی در حال سرمایه‌گذاری راهبردی بر روی نسل آینده متخصصان دیجیتال است. حضور گسترده دانشجویان، برنامه‌نویسان جوان و کارآفرینان نوپا در این نمایشگاه گواهی بر این سیاست‌گذاری انسانی‌محور بود.
از سوی دیگر، نهادهایی مانند Digital Dubai و اتاق دیجیتال دبی، برنامه‌هایی برای آموزش مهارت‌های دیجیتال، اعطای ویزای طلایی به استعدادهای فناورانه، و تسهیل مهاجرت متخصصان به دبی راه‌اندازی کرده‌اند. این اقدامات بخشی از راهبرد کلان دبی تبدیل شدن به مقصد جهانی استعدادهای دیجیتال است. در واقع، دبی دریافته است که رقابت در اقتصاد دیجیتال جهانی، تنها به زیرساخت‌های فنی، بلکه به جذب و نگهداشت نیروی انسانی نخبه وابسته است.
در چشم‌انداز آینده دبی، نیروی انسانی تنها به‌عنوان کاربر فناوری، بلکه به‌عنوان خالق، منتقد، سیاست‌گذار آن نیز دیده می‌شود. نمایشگاه جیتکس با نمایشگاه کاوشگاه‌های فناوری و مراکز نوآوری متصل به شرکت‌های بین‌المللی، به بستری برای آموزش در حوزه‌های مدرن همچون بلاکچین، هوش مصنوعی، سایبر، امنیت و متاورس تبدیل شده و با برگزاری رویدادهایی همچون AI Everything و Future Blockchain Summit، بستری برای یادگیری، شغلسازی، و رشد حرفه‌ای نیروی انسانی فراهم کرده است.
در نهایت، توجه به نیروی انسانی در جیتکس ۲۰۲۵ فراتر از یک سیاست اجتماعی، به‌عنوان یک راهبرد اقتصادی و فناورانه قابل تحلیل است. این امارت نشان داده که در مسیر تبدیل شدن به قطب جهانی فناوری، انسان را در مرکز تحول قرار داده و با سرمایه‌گذاری در آموزش، جذب استعداد، و توانمندسازی اجتماعی، آینده‌ای هوشمند، فراگیر و پایدار را رقم می‌زند. این مدل الگویی الهام‌بخش برای کشورهایی مانند ایران است که در مسیر توسعه اقتصاد دیجیتال، نیازمند بازتعریف نقش نیروی انسانی در سیاست‌گذاری فناورانه هستند.
ارتباط D33 و نمایشگاه جیتکس
نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ و برنامه اقتصادی دبی D33 را می‌توان به‌عنوان دو محور راهبردی مکمل در مسیر تبدیل دبی به یکی از قطب‌های جهانی فناوری و اقتصاد ارزیابی کرد. این دو پروژه، در تعامل با یکدیگر، مسیر سریعی را برای رشد نوآوری، کارآفرینی و توسعه زیرساخت‌های تکنولوژیکی فراهم آورده‌اند که در آن سیاست‌گذاری کلان، نوآوری، تکنولوژیک و توسعه پایدار شهری به صورت همزمان و هم‌راستا پیش می‌روند.
جیتکس ۲۰۲۵ با حضور بیش‌از ۱۰۰۰ شرکت از صد کشور جهان، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای فناوری در سطح بین‌المللی، نقش ویترین جهانی فناوری‌های نوظهور را ایفا کرد. تمرکز این نمایشگاه بر حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، بلاکچین، امنیت سایبری، واقعیت افزوده، پردازش کوانتومی و رباتیک، نشان‌دهنده بلوغ و هم‌گرایی فناوری‌هایی بود که در آینده نزدیک، زیرساخت‌های شهری و اقتصادی را دگرگون خواهند کرد.
از منظر تکنیکال، جیتکس ۲۰۲۵ را می‌توان یک آزمایشگاه زنده برای ارزیابی قابلیت‌های عملیاتی فناوری‌های پیشرفته دانست. زیرساخت‌های ارتباطی این رویداد، با بهره‌گیری از شبکه‌های نسل پنجم (G5) و استاندارد Wi-Fi 7، امکان اجرای همزمان چندین فناوری را در محیطی پویا و پرتعامل فراهم ساختند. شرکت‌های حاضر در نمایشگاه از پلتفرم‌های ابری برای ارائه خدمات و محصولات خود استفاده کردند، که این امر نشان‌دهنده مهاجرت گسترده به معماری‌های Cloud-native و تمرکز بر مقیاس‌پذیری، امنیت، و انعطاف‌پذیری در زیرساخت‌های دیجیتال بود. همچنین، استفاده از راه‌حل‌های امنیتی مبتنی بر بلاکچین، الگوریتم‌های تشخیص چهره، و کنترل دسترسی هوشمند، سطح بالایی از امنیت داده‌ها و حفاظت از حریم خصوصی را تضمین کرد.
در همین راستا، برنامه اقتصادی دبی D33 که در سال ۲۰۲۳ توسط شیخ محمد بن راشد آل‌مکتوم معرفی شد، به‌عنوان یک نقشه راه، مبنای برنامه‌ریزی برای دو دهه آینده اقتصاد دبی تا سال ۲۰۴۳ طراحی شده است. این برنامه شامل ۱۰۰ پروژه تحول‌آفرین است که هدف آن ارتقای جایگاه دبی به سطح سه شهر برتر اقتصادی جهان، افزایش حجم تجارت خارجی به ۲۵۶۴ میلیارد درهم، جذب ۶۵۰ میلیارد درهم سرمایه‌گذاری خارجی، و افزایش سرمایه‌گذاری در بخش فناوری‌های نو است. از این رو، می‌توان گفت برنامه D33 ارتباطی تنگاتنگ با جیتکس ۲۰۲۵ برقرار کرده، تمرکز ویژه‌ای بر توسعه زیرساخت‌های فناورانه، حمایت از شرکت‌های کوچک و متوسط، و ارائه مشوق‌های مالی برای جذب سرمایه‌گذاران صورت گرفت. ایجاد مناطق آزاد فناورانه، تسهیل ثبت شرکت‌های نوآور، و توسعه اکوسیستم استارتاپی از جمله اقدامات کلیدی این فاز بود که با استقبال گسترده فعالان حوزه فناوری مواجه شد.
هم‌افزایی میان جیتکس و D33 را می‌توان در سه سطح راهبردی، اجرایی، و نهادی تحلیل کرد. در سطح راهبردی، جیتکس بستری برای نمایش عملی اهداف D33 فراهم کرد و فناوری‌هایی که در این نمایشگاه معرفی شدند، مستقیماً در راستای تحقق اهداف اقتصادی برنامه D33 بودند. در سطح اجرایی، جیتکس محیطی برای همکاری بخش خصوصی، نهادهای سیاست‌گذار، و سرمایه‌گذاران عمل کرد و زمینه‌ساز شکل‌گیری مشارکت‌های چندجانبه برای سرمایه، انتقال فناوری گردید. در سطح نهادی نیز، جیتکس به‌عنوان عامل جهانی نوآوری، رشد دبی را به‌عنوان مرکز فناوری آینده تثبیت کرد و نقش مهمی در جذب استعدادهای جهانی، شرکت‌های چندملیتی، و سرمایه‌گذاران بین‌المللی ایفا کرد.
از منظر تحلیل تکنولوژیک، هم‌گرایی میان فناوری‌ها در جیتکس ۲۰۲۵ یکی از نقاط برجسته این رویداد بود. ترکیب هوش مصنوعی با اینترنت اشیاء، امکان تحلیل دادههای محیطی و تصمیم‌گیری خودکار در استفاده از بلاکچین برای افزایش امنیت دادههای ذخیره‌شده در فضای ابری، نشان‌دهنده تلاش برای ایجاد زیرساخت‌های امن و مقیاس‌پذیر در عصر دادههای بزرگ بود. تجربه‌های واقعیت افزوده و مجازی، با تأخیر بسیار پایین به لطف شبکه‌های نسل جدید، سطحی از واقع‌گرایی رساند که پیش‌تر تنها در محیط‌های آزمایشگاهی قابل دستیابی بود. این هم‌گرایی، از منظر تکنیکال قابل توجه بوده، بلکه از منظر اقتصادی نیز اهمیت داشت. حرکت به‌سمت مدل‌های ترکیبی، امکان ارائه خدمات نوآورانه، کاهش هزینه‌ها، افزایش بهره‌وری را فراهم کردند و مستقیماً در تحقق اهداف D33 نقش ایفا کردند.
دبی با اجرای همزمان جیتکس و D33، توانست خود را به‌عنوان یک مرکز جهانی فناوری معرفی کند. این موفقیت را می‌توان در شاخص‌هایی چون جذب شرکت‌های بین‌المللی فناوری، افزایش حجم سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه فناوری، توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و دیجیتال در سطح شهری، و ایجاد اکوسیستم نوآوری با مشارکت دانشگاه‌ها، شرکت‌ها، و نهادهای دولتی مشاهده کرد. همچنین، می‌توانست در جیتکس ۲۰۲۵ نقش خود را به‌عنوان میزبان گفت‌وگوهای جهانی درباره اخلاق فناوری، حریم خصوصی، و عدالت الگوریتمی تثبیت کند؛ موضوعاتی که در آینده بخش تعیین‌کننده‌ای در سیاست‌گذاری فناوری خواهند داشت.
در نهایت، جیتکس ۲۰۲۵ و برنامه D33 در کنار یکدیگر، الگویی موفق برای توسعه پایدار شهری مبتنی بر فناوری ارائه دادند. این مدل نشان داد که با هم‌راستاسازی میان سیاست‌گذاری کلان و نوآوری تکنولوژیکی، می‌توان مسیر توسعه اقتصادی را تسریع کرد، زیست‌بوم‌های شهری هوشمند ساخت، و جایگاه جهانی یک شهر را ارتقا داد. دبی با این رویکرد توانست خود را از سطح یک قطب جهانی اقتصاد و فناوری فراتر حرکت دهد، بلکه الگویی برای سایر شهرهای هوشمند جهان نیز ارائه می‌دهد.
ساختار وزارت‌خانه‌ای دبی چگونه رابطه‌ای با سرمایه‌گذاری و سرمایه‌گذاری دبی در اقتصاد دیجیتال دارد؟
همان‌گونه که پیش‌تر اشاره شد، دبی بخشی از امارات متحده عربی است و ساختار حاکمیتی آن ترکیبی از حکومت محلی و فدرال است. در سطح محلی دبی دارای نهادهای اجرایی و اداری خاص خود است اما وزارتخانهها در سطح فدرال اداره می‌شوند و مقر اصلی آنها در ابوظبی قرار دارد. با این حال، دبی نقش کلیدی در کابینه فدرال دارد و بسیاری از وزرا از خاندان آل مکتوم هستند.
ساختار حاکمیتی دبی بر پایه نظام پادشاهی مشروطه است که در آن شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، حاکم دبی، همزمان معاون رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر امارات متحده عربی نیز هست. این ساختار به دبی اجازه می‌دهد تا در کنار تبعیت از قوانین فدرال، نهادهای اجرایی، اقتصادی و فناورانه مستقل خود را نیز توسعه دهد.
در سطح فدرال، کابینه امارات شامل وزارتخانه‌هایی مانند وزارت اقتصاد، وزارت دارایی، وزارت آموزش، وزارت بهداشت، وزارت انرژی و زیرساخت، وزارت توسعه جامعه، وزارت امور خارجه، وزارت کشور، وزارت دادگستری، وزارت تغییرات اقلیمی و محیط زیست، وزارت فرهنگ و جوانان، و وزارت هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال است. بسیاری از این وزارتخانهها در دبی شعبه یا دفتر منطقه‌ای دارند و با نهادهای محلی همکاری می‌کنند.
در سطح محلی، دبی دارای نهادهای اجرایی خاصی مانند اداره راه‌ها و حمل‌ونقل (RTA)، شهرداری دبی، اداره توسعه اقتصادی دبی (DED)، اداره اقامت و امور خارجی (GDRFA)، اداره گردشگری و بازاریابی تجاری دبی (DTCM)، و نهاد دبی دیجیتال (Digital Dubai) است. این نهادها وظایف مشابه وزارتخانهها را در سطح شهری انجام می‌دهند و مستقیماً زیر نظر دفتر حاکم دبی فعالیت می‌کنند.
در مجموع، ساختار حاکمیتی دبی تلفیقی از قدرت محلی و مشارکت در حکومت فدرال امارات است. این ساختار به دبی اجازه داده تا در حوزه‌هایی مانند فناوری، اقتصاد، گردشگری و زیرساخت، استقلال اجرایی داشته باشد و همزمان در سطح ملی نیز نقش‌آفرینی کند.
ساختار وزارت‌خانه‌ای دبی از طریق نهادهای تخصصی و هماهنگ با سیاست‌های فدرال، نقش تسهیل‌گر، تنظیم‌گر و محرک در جذب سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال ایفا می‌کند. این ساختار با ایجاد نهادهای اجرایی مانند Digital Dubai و اتاق دیجیتال دبی، بستری برای رشد استارتاپ‌ها، جذب سرمایه خارجی، و توسعه زیرساخت‌های فناورانه فراهم کرده است.
در امارات متحده عربی، وزارتخانهها در سطح فدرال مستقر هستند و مقر اصلی آنها در ابوظبی قرار دارد. با این حال، دبی به‌عنوان یکی از هفت امارت، دارای نهادهای اجرایی محلی است که وظایف مشابه وزارتخانهها را در سطح شهری انجام می‌دهند. این نهادها مستقیماً زیر نظر دفتر حاکم دبی، شیخ محمد بن راشد آل مکتوم، فعالیت می‌کنند و با وزارت‌خانه‌های فدرال در هماهنگی کامل هستند.
در حوزه اقتصاد دیجیتال، نهادهای کلیدی در دبی نقش‌آفرینی می‌کنند. نخست، نهاد Digital Dubai که مسئول تحول دیجیتال در سطح دولت و خدمات عمومی است. این نهاد با راه‌اندازی پلتفرم‌های پرداخت دیجیتال، استفاده از بلاکچین در صدور اسناد، و پذیرش دارایی‌های دیجیتال در تراکنش‌های دولتی، زیرساخت‌های لازم برای اقتصاد دیجیتال را فراهم کرده است. همکاری این نهاد با وزارت اقتصاد و وزارت هوش مصنوعی امارات، نشان‌دهنده هم‌راستایی میان سیاست‌گذاری فدرال و اجرایی محلی است.
در سطح اقتصادی، اتاق دیجیتال دبی (Dubai Chamber of Digital Economy) به‌عنوان یکی از سه اتاق تخصصی در مجموعه اتاق‌های دبی، مأموریت دارد تا اکوسیستم اقتصاد دیجیتال را توسعه دهد. این اتاق با ریاست شیخ سلطان بن‌احمد بن‌سلیمان و هوش مصنوعی اتاق، نقش کلیدی در ارتباط بخش دولتی، سرمایه‌گذاران، و شرکت‌های فناورانه را ایفا می‌کند. طبق گزارش‌ها، از سال ۲۰۱۷ تاکنون، بیش از ۸۶۰ سرمایه‌گذاری جدید در اقتصاد دیجیتال امارات توسط استارتاپ‌های مستقر در دبی انجام شده است.
این ساختار وزارت‌خانه‌ای و اجرایی، با ارائه مشوق‌های مالیاتی، تسهیل ثبت شرکت، اعطای ویزای طلایی به کارآفرینان، و ایجاد مناطق آزاد فناورانه، دسترسی سرمایه‌گذاران خارجی و رشد استارتاپ‌ها را تسهیل کرده است. همچنین، همکاری میان نهادهای محلی و وزارت‌خانه‌های فدرال مانند وزارت اقتصاد، وزارت توسعه جامعه، و وزارت هوش مصنوعی، موجب تدوین سیاست‌های جامع برای توسعه پایدار اقتصاد دیجیتال شده است.
در نتیجه، ساختار وزارت‌خانه‌ای دبی، نه‌تنها با سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال به‌صورت مستقیم، بلکه با ایجاد نهادهای تخصصی، تدوین سیاست‌های حمایتی، و تسهیل تعاملات بین‌المللی، نقش کلیدی در تبدیل دبی به قطب جهانی فناوری ایفا می‌کند.
دبی دیجیتال و اتاق دیجیتال دبی در جیتکس و گونه برداری اقتصاد دیجیتال ایران
اقتصاد دیجیتال ایران می‌تواند از جیتکس ۲۰۲۵ درس‌های کلیدی در زمینه توسعه زیرساخت، جذب سرمایه‌گذاری، حمایت از استارتاپ‌ها، و هم‌گرایی فناوری‌ها بیاموزد. این نمایشگاه نشان داد که موفقیت در اقتصاد دیجیتال نتیجه سیاست‌گذاری هوشمند، تعامل بین‌المللی، و تمرکز بر فناوری‌های تحول‌آفرین است. هیچ‌گاه موفقیت اتفاقی بدست نمی‌آید و سرمایه‌گذاری‌ها و برنامه‌ریزی‌های ۲۵ ساله امارات در دیجیتالی کردن امور، کاملاً به بار نشسته است.
نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ با حضور بیش از ۶۵۰۰ غرفه‌دار، ۱۸۰۰ استارتاپ، ۱۲۰۰ سرمایه‌گذار از ۱۸۰ کشور، بستری برای تعامل میان فناوری‌های نوظهور فراهم آورد. ایران نیز با پاویون ملی و ۱۲ غرفه در این رویداد شرکت کرد که نشان‌دهنده تلاش برای حضور در زیست‌بوم جهانی فناوری است. با توجه به این تجربه، چند درس مهم برای اقتصاد دیجیتال ایران قابل استخراج است:
نخست: ضرورت توسعه زیرساخت‌های ارتباطی و دیجیتال: جیتکس ۲۰۲۵ بر پایه شبکه‌های G5، پلتفرم‌های ابری، و امنیت سایبری برگزار شد. ایران برای رقابت در اقتصاد دیجیتال جهانی باید سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های ارتباطی، مراکز داده و خدمات ابری را افزایش دهد. بدون زیرساخت‌های پایدار، ورود به حوزه‌هایی مانند هوش مصنوعی، بلاکچین و اینترنت اشیاء دشوار خواهد بود.
دوم: اهمیت حمایت هدفمند از استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان: در جیتکس، بیش از ۱۸۰۰ استارتاپ در بخش North Stars حضور داشتند و با سرمایه‌گذاران بین‌المللی تعامل کردند. ایران نیز با داشتن ظرفیت‌های انسانی و علمی بالا می‌تواند با ایجاد مناطق آزاد فناورانه، تسهیل ثبت شرکت، و ارائه مشوق‌های مالی، اکوسیستم استارتاپی خود را تقویت کند.
سوم: لزوم تعامل بین‌المللی و دیپلماسی فناورانه: حضور در نمایشگاه‌هایی مانند جیتکس، فرصتی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی، انتقال فناوری، و برندینگ بین‌المللی فراهم می‌کند. ایران باید با دیپلماسی فعال در حوزه فناوری، جایگاه خود را در زنجیره ارزش جهانی تثبیت کند.
چهارم، تمرکز بر فناوری‌های تحول آفرین: جیتکس ۲۰۲۵ بر هوش مصنوعی، محاسبات کوانتومی، زیست‌فناوری، و فناوری‌های پایدار تمرکز داشت. ایران باید با تدوین راهبردهای ملی در این حوزه‌ها، از مرحله آزمایشی عبور کرده و به ادغام کامل این فناوری‌ها در زیرساخت‌های ملی برسد.
پنجم، ضرورت بازتعریف نقش دولت در اقتصاد دیجیتال: همان‌طور که مشاور معاون فناوری اطلاعات امارات ایران در جیتکس اظهار کرد، آینده متعلق به شبکه‌سازی است نه صرفاً دولت‌محوری. دولت باید نقش تسهیل‌گر، تنظیم‌گر و پشتیبان را ایفا کند تا اجازه دهد بخش خصوصی و نهادهای نوآور نقش اصلی را در توسعه دیجیتال ایفا کنند.
در نهایت، جیتکس ۲۰۲۵ نشان داد که اقتصاد دیجیتال موفق، متکی بر هم‌گرایی میان فناوری، سیاست‌گذاری، و تعامل جهانی است. ایران با بهره‌گیری از این درس‌ها می‌تواند مسیر توسعه پایدار دیجیتال را با شتاب بیشتری طی کند.
در نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ پاویون ملی ایران با حضور ۶ شرکت‌های فناور ایرانی برگزار شد و بستری راهبردی برای معرفی توانمندی‌های کشور در حوزه اقتصاد دیجیتال و فناوری‌های نوظهور فراهم آورد.
پاویون ایران در جیتکس گلوبال ۲۰۲۵ با مجوز رسمی از سازمان توسعه تجارت ایران و به همت فدراسیون فناوری اطلاعات و اتاق بازرگانی ایران، در مهرماه ۱۴۰۴ در مرکز تجارت جهانی دبی برپا شد. این حضور، نماد عزم ملی برای ایفای نقش موثر در اقتصاد دیجیتال جهانی و معرفی ظرفیت‌های صادراتی شرکت‌های ایرانی بود.
شرکت‌های حاضر در این پاویون در حوزه‌هایی چون هوش مصنوعی، یادگیری ماشین، فین‌تک، پرداخت‌های دیجیتال، امنیت سایبری، بلاکچین، سلامت دیجیتال، رایانش ابری، آموزش هوشمند، شهرهای هوشمند، اینترنت اشیاء، واقعیت افزوده، و توسعه نرم‌افزارهای سازمانی فعالیت داشتند. با توجه به اینکه امکانات و زیرساخت‌های پاویون ایران نسبت به سنوات گذشته پیشرفت چشمگیری داشت اما از نظر تعداد شرکت‌ها و کیفیت محصولات و خدمات شرکت‌ها، نماینده خوبی برای اقتصاد دیجیتال ایران نبود. سایه تحریم‌ها و فشارهای اقتصادی و عدم توانایی جذب مشتری برای شرکت‌های ایرانی اثر خود را در پاویون به خوبی نشان می‌داد.
ازجمله شرکت‌های شاخص ایرانی حاضر در جیتکس ۲۰۲۵ می‌توان به همراه اول، اشاره کرد که با ارائه فناوری‌های نوین در حوزه ارتباطات، توجه چشگیر بازدیدکنندگان و شرکت‌های خارجی را به خود جلب کرد. همچنین حضور شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های نوآور ایرانی در این رویداد، فرصتی برای شبکه‌سازی، جذب سرمایه‌گذاری بین‌المللی، و ورود به بازارهای منطقه‌ای و جهانی فراهم کرد.
همچنین مانند هر سال روز فناوری اطلاعات و ارتباطات در سالن ابوظبی B برگزار شد و فرصتی برای هم‌افزایی، گفتوگو، رفع خستگی و پذیرایی از بازدیدکنندگان ایرانی مهیا کرد که به نوبه خود برای تکریم بازدیدکنندگان ایرانی نمایشگاه در میان آن همه شلوغی و هیاهو محل مناسبی و شایسته‌ای است.
نمایشگاه جیتکس ۲۰۲۵ و برنامه‌های راهبردی دبی مانند D33 و Digital Dubai و اتاق دیجیتال دبی، تصویری روشن از آینده‌ای ترسیم می‌کنند که در آن فناوری نه‌تنها ابزار، بلکه زیرساخت اصلی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و حکمرانی نوین است. جیتکس ۲۰۲۵ با حضور گسترده شرکت‌های فناورانه، استارتاپ‌ها و سرمایه‌گذاران بین‌المللی، نشان داد که دبی با تکیه بر سیاست‌گذاری هوشمند، در مسیر تبدیل شدن به یکی از قطب‌های جهانی اقتصاد دیجیتال گام برداشته است.
این رویداد فراتر از یک نمایشگاه فناوری، به‌مانند یک پلتفرم سیاست‌گذاری و دیپلماسی فناورانه عمل کرد، جایی که هم‌گرایی میان هوش مصنوعی، اینترنت اشیاء، بلاکچین، و رایانش کوانتومی تنها به نمایش درآمده، بلکه در قالب راه‌حل‌های عملیاتی برای شهرهای آینده ارائه شد. در همین حال، برنامه D33 با هدف دو برابر کردن اقتصاد دبی تا سال ۲۰۳۳، نهادهایی مانند Digital Dubai که تحول دیجیتال را در سطح خدمات عمومی و حکمرانی شهری هدایت می‌کنند نشان می‌دهد که این شهر به‌طور سیستماتیک در حال بازطراحی مدل توسعه خود بر پایه فناوری است.
از منظر حکمرانی، دبی با ایجاد ساختارهای منعطف و تخصصی، مانند اتاق دیجیتال دبی، توانسته است نقش دولت را از یک مجری صرف به تسهیل‌گر و شتاب‌دهنده نوآوری تغییر دهد. این تحول در نقش‌آفرینی دولت الگویی است که در بسیاری از کشورها از جمله ایران می‌تواند برای توسعه اقتصاد دیجیتال خود از آن الهام بگیرند.
در نهایت، جیتکس ۲۰۲۵ نه‌تنها آینده فناوری را به تصویر کشید، بلکه آینده دبی را نیز بازتعریف کرد؛ شهری که در آن نوآوری، سرمایه‌گذاری، و حکمرانی دیجیتال در هم تنیده شده‌اند و با هم به چشم‌ندازی از توسعه پایدار، هوشمند و جهانی را رقم می‌زنند. این مسیر، نه یک انتخاب بلکه ضرورتی است برای هر کشوری که می‌خواهد در اقتصاد قرن بیست‌ویکم جایگاهی موثر داشته باشد.