پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چرا سواد مالی اهمیت دارد؟ / افراد کمی برای پیچیدگی‌های تصمیم‌گیری مالی آمادگی دارند
امروزه بسیاری از مصرف‌کننده‌ها درک چندانی از امور مالی ندارند. در واقع، درک نکردن امور مالی بر این نکته که چرا آمریکایی‌ها با مسائلی همچون پس‌انداز و سرمایه‌گذاری دست به گریبان‌اند تأکید دارد.
هر چند سال یک‌بار سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی به عنوان بخشی از مطالعه توانمندی مالی ملی، آزمون مختصری در زمینه سواد مالی منتشر می‌کند. این آزمون دانش مصرف‌کنندگان درباره سود، مصالحه، تورم، گوناگونی و ارزش‌گذاری اوراق قرضه را ارزیابی می‌کند. این مطالعه، بدون در نظر گرفتن جزئیات، به این نکته دست یافت که نحوه عملکرد آزمون‌دهندگان به شاخص‌های اصلی توانمندی مالی مرتبط است. در تازه‌ترین آزمون، فقط یک‌سوم پاسخ‌دهندگان توانستند از هر پنج پرسش به چهار مورد یا بیشتر پاسخ درست بدهند، این موضوع نشان‌دهنده گسترش سواد مالی است.
برخی تغییرها در عادات مصرف‌کننده و محصولات مالی، مدیریت امور مالی را برای آمریکایی‌ها سخت‌تر کرده است. در گذشته اغلب مردم برای خریدهای روزانه از پول نقد استفاده می‌کردند. امروزه اغلب اوقات از کارت‌های اعتباری استفاده می‌کنند. در سال 2019، 27 درصد پرداخت‌ها با استفاده از کارت اعتباری صورت گرفت، یعنی 24 درصد بیشتر از سال 2017. بنابراین نحوه خرید ما هم عوض شده است. خرید آنلاین اولین انتخاب بسیاری از مردم است که استفاده از کارت اعتباری را راحت‌تر کند و بیش از حد گسترش دهد: در واقع، روشی بسیار مجاب‌کننده برای بالا بردن سریع رقم بدهی.
همزمان، شرکت‌های صادرکننده کارت اعتباری، بانک‌ها و سایر موسسات مالی آنچنان فرصت‌های کارت اعتباری را برای مصرف‌کننده‌ها افزایش می‌دهند که آن‌ها اشباع می‌شوند؛ مثل توانایی درخواست برای کارت اعتباری یا پرداخت بدهی یک کارت با کارت دیگر. به این ترتیب بدون داشتن دانش لازم به راحتی آب خوردن مشکل مالی برای افراد درست می‌شود.
برنامه‌ریزی مالی برنامه‌ای بلندمدت است و افراد نمی‌توانند به پول‌های بادآورده‌ای مثل چک‌های حمایتی هزار و چهارصد دلاری‌ای تکیه کنند که به عنوان بخشی از طرح نجات آمریکایی‌ها توزیع شد. در عوض، افراد باید برای مدیریت زندگی مالی روزانه‌شان دانش مالی‌‌شان را حفظ کنند و در عین حال چشم‌اندازی بلندمدت‌تر برای خود داشته باشند.
سواد مالی چیست؟
سواد مالی ترکیبی است از دانش امور مالی، کارت اعتباری و مدیریت وام است که برای تصمیم‌گیری‌های قابل اعتمادِ مالی لازم است؛ در حقیقت، انتخاب‌هایی که زندگی روزمره ما را تحت تأثیر قرار می‌دهند. سواد مالی شامل پرداخت وام‌ها، بودجه‌بندی و فهم تفاوت میان ابزار مالی مختلف می‌شود. خلاصه اینکه هنگامی که خانواده‌ها برای ایجاد توازن در بودجه، خرید خانه و پرداخت هزینه‌های تحصیلی فرزندان‌شان یا تضمین درآمد هنگام بازنشستگی تلاش می‌کنند، سواد مالی تأثیری اساسی بر آن‌ها و تصمیمات‌شان می‌گذارد.
نداشتن سواد مالی روی مردم کشورهایی که اقتصاد پیشرفته دارند، و همین‌طور اقتصادهای نوظهور یا اقتصادهای در حال توسعه، تأثیر می‌گذارد. از برزیل تا بلغارستان و هند، ملت‌های سراسر جهان با مصرف‌کننده‌هایی روبرو شده‌اند که از پایه و اساس امور مالی سردرنمی‌آورند.
باوجودی‌که سطح تحصیل و درآمد، سواد مالی را تغییر می‌دهد تحقیقات نشان می‌دهد ممکن است مصرف‌کننده‌هایی که تحصیلات عالی و درآمد بالا دارند همانند مصرف‌کننده‌هایی که تحصیلات و درآمد پایین دارند از امور مالی بی‌اطلاع باشند (هرچند در مجموع، دسته دوم معمولاً سواد مالی پایین‌تری دارند).
در همین حین، بسیاری از مردم مدیریت امور مالی شخصی را اغلب همراه با اضطراب می‌بینند. طبق گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی، افراد معتقدند انتخاب مبلغ سرمایه‌گذاری مناسب برای طرح پس‌انداز بازنشستگی اضطراب‌زاتر از رفتن به دندانپزشکی است.
چرا سواد مالی مهم است؟
اهمیت سواد مالی فقط به این دلیل نیست که پایه و اساس تصمیم‌گیری مالی سنجیده را می‌سازد بلکه به این دلیل است که روز به روز مسئولیت مالی افزایش پیدا می‌کند. برای مثال، در گذشته کارفرمایان حساب‌های بازنشستگی کارکنان‌شان را مدیریت می‌کردند. امروزه افراد عمده این مسئولیت را خودشان از طریق حساب‌های بازنشستگی خودگردان بر عهده می‌گیرند.
علاوه بر این، مقیاس محصولات مالی گسترده شده است و دسترس‌پذیری اعتبار بسیار بیشتر شده است که همین موضوع انتخاب‌های بیشتری را پیش روی مصرف‌کننده‌ها قرار می‌دهد.
مثال سواد مالی
یکی از مثال‌های سواد مالی مدیریت روزانه هزینه‌هاست. فردی را در نظر بگیرید که درآمد ماهانه‌اش سه هزار دلار است. اگر خرج و مخارج زندگی‌اش را درست مدیریت کند، می‌تواند هزینه‌هایش را در حدود سه هزار دلار حفظ کند تا از گرفتن وام دوری کند.
جریان‌هایی که سواد مالی را می‌سازند مهم‌ترند
با افزودن مشکلاتِ بی‌سوادی مالی، تصمیم‌گیری در زمینه امور مالی احتمالاً برای مصرف‌کننده‌ها سخت‌تر می‌شود. چهار جریان همگرا هستند که نشان‌دهنده اهمیت تصمیم‌گیری‌های سنجیده و مطلع در زمینه امور مالی است.
- ممکن است برخی گروه‌ها عقب بمانند
وقتی صحبت از سواد مالی می‌شود شرایط رقابتی به هیچ وجه برابر نیست. حتی در بحبوحه رشد اقتصادی و تقویت اشتغال در دهه گذشته، سازمان تنظیم مقررات صنعت مالی طی مطالعه‌ای به این نکته دست یافت که ممکن است شکاف میان داشته‌ها و نداشته‌ها گسترده‌تر شود. همچنین آن مطالعه اختلاف طبقاتی میان اقلیت‌های مختلف را مشخص کرد؛ در واقع پاسخ‌دهندگان بزرگسال سفیدپوست و آسیایی تخصص بیشتری نسبت به پاسخ‌دهندگان سیاهپوست و هیسپانیک نشان دادند. بزرگسالان سفیدپوست و آسیایی 3.2 مطالعه شش پرسشی را درست جواب دادند. بزرگسالان هیسپانیک 2.6 از شش پرسش را درست جواب دادند و بزرگسالان سیاهپوست 2.3 از پرسش‌ها را.
چنین اختلافی میان جوان‌ترها هم وجود داشت. طبق مطالعه طرح ارزیابی دانشجویان بین‌المللی در سال 2018، پانزده ساله‌های سفیدپوست و آسیایی در مقایسه با میانگین دانشجویان آمریکایی آزمون‌دهنده سواد مالی بیشتری داشتند. هرچند، دانشجویان هیسپانیک و سیاهپوست در مقایسه با دانشجویان آمریکایی امتیاز کمتری به دست آوردند.
- مصرف‌کننده‌ها مسئولیت تصمیم‌های مالی بیشتری را بر عهده می‌گیرند
طرح بازنشستگی نمونه‌ای از افزایش مسئولیت آمریکایی‌ها است که باید در قبال امنیت مالی خود عهده‌دار شوند. نسل‌های گذشته به طرح‌های صندوق بازنشستگی شرکت‌ها، که حالا با عنوان طرح‌های مزایای تعریف‌شده بازنشستگی شناخته می‌شوند، وابسته بودند تا عمده سرمایه دوره بازنشستگی‌شان را فراهم کنند. این صندوق‌های بازنشستگی که مدیریت‌شان بر عهده حرفه‌ای‌ها بود بار مالی را بر عهده شرکت‌ها یا دولت‌هایی که حمایت‌شان می‌کردند قرار می‌دادند. مصرف‌کننده‌ها در بحث تصمیم‌گیری دخیل نبودند، به ندرت در فعالیت صندوق‌های خودشان مشارکت داشتند و به ندرت از وضعیت سرمایه‌گذاری یا دارایی‌هایی که صندوق در دست داشت باخبر می‌شدند.
اداره تأمین اجتماعی منبع اصلی درآمد بازنشستگی نسل‌های گذشته بود ولی ظاهراً مزایایی که امروزه این اداره فراهم می‌کند برای بسیاری از افراد کافی نیست. علاوه بر این، طبق اعلام هیئت امنای اداره تأمین اجتماعی تا سال 2033 سرمایه «صندوق بیمه سالخوردگان و بازماندگان» (منبعی برای مزایای بازنشستگی) احتمالاً تمام شده باشد. طرح‌های پیشنهادی متنوعی برای حفظ حیات اداره تأمین اجتماعی وجود دارد اما عدم قطعیت در مورد آن‌ها فقط نیاز افراد را به پس‌انداز کافی و برنامه‌ریزی برای سال‌های بازنشستگی‌شان افزایش می‌دهد.
«نظرسنجی سال 2022 سواد مالی اینوستوپدیا» نشان داد نسل هزاره و نسل زد برای اتکا به طرح 401 (کی) برنامه‌ریزی کرده‌اند در حالی که نسل ایکس و نسل انفجار برای تکیه بر اداره تأمین اجتماعی برنامه‌ریزی کرده‌اند. همچنین این نظرسنجی مشخص کرد نسل‌های جوان‌تر نیز در فکر دخیل کردن رمزارز در طرح‌های بازنشستگی‌شان هستند.
نکته مهم اینکه این موضوع که سرمایه صندوق اداره تأمین اجتماعی تا سال 2033 تمام می‌شود به این معنا نیست که این اداره ورشکست می‌شود یا پرداخت‌هایش در تاریخ مورد نظر بلافاصله قطع می‌شود؛ بلکه به این معناست که ذخیره‌اش تمام خواهد شد بنابراین فقط 76 درصد مزایایش در آن زمان قابل پرداخت خواهد بود.
- گزینه‌های پس‌اندازها و سرمایه‌گذاری پیچیده‌ترند
این روزها اغلب از مصرف‌کنندگان خواسته می‌شود خدمات سرمایه‌گذاری و پس‌انداز متنوعی را انتخاب کنند. این خدمات پیشرفته‌تر از گذشته شده‌اند، مصرف‌کنندگان را ملزم می‌کنند از میان گزینه‌های مختلفی که نرخ‌های سود و سررسیدهای پرداخت متنوع دارند یکی را انتخاب کنند؛ تصمیماتی که مصرف‌کنندگان برای گرفتن‌شان به اندازه کافی آموزش ندیده‌اند. این انتخاب‌ها ممکن است روی توانایی یک مصرف‌کننده برای خرید خانه، پرداخت هزینه‌های تحصیلی یا پس‌انداز برای بازنشستگی تأثیر بگذارد و به همین منوال به فشار تصمیم‌گیری بیفزاید.
نکته مهم این است که طول عمر بلندتر به این معنی است که نسبت به نسل‌های قبلی ما به پول بیشتری برای دوران بازنشستگی نیاز داریم.
به همین ترتیب، ممکن است تعداد مؤسسات ارائه‌دهنده محصولات و خدمات کم شود. بانک‌ها، اتحادیه‌های اعتباری، شرکت‌های بیمه، شرکت‌های کارت اعتباری، کارگزاری‌ها، شرکت‌های وام‌دهی، شرکت‌های مدیریت سرمایه‌گذاری و سایر شرکت‌های خدمات مالی که برای دارایی‌های افراد رقابت می‌کنند، در این مسیر مصرف‌کننده را گیج و سردرگم کنند.
- محیط مالی در حال تغییر است
چشم‌انداز مالی تصویری پویاست. حالا یک بازار جهانی شرکت‌کنندگان بسیار بیشتر و عوامل تأثیرگذار بسیار بیشتری دارد. محیطی که پیشرفت‌های فناورانه، مثل تجارت الکترونیک، سرعت تغییر آن را افزایش داده بازارهای مالی را شدیداً چابک و فرّارتر می‌کند. روی هم رفته، این عوامل می‌تواند منجر به ایجاد دیدگاه‌های مغایر و دشواری در ساخت، اجرا و دنبال کردن نقشه راه مالی شود.
چرا سواد مالی اهمیت دارد؟
از هزینه‌های روزمره تا پیش‌بینی بلندمدت بودجه، سواد مالی برای مدیریت این عوامل اساسی است. همان‌طور که پیش از این اشاره کردیم، برنامه‌ریزی و پس‌انداز کافی برای فراهم کردن درآمدی مکفی در دوران بازنشستگی مهم است و در عین حال باید از رقم‌های بالای بدهی دوری کرد که ممکن است به ورشکستگی، نکول و به اجرا گذاشتن سند رهنی منجر شود. با این حال شورای حکام فدرال رزرو طی گزارش رفاه اقتصادی خانوارهای آمریکایی در سال 2020 دریافت بسیاری از آمریکایی‌ها برای بازنشستگی آمادگی ندارند. بیش از یک‌چهارم از این خانوارها اعلام کردند که هیچ پس‌اندازی برای بازنشستگی ندارند و کمتر از چهار نفر از هر ده نفری که هنوز بازنشسته نشده‌اند احساس می‌کنند روند پس‌انداز برای بازنشستگی‌شان را شروع کرده‌اند. در میان کسانی که خودشان پس‌اندازهای بازنشستگی‌شان را مدیریت می‌کنند بیش از 60 درصد اعلام کردند که هیچ اطمینانی به تصمیم‌هایشان در مورد پس‌انداز بازنشستگی ندارند.
طی تحقیقی که مؤسسه TIAA انجام داد مشخص شد سطح پایین سواد مالی باعث شده نسل هزاره _ بخش عمده‌ای از نیروی کار آمریکا _ برای بحران شدید مالی آمادگی نداشته باشند. حتی کسانی که اعلام کردند از سطح دانش بالای مالی شخصی برخوردارند، فقط 19 درصد پرسش‌های بنیانی مفاهیم مالی را به درستی پاسخ دادند. 43 درصد گزارش دادند از خدمات مالی جایگزین که قیمت گزافی دارند استفاده می‌کنند، مثل وام‌های فوری یا بنگاه‌های رهنی. بیش از نیمی از این افراد سرمایه اضطراری برای پوشش هزینه‌های سه‌ماهه‌شان ندارند و 37 درصدشان دارای ثبات مالی نیستند. (این افراد قادر نیستند یا امکان ندارد بتوانند هنگامی که موقعیت اضطراری پیش می‌آید طی یک ماه دو هزار دلار تهیه کنند). همچنین نسل هزاره برای وام‌های دانشجویی و مسکن باید رقم‌های هنگفتی را بپردازند، درواقع، 44 درصدشان می‌گویند مبالغ بالایی را باید برای وام‌هایشان بپردازند.
با وجودی که ممکن است این مشکلات شخصی باشند، تأثیری گسترده بر کل جمعیت دارد. تنها کاری که لازم است در این راستا انجام دهید این است که به بحران مالی 2008 نگاهی بیندازید تا متوجه شوید فقدان درک خدمات وام مسکن چه تأثیری بر کل اقتصاد می‌گذارد. (اتفاقی که منجر به ایجاد وام‌های آسیب‌زننده یا غارتگرانه می‌شود.) سواد مالی موضوعی است که مصداق‌های فراوانی برای سلامت اقتصاد دارد.
جان کلام
هر گونه ارتقا در سواد مالی تأثیری شگرف بر مردم و توانایی‌شان برای رفاه آینده‌شان می‌گذارد. جریانات اخیر درک و فهم پایه و اساس امور مالی را برای مصرف‌کننده‌ها ضروری‌تر کرده است چون این روزها از آن‌ها خواسته می‌شود بار تصمیم‌های سرمایه‌گذاری‌شان را در حساب‌های بازنشستگی بیشتر بر عهده بگیرند، طی تمام این مدت مجبور شده‌اند راز و رمز محصولات و گزینه‌های مالی پیچیده‌تر را کشف کنند. کسب سواد مالی کار آسانی نیست ولی وقتی در آن مهارت پیدا کنید، بارها و وظایفی را که زندگی بر دوش‌تان می‌گذارد سبک‌تر می‌کند.
منبع
Investopedia