پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
الگوریتم تبعیض‌آمیز یا اشتباهی تصادفی؟ / کارشناسان اپل را به تبعیض جنسیتی در پروژه جدید کارت اعتباری متهم کردند
کمپانی عظیم اپل که به تولید سخت‌افزارهای محبوب کاربران مشهور است، تابستان امسال در همکاری با کمپانی اعتباری عظیم «گلدمن ساکس» پروژه جدیدی را با شعار «یک کارت اعتباری که اپل تولید کرده، نه یک بانک» روانه بازار کرد، اما «اپل‌کارت» به‌سرعت با یک جنجال بزرگ مواجه شد؛ اتهام تبعیض جنسیتی.
ماهنامه عصر تراکنش شماره 28 / پیش‌بینی‌ها از وضعیت فروش سالانه سخت‌افزارهای اپل، چند سالی است که رشد منفی در سهم این کمپانی در بازارهای موبایل و رایانه را نشان می‌دهند. اپل برای حفظ رشد پایدار درآمد خود و جلوگیری از سقوط ناگهانی ارزش سهام شرکتی که معمولا یا گران‌ترین شرکت سهامی عام دنیا محسوب می‌شود یا گهگاه در مقام دوم، مجبور شد برای جبران کاهش درآمد از فروش سخت‌افزار، راهکارهایی را در نظر بگیرد.
اولین واکنش اپل گران‌تر کردن قیمت پایه گوشی‌های هوشمند محبوب آیفون بود، افزایش قیمت پایه 200 تا 300 دلاری، قیمت گوشی‌های آیفون ساخت اپل را به اعداد چهاررقمی بالا برد.
اما این اقدام نمی‌توانست چندان بادوام باشد، چراکه افزایش قیمت سخت‌افزارها در بلندمدت می‌توانست باعث کاهش بیشتر سهم بازار اپل شود، در نتیجه ماجراجویی‌های تازه‌ای از سوی این کمپانی شناخته‌شده آغاز شد.
خدمات اشتراکی جدید یکی پس از دیگری متولد شدند. بعد از موفقیت نسبی ابتکار اپل در اجرای «اپل میوزیک» و گرفتن بخشی از سهم بازار استریم موسیقی از رقیب انحصاری‌اش، «اسپاتیفای» خدمات اشتراکی جدید در سال جاری توسط اپل معرفی شدند.
«اپل تی‌وی پلاس» و «اپل آرکید گیمز» از جمله این خدمات جدید هستند. کاربران «اکوسیستم اپل» در سخت‌افزارهای تولید این کمپانی می‌توانند با پرداخت مبلغی ماهانه، از محتوای اختصاصی ویدئو و بازی منتشرشده روی این بسترها استفاده کنند.
کاربران برای تماشای تلویزیون اختصاصی اپل و بازی‌کردن با ویدئوگیم‌های اختصاصی در بستر «اپل آرکید» باید یک سخت‌افزار تولید اپل داشته باشند و مبلغی را ماهانه به‌عنوان اشتراک پرداخت کنند.
این دو سرویس جدید در واقع اصلی‌ترین گام‌های اپل برای افزایش درآمدهای خود از طریق فروش خدمات بود، اما ماجراجویی دیگر اپل، از این هم فراتر رفت. اپل برای کاربرانش یک کارت اعتباری معرفی کرده که باعث می‌شود عملا اپل از همه خریدهای کاربرانش در همه جا پولی به جیب بزند.
جنجال جنسیتی
اقدام اپل برای ورود به حوزه خدمات مالی، با واکنش‌های غافل‌گیرانه‌ای مواجه شد، بسیاری علاقه‌مند بودند متوجه شوند که ماجراجویی جدید این کمپانی نوآور در حوزه اعتباری به چه نتیجه‌ای می‌رسد. اما خیلی زود بعد از اجرایی‌شدن این سرویس، تعدادی از کاربران مشهور و شناخته‌شده در حوزه فناوری از نحوه عملکرد آن ابراز نارضایتی کردند.
«دیوید هاینمایر هنسون»، توسعه‌دهنده مشهور زبان برنامه‌نویسی «روبی» و بنیان‌گذار چارچوب برنامه‌نویسی «Ruby On Rails» برای توسعه‌دهندگان وب، با انتشار یک رشته توییت در حساب کاربری خود اپل را متهم کرد که در تخصیص اعتبار برای کارت‌های اعتباری زنان و مردان تبعیض قائل می‌شود.
او تاکید کرد که پس از آنکه خودش و همسرش کارت‌های اعتباری اپل‌کارت را دریافت کرده‌اند، متوجه شده که سقف هزینه اعتباری کارت او ۲۰ برابر از همسرش بیشتر است.
به گفته این برنامه‌نویس مشهور، همسر او «جیمی هنسون»، هم از لحاظ کارنامه اعتبار وضعیت بهتری نسبت به او داشته و هم به لحاظ درآمدی به این دلیل که برگه‌های اظهارنامه مالیاتی‌شان را به‌صورت مشترک پر می‌کنند، تفاوتی با همسرش نداشته است.
هنسون تاکید کرده که حتی درخواست مجدد همسرش برای افزایش سقف اعتباری کارت، از سوی اپل رد شده است. او با اشاره به این وضعیت می‌گوید: «الگوریتم پنهانی اپل، تصور می‌کند که من ۲۰ برابر بیش از همسرم اعتبار دارم.»
بلافاصله بعد از مطرح‌شدن این اتهامات در توییتر، «اداره خدمات مالی نیویورک» اعلام کرد که در مورد نحوه عملکرد الگوریتم اپل‌کارت تحقیقاتی را آغاز خواهد کرد. به گفته سخنگوی اداره خدمات مالی «هر الگوریتم و نرم‌افزاری که به‌صورت عامدانه رفتاری تبعیض‌آمیز علیه زنان یا هر گروه محافظت‌شده دیگر داشته باشد، خلاف قوانین ایالت نیویورک عمل کرده است.»
اپل‌كارت
كارت اعتباري كمپاني اپل، با عنوان اپل‌كارت، بهار امسال توسط اين كمپاني معرفي شد و مردادماه براي اولين‌بار براي كاربران دستگاه‌هاي اپل در آمريكا عرضه شد. اين كارت اعتباري كه براي استفاده كاربران تجهيزات اپل، از جمله آيفون، آي‌پد، مك‌بوك و اپل‌واچ طراحي شده تا با استفاده از نرم‌افزار «اپل‌پي» تراكنش‌هاي مالي را انجام دهند، ويژگي‌هاي منحصربه‌فردي دارد.
بنیان‌گذار مشترک اپل هم به شاکیان پیوست
این جنجال بلافاصله توسط رسانه‌ها بازنشر شد و توجه بسیاری از فعالان حوزه مالی و فناوری را به خود جلب کرد. از جمله افرادی که شکایت هنسون را تایید و تکرار کردند، «استو وزنیاک» بود که در دهه ۱۹۷۰ در کنار استیو جابز کمپانی اپل را بنیان‌گذاری کردند.
به گفته وزنیاک او و همسرش نیز دچار مشکلی مشابه شده‌اند و کارت اعتباری اپل، سقف اعتباری ۱۰ برابری برای او نسبت به همسرش در نظر گرفته است. وزنیاک می‌گوید که به اعتقاد او هیچ دلیل منطقی برای اینکه میان اعتبار او و همسرش تفاوتی قائل شده باشند، وجود ندارد.
وزنیاک در حساب کاربری توییتر خود نوشت: «ما هیچ حساب بانکی مجزایی نداریم و همه دارایی‌هایمان مشترک است.» او در ادامه تاکید کرد: «به نظرم اصولا قرار نیست این شکایت ما توسط آدم‌ها رسیدگی شود، الان دوران فناوری‌های بزرگ در سال ۲۰۱۹ است و سرنوشت ما دست الگوریتم‌هاست.»
اپل به‌سرعت حاضر به پاسخگویی در مورد این جنجال تبعیض جنسیتی نشده است. کمپانی مسترکارت که مسئول اجرای بخش پرداخت‌های بین‌المللی این سرویس اعتباری است، در پاسخ به سوال خبرنگاران آنها را به موسسه گلدمن ساکس حواله داده است.
باید منتظر نتایج تحقیقات نهادهای نظارتی ماند که آیا تبعیض در اختصاص سطح اعتبار میان زنان و مردان، یک اقدام عامدانه در الگوریتم تشخیص هویت اپل است یا یک اتفاق تصادفی که فقط تعداد کمی از افراد با آن مواجه شده‌اند.
استيو وزنياك
استيو وزنياك، نخستين مغز متفكر كمپاني اپل محسوب مي‌شد. او با همراهي استيو جابز، در سال 1976 اولين كامپيوتر اپل را ساختند. وزنياك تا سال 1985 و حتي پس از اخراج جابز از كمپاني اپل در اين كمپاني مشغول به كار بود، اما بعدها از آن جدا شد. او بعدها به منتقد عملكرد جابز و كمپاني اپل در بسياري از زمينه‌ها تبديل شد.
حقایق اپل‌کارت
آنچه در جنجال اخیر در مورد اپل‌کارت مورد بی‌توجهی قرار گرفته، بحث در مورد ایرادات عملیاتی است که اپل‌کارت با آنها مواجه شده است. تردید کمی وجود دارد که فرایند عملیاتی‌کردن این سرویس جدید، یکی از کم‌دردسرترین و روان‌ترین رونمایی‌هایی بود که در بازار مالی مشاهده شده است، اما همه اینها باعث نمی‌شود که تجربه کاربران نهایی این سرویس هم بدون اشکال باشد. آن‌گونه که هنسون در توییت‌هایش اشاره کرده، همسر او حتی اگر کل بدهی اعتباری خود را هم تسویه کند، تا دوره بعدی شارژ اعتبار کارتش، امکان خرید و سفارش ندارد.
همزمان با این جنجال‌ها خبرهایی از درون کمپانی به بیرون درز کرده که تعدادی از کاربران اپل‌کارت با مشکل پرداخت از طریق اپلیکیشن «والت» اپل مواجه شده‌اند و گروهی گهگاه نمی‌توانند با اپل‌کارت هزینه خود را پرداخت کنند یا در مواردی با پرداخت‌های چندباره مواجه می‌شوند.
مشخص است که این سرویس هنوز جوان و خام است و اشکالات زیادی متوجه آن است. جنجال تبعیض جنسیتی شاید چندان مانع بزرگی در مقابل توسعه کارت اعتباری اپل نباشد، اما لازم است بدانیم که اپل و گلدمن ساکس، مسیر بسیار طولانی برای حل‌وفصل مسائل این سرویس پیش رو دارند.
سه سوال اساسی در مورد جنجال تبعیض جنسیتی اپل‌کارت
ران شلوین، فوربس / تحولات عمده‌ای در مورد ماجراجویی تازه اپل در طول یک هفته رخ داد. انتقادها در مورد وضعیت اختصاص اعتبار به اعضای یک خانواده بر اساس جنسیت، رسوایی بزرگی برای اپل و «گلدمن ساکس» در رسانه‌ها ایجاد کرده است. اما با وجود همه تمرکز رسانه‌ای که بر ظاهر این جنجال متمرکز شده‌اند، سه مساله بنیادین وجود دارد که باید در مورد این پرونده روشن شود.
۱– آیا اقدام نهادهای رگولاتوری به این شکل صحیح است؟
اگر درست حساب کرده باشم، درست ۴۸ ساعت بعد از انتشار توییت «دیوید هاینمایر هنسون»، «اداره خدمات مالی ایالت نیویورک (DFS)» وارد عمل شد تا بررسی‌ها در مورد وقوع تخلف قانونی در این جنجال را آغاز کند. احتمال زیادی وجود دارد که تا پیش از این اقدام، شکایت‌های متعددی به این نهاد رسیده باشد و توییت‌های هنسون و استیو وزنیاک در واقع تیر آخر به این پرونده بودند.
اما واقعیت این است که اگر شکایت‌های زیادی دریافت شده بود، احتمالش زیاد بود که اداره خدمات مالی خیلی زودتر اقدام به تحقیقات را علنی می‌کرد و ردپایی از این تحقیقات در خبرهای پیشین هم پیدا می‌شد. اگر تصور کنیم که هیچ شکایت قبلی در این مورد وجود ندارد یا تعداد آنها ناچیز است، آیا اساسا درست است که یک نهاد بی‌طرف مقررات‌گذاری مالی، فقط با انتشار عمومی اتهامات از سوی دو فرد مشهور تحقیقات از یک پروژه بزرگ مالی را آغاز کند؟
گلدمن ساكس
گلدمن ساکس، شرکت خدمات مالی و بانکداری آمریکایی و چندملیتی است که بخش عمده فعالیت‌های آن، بر ارائه خدمات بانکداری سرمایه‌گذاری، مدیریت سرمایه‌گذاری، بانکداری تجاری، همچنین مبادله کالاهای اقتصادی، اوراق بهادار، سهام اختصاصی و مدیریت بر صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، متمرکز است. شرکت گلدمن ساکس در سال ۱۸۶۹ توسط بانکدار آمریکایی آلمانی‌تبار، مارکوس گلدمن، در شهر نیویورک تحت نام «گلدمن اند کو» تاسیس شد. سال ۱۸۸۲ گلدمن، دامادش، «ساموئل ساکس» را در کسب‌وکار خود مشارکت داد و در سال ۱۸۸۵ در پی ورود پسر مارکوس گلدمن؛ هنری گلدمن، نام شرکت به گلدمن ساکس اند کو تغییر پیدا کرد. مجموع دارایی‌های گلدمن ساکس در سال مالی ۲۰۱۲ معادل 938.5 میلیارد دلار برآورد شد.
۲– چه کسی مقصر اصلی تبعیض است؟
اگر به کنه قضیه توجه کنیم، می‌بینیم که اصولا نه اپل و نه گلدمن ساکس، انگیزه‌ای ندارند که علیه زنان تبعیض اعمال کنند. هر اندازه که سقف اعتبار موجود در کارت اعتباری همسران هنسون و وزنیاک بیشتر بود، آنها هم بیشتر خرج می‌کردند که به معنای درآمد بیشتر برای اپل و گلدمن سکس بود. غوغای راه‌افتاده در توییتر و گزارشی که پس از آن توسط پایگاه خبری «بلومبرگ» منتشر شد، مقصر اصلی این تبعیض را «الگوریتم» نرم‌افزاری پشت این خدمات معرفی کرده‌اند.
باید در این زمینه دو نکته را تذکر بدهم. نخست اینکه تصور نمی‌کنم «الگوریتم» در این قضیه متهم اصلی باشد. بر خلاف بسیاری از کارت‌های اعتباری که در حال حاضر در بازار اعتباری و مالی آمریکا هستند، اپل‌کارت یک حساب شخصی است و بر اساس حساب‌های بانکی خانوادگی و جمعی منتشر نشده است.
هنسون در توییت‌های خود اشاره می‌کند که او و همسرش به‌صورت مشترک اظهارنامه مالیاتی پر می‌کنند، اما چه خوش‌مان بیاید، چه بدمان بیاید، این موضوع نقشی در تخصیص اعتبار توسط سامانه اعتباری اپل ندارد. بدون اینکه بدانیم همسر هنسون و همسر وزنیاک دقیقا چه جزئیاتی را در فرم ثبت‌نام خود وارد کرده‌اند، نمی‌توان ارزیابی کرد که آیا الگوریتم این سامانه تبعیض‌آمیز طراحی شده است یا نه.
دومین نکته این است که ما دقیقا نمی‌دانیم الگوریتم توسط چه کسی نوشته شده است. آیا مسئول طراحی الگوریتم گلدمن ساکس است یا اپل؟ مقاله پایگاه خبری بلومبرگ به «الگوریتم گلدمن برای اپل‌کارت» اشاره می‌کند، اما اپل در آگهی‌های تبلیغاتی خود شعار «محصول اپل، نه یک بانک» را وعده داده است.
اگر الگوریتم تخصیص اعتبار این کارت اعتباری توسط گلدمن ساکس طراحی شده باشد، آیا می‌توان گفت که اپل تبلیغات گمراه‌کننده منتشر کرده است؟ شاید نهادهای رگولاتوری به جای رسیدگی به الگوریتم، اول باید در مورد تبلیغات اپل تحقیق کنند. (البته من آن‌قدر آدم مشهوری نیستم که نوشته‌هایم باعث آغاز تحقیقات یک نهاد مهم شود.)
۳– آیا لازم است این خدمات اعتباری جزئیات عملیاتی خود را علنی کند؟
پایگاه خبری بلومبرگ به نقل از استیو وزنیاک می‌نویسد: «شفافیت کافی در مورد نحوه عملکرد این کمپانی‌ها و شیوه عملیات آنها نداریم.» وقتی این را از فردی می‌شنویم که از بنیان‌گذاران یک کمپانی بود که فناوری‌های انحصاری خودش را با قیمت‌های بسیار بالا می‌فروشد، بسیار جالب به نظر می‌رسد.
قیمت محصولات اپل در حدی بالاست که می‌توان گفت اصولا افرادی با سطح درآمد پایین توانایی خرید آنها را ندارند. درخواست برای انتشار نحوه عملکرد یک الگوریتم، نادیده‌گرفتن این واقعیت است که الگوریتم‌ها از جمله دارایی‌ها کمپانی‌هایی هستند که از آنها استفاده می‌کنند.
اینکه یک کمپانی بتواند اثبات کند که الگوریتم‌های مورد استفاده‌اش آثار سوئی بر کاربران نمی‌گذارند و احتمالا باعث تبعیض نمی‌شوند، بسیار با درخواست اینکه کمپانی‌ها کلیه اطلاعات نحوه عملکرد الگوریتم‌هایشان را علنی کنند، متفاوت است. هم مضحک و هم ناراحت‌کننده است که خیلی از افرادی که تا پیش از این ادعا می‌کردند حال‌شان از آمار و ریاضی به هم می‌خورد، ناگهان به متخصص حوزه دانش داده و الگوریتم‌ها تبدیل می‌شوند.
گزینش و ترجمه: شهاب شهسواری