راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

بازارهای مشتقه و رشد اقتصادی

حامد سلطانی نژاد؛ مدیرعامل بورس کالای ایران / هدف از این مقاله بررسی تأثیر بازارهای مشتقه بر رشد اقتصادی در ۶ اقتصاد عمده جهان (اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده، ژاپن، چین، هند و برزیل) در دوره ۲۰۱۴-۲۰۰۲ است. برای انجام این کار، داده‌های پانل پویا با روش GMM (گشتاورهای تعمیم‌یافته) تخمین زده می‌شود. طبق یافته‌های این مطالعه، در این کشورها بازار مشتقات تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی داشته است. این مقاله چند راهکار برای ترویج استفاده از بازارهای مشتقه برای کمک به رشد اقتصادی پیشنهاد می‌کند که چکیده آن را می‌خوانید.

 

معرفی

رابطه بین بخش مالی و رشد اقتصادی یک موضوع حائز اهمیت است که در طیف گسترده‌ای از مقالات پژوهشی، نظری و تجربی، موردبررسی قرارگرفته است. بسیاری از این مقالات بر تأثیربخش مالی بر رشد اقتصادی تمرکز دارند. مطالعات پیشگامی که نقش بخش مالی را در پویایی اقتصاد برجسته می‌کنند عبارت‌اند از؛ ویکسل (۱۹۳۴)، شومپیتر (۱۹۵۴) و گلدسمیت (۱۹۶۹) که دریافتند سیستم مالی به‌عنوان موتور حرکتی فعالیت اقتصادی عمل می‌کند.

از سوی دیگر، لوین (۱۹۹۱) اشاره می‌کند که بازارهای سهام، سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت را تسهیل کرده و به کاهش ریسک کمک می‌کنند و به‌طور هم‌زمان نقدینگی را برای سرمایه‌گذاران و تأمین مالی و سرمایه را برای شرکت‌ها فراهم می‌آورند و درنتیجه، بازارهای سهام به رشد اقتصادی کمک می‌کنند. علاوه بر این، لوین و زرووس (۱۹۹۸) تأکید می‌کنند که تعداد قابل‌توجهی از مطالعات تجربی از وجود رابطه بین بازارهای سرمایه و رشد اقتصادی در درازمدت پشتیبانی می‌کند.

بازارهای مشتقه در دهه‌های اخیر پیشرفت چشمگیری داشته‌اند. در دسامبر ۲۰۰۸ حجم معاملات قراردادهای مشتقه در سراسر جهان تقریباً ۵۹۲ تریلیون دلار بود که بسیار بالاتر از تولید ناخالص داخلی ایالات‌متحده بزرگ‌ترین اقتصاد جهان در سال ۲۰۰۷ معادل ۸/ ۱۳ تریلیون دلاربود.

بر اساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی بانک تسویه‌حساب‌های بین‌المللی (BIS)، در سال ۲۰۰۳، حدود ۹۲ درصد از ۵۰۰ شرکت بزرگ جهان از ابزارهای مشتقه برای مدیریت ریسک به‌ویژه روش ریسک نرخ بهره استفاده کردند. بازارهای مشتقه، نه‌تنها یک بازار عظیم به شمار می‌رود، بلکه به‌طور چشمگیری در حال رشد است به‌طوری‌که بر اساس آمارها در دوره ۲۰۱۴۱۹۹۸ قراردادهای مشتقه بیش از هفت برابر افزایش‌یافته است. نویسندگانی نظیر سیل (۱۹۹۷)، بلوچ و آریا (۲۰۰۷)، ساندارام و داس (۲۰۱۱)، ساندارام (۲۰۱۳)، سیپکو (۲۰۱۱)، رابا و همکاران (۲۰۱۴) نقش بازارهای مشتقه را در افزایش رشد اقتصادی تحلیل کرده‌اند.

اکثر این مطالعات رابطه مثبتی بین توسعه بازارهای مشتقه و رشد اقتصادی پیداکرده‌اند؛ بااین‌حال، تحلیل جهانی در رابطه با چنین رابطه‌ای هنوز انجام‌نشده است. این مقاله پژوهشی، بررسی تأثیر بازارهای مشتقه بر رشد اقتصادی در ۶ اقتصاد عمده جهان (اتحادیه اروپا، ایالات‌متحده، ژاپن، چین، هند و برزیل) را بررسی می‌کند.

به‌طور مشخص، تأثیر متغیرهایی نظیر حجم بازارهای مشتقه بر دلار آمریکا و حجم بازارهای مشتقه به‌عنوان سهمی از تولید ناخالص داخلی بر رشد اقتصادی در طول دوره ۲۰۱۴-۲۰۰۲ ارزیابی می‌شود. ما از مدل داده‌های پانل پویا با اطلاعات دریافتی از بانک جهانی و انجمن صنایع آینده (FIA) برای تولید شواهد تجربی درباره رابطه بین بازارهای مشتقه و رشد اقتصادی استفاده می‌کنیم. درنهایت، بر اساس نتایج مدل اقتصادسنجی، توصیه‌های متعددی در مورداستفاده از بازار مشتقات برای تحریک رشد اقتصادی ارائه می‌دهیم.

 

بازارهای مشتقه و رشد اقتصادی

ابزارها و قراردادهای مشتقه رشد چشمگیری در بازارهای بورسی و سازمان‌یافته و همچنین در بازارهای خارج از بورس یا سازمان‌یافته داشته‌اند. این ابزارها از طریق مکانیزم به اشتراک‌گذاری ریسک، فرصت‌های سرمایه‌گذاری با بازده بالقوه بالاتر ازآنچه در بازار اوراق قرضه و سهام وجود دارد، ارائه می‌دهند. محصولات مشتقه ابزارهای مالی هستند که قیمت آن به سایر متغیرهای اساسی مانند قیمت سهام و شاخص‌ها، نرخ بهره، نرخ ارز، قیمت کالاها و… بستگی دارد؛ یعنی ابزارهای مشتقه، ابزارهای مالی مرتبط با دارایی پایه هستند و ابزار مفیدی برای پوشش ریسک نوسانات قیمت در محیط‌های ناپایدار به شمار می‌آیند.

به‌طورکلی، آن‌ها شرایط زیر را برآورده می‌کنند:

  • ارزش آن‌ها بر اساس ارزش زمانی پول است که در بخش خاصی از قرارداد بیان‌نشده است
  • آن‌ها نیازمند سرمایه اولیه خالص کم (به‌طور قابل‌توجهی کمتر از سرمایه‌گذاری موردنیاز برای خرید دارایی‌های اساسی) و گاهی اوقات حتی هیچ سرمایه‌گذاری هستند
  • آن‌ها در یک تاریخ آینده تسویه می‌شوند

اثرات و پیامدهای بازارهای مشتقه در یک اقتصاد می‌تواند به‌طور گسترده‌ای متفاوت باشد. بسیاری از محققان در زمینه مکانیزم‌های به اشتراک‌گذاری ریسک تمرکز می‌کنند و ابزارهایی را برای شرکت‌ها به‌منظور مقابله با شرایط اقتضایی و احتمالی و همچنین دستیابی به اطلاعات بهتر در بازارهای مالی فراهم می‌آورند. البته برخی از محققان نیز بر مضرات مرتبط با بازارهای مشتقه و نقش آن‌ها در جذب واسطه‌ها تمرکز می‌کنند.

درهرصورت، بازارهای مشتقه در دهه‌های گذشته رشد چشمگیری داشته‌اند، اگرچه سود حاصل از بازارهای مشتقه می‌تواند بسیار بزرگ‌تر باشد. البته، ابزارهای مشتقه ممکن است در دستیابی به تخصیص کارآمد ریسک در کل اقتصاد نیز کمک کنند. آن‌ها همچنین در ایجاد بازار برای ارائه فرصت‌های جدید برای سرمایه‌گذاران مفید هستند. علاوه بر این، مشتقات اطلاعات را به بازارهای مالی ارائه می‌دهند و بنابراین نقش مهمی در کاهش نوسانات آینده در بازارهای مالی جهانی ایفا می‌کنند.

درنهایت، بازار مشتقات به شرکت‌کنندگان کمک می‌کند تا انتظارات مربوط به قیمت دارایی‌های پایه را به‌منظور مدیریت ریسک ناشی از تغییرات قیمت شکل دهند و درنتیجه درروند تصمیم‌گیری‌های آینده تسهیل ایجاد کنند. تعدادی از نویسندگان دیگر، باوجود مزایای بالقوه که ابزارهای مشتقه می‌توانند به شرکت‌ها، سرمایه‌گذاران و کل اقتصاد ارائه دهند، روی زیان‌های مربوط به بازارهای مشتقه تمرکز می‌کنند. ابزارهای مشتقه، ازجمله قراردادهای آپشن، پیمان‌های آتی، قراردادهای آتی و سوآپ می‌توانند برای شرکت‌ها و همچنین سرمایه‌گذاران دولتی و خصوصی فرصت‌هایی را فراهم آورند که ممکن است در غیر این صورت در دسترس نباشند.

مشتقات به تخصیص ریسک بین سرمایه‌گذاران و بنگاه‌ها کمک می‌کنند و می‌توانند هزینه‌های تنوع‌بخشی به پورتفولیو را کاهش دهند. علاوه بر این، قیمت ابزارهای مشتقه ممکن است اطلاعاتی را برای معامله‌گران آشکار کند که می‌تواند به ایجاد بازارهای مالی پایدارتر کمک کند. درنهایت، بلوچ و آریا (۲۰۰۷) رابطه‌ای را بین بازارهای مشتقه و رشد اقتصادی پیدا کردند که نشان می‌دهد اگر نقدینگی کافی در بازار نقدی پایه وجود داشته باشد، می‌توان معامله ابزارهای مشتقه را حفظ کرد و این ابزارها از طریق انتقال ریسک می‌توانند نقش مهمی را در رشد اقتصادی ایفا کنند.

سیپکو (۲۰۱۱) ارتباط بین توسعه بازار مشتقات و اقتصاد واقعی را بررسی می‌کند. او تأکید می‌کند که حجم معاملات بازار مشتقات در دهه‌های اخیر به‌طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته و این افزایش به‌طور بااهمیتی بازارهای مالی جهانی را تحت تأثیر قرارداده است. نویسنده همچنین رشد کلی تولید ناخالص داخلی اسمی و واقعی را با بازار مشتقات جهانی و به‌ویژه بازار فرابورسی (OTC) مقایسه می‌کند.

به‌طور خلاصه، بازارهای مشتقه در دهه‌های اخیر به‌طور چشمگیری رشد کرده‌اند و به معامله‌گران کمک کرده‌اند تا ریسک‌هایی را علیه رویدادهای غیرمنتظره و توزیع ریسک بین شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران را پوشش دهند. آن‌ها اطلاعات کامل‌تری در بازار ارائه می‌دهند که قدرت تصمیم‌گیری شرکت‌ها را افزایش می‌دهد. تأثیرات منفی کوتاه‌مدت آن‌ها در مقایسه با تأثیرات مثبتی که در طولانی‌مدت دارند، قابل قیاس نیست. انتظاراتی که بازارهای مشتقات برآورده می‌کنند، همراه با مدیریت ریسک مناسب، ممکن است به ثبات در آینده کمک کند تا شرکت‌ها بتوانند با اقدامات به‌موقع برای سرمایه‌گذاری در آینده در تمام بخش‌ها گسترش یابند و به رشد اقتصادی درازمدت کمک کند.

 

تجزیه‌وتحلیل نتایج تجربی

هدف این مطالعه، ایجاد یک مدل داده‌های پانل پویا است که به ما این امکان را می‌دهد تا رابطه بین بازارهای مشتقه و رشد تولید ناخالص داخلی سرانه را در یک نمونه از ۶ اقتصاد عمده جهان بررسی کنیم. در این مطالعه سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۰۲ مورد تجزیه‌وتحلیل قرارگرفته است که مجموعاً ۷۸ مشاهدات، ۶ گروه و ۱۳ سال را ارائه می‌دهد.

در این مطالعه مدل تفاوت GMM برای توضیح تأثیر بازارهای مشتقه بر رشد اقتصادی انتخاب‌شده است. برآوردهای این مدل نشان می‌دهد که بازار مشتقه با تولید ناخالص داخلی رابطه مثبت دارد. برآوردهای GMM نشان می‌دهد که افزایش یک درصد از حجم معاملات بازارهای مشتقه، در تولید ناخالص داخلی سرانه در کشورهایی که اهداف این مطالعه در طول سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۴ بود، ۱۷/ ۰ درصد تأثیر می‌گذارد؛ بر اساس این تحقیق تأثیر بازار مشتقه در اقتصاد واقعاً مهم است. این امر می‌تواند به این دلیل باشد که بازارهای مشتقه ممکن است به شکل‌گیری انتظارات قیمت دارایی‌ها در آینده کمک کند. این انتظارات با مدیریت ریسک مناسب می‌تواند از طریق اقدامات پیش‌بینی‌شده برای سرمایه‌گذاری‌های آینده به ثبات و گسترش شرکت‌ها در آینده کمک کند که این خود تأثیر مثبتی بر فعالیت اقتصادی در بلندمدت دارد.

 

نتیجه‌گیری

شواهد تجربی ارائه‌شده در این تحقیق نشان می‌دهد که بازارهای مشتقه ممکن است تأثیرات عمده‌ای بر رشد اقتصادی داشته باشند. تلاش‌های بیشتر برای توسعه بازارهای مشتقه، به تقویت فعالیت اقتصادی کمک می‌کند، بنابراین رفاه جامعه را بهبود می‌بخشد.

این مقاله پژوهشی از تحلیل گرافیکی و آماری برای نشان دادن رابطه مثبت بین افزایش حجم بازار مشتقات و واقعی و تولید ناخالص داخلی سرانه در ۶ اقتصاد بزرگ جهان استفاده می‌کند. برآوردهای استاتیک و پویا از تجزیه‌وتحلیل داده‌های پانل اهمیت تأثیر حجم بازار مشتقات روی رشد اقتصادی را نشان می‌دهد. تأثیر حجم بازارهای مشتقه در رابطه با رشد تولید ناخالص داخلی در برخی از اقتصادهای بزرگ جهان، مورد تحلیل قرار گرفت.

شواهد تجربی ارائه‌شده، فرضیه اصلی را مورد تأیید قرارداد به‌طوری‌که افزایش حجم بازارهای مشتقه تأثیر مثبتی بر رشد اقتصادی در دوره ۲۰۱۴-۲۰۰۲ داشته است. با توجه به این تحقیق، توصیه می‌شود که تصمیم‌گیرندگان سیاست‌های اقتصادی باید ابزار و انگیزه‌هایی را برای تشویق بازارهای مشتقه و افزایش رشد اقتصادی ارائه کنند تا به توسعه اقتصادی و بهبود رفاه کمک کنند.

توسعه بازارهای مشتقه باید یک هدف کلیدی برای سیاست‌گذاران و تصمیم گیران برای ترویج رشد اقتصادی و رفاه باشد، بنابراین اجرای کلیه اقدامات قانونی لازم برای از بین بردن معاملات غیر شفاف با محصولاتی از مشتقات خاص لازم است تا اقتصاد جهانی را به مسیر پایدار رشد اقتصادی قوی و متعادل تبدیل کند. درنهایت، یک سؤال در زمینه مشابه ایجاد می‌شود؛ آیا بازارهای مشتقه رشد اقتصادی را پیش‌بینی می‌کنند؟

منبع: دنیای اقتصاد

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.