پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشتماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطبترین رسانه ایران در زمینه فناوریهای مالی، بانکداری و پرداخت و استارتآپهای فینتک است.
چند سالی است که حداقل از سمت بورس ایده همگرایی بورس، بانکداری و بیمه در ایران مطرح میشود. هرچند همین امروز هم کسبوکارهای اصلی بازار سرمایه، بازار پول و بیمه مالکان مشترکی دارند، منتها از نظر عملیاتی ما با سه بازار مجزا مواجه هستیم که هنوز از نظر فنی امکان تعامل با یکدیگر را ندارند. در جهانی که نوآوری باز بر همهچیز سایه انداخته و بسیاری از کسبوکارها حداقل برای حفظ ظاهر هم که شده، سعی میکنند از نوآوری باز صحبت کنند، اما در سال ۱۳۹۷ هنوز سه بازار اصلی مالی ایران در سه مسیر موازی حرکت میکنند که شاید کمتر کسی امید داشته باشد این سه مسیر موازی در آیندهای نزدیک به هم برسند.
برای رسیدن به پاسخ این سوال بد نیست نگاهی بیندازیم به مسیری که این سه در طول زمان طی کردهاند. بانکداری بین این سه بازار قدمتی ۱۳۰ساله دارد و از آن دو بازار دیگر قدیمیتر است. بعد از بانکداری، بیمهداری در ایران شروع شد و دیرتر از همه بورس پایش به ایران رسید؛ و این در حالی است که هر سه این بازارها با اختلافی ۳۰۰ساله نسبت به دنیا وارد ایران شدند و تقریبا در هر سه مورد انگلیسیها و روسها بودند که پی این ساختمانها را ریختند. تا مدتها هدف بسیاری از ایرانیها راهاندازی مشابه داخلی آن چیزی بود که انگلیسیها و روسها در ایران راه انداخته بودند و معمولا به پسوند ملی هم مزین میشد. بهعنوان نمونه در بانکداری ایران ابتدا انگلیسیها بودند که بانک شاهی یا شاهنشاهی را راه انداختند و بلافاصله روسها بانک استقراضی را. افرادی مانند شاهجهان تلاش کردند که بانک ملی در ایران راه بیندازند؛ منتها حکومت قاجار مانع اصلی بود و حتی شخص محمدعلیشاه که مجلس مشروطه را هم به توپ بسته بود، دستور قتل شاهجهان را هم صادر کرد.
اولین بانک ایران یعنی بانک سپه در سال ۱۳۰۴ در زمان رضاخان ایجاد شد. بعدها بانک ملی تاسیس شد و تا سالها بانک ملی وظایف بانک مرکزی؛ مانند چاپ اسکناس را در ایران برعهده داشت. بانک مرکزی با وقفهای ۷۰ساله در ایران تاسیس شد. در این مسیر انقلاب اسلامی نقطهعطفی بود که با شور انقلابی که ایجاد شده بود، تصمیمهایی گرفته شد مانند مصادره و ادغام بانکها و بیمهها و مقابله با بورس که تا مدتها مسیر توسعه این بازارها را در ایران دچار مشکل کرد. از زمان تاسیس اولین بانک و بیمه خصوصی و شروع دوباره بورس در ایران ۲۰ سال هم نمیگذرد و همه آن چیزی که امروز داریم دربارهاش صحبت میکنیم، تاریخچهای کمتر از ۲۰ سال دارد. فعالیتهایی که در این ۲۰ سال انجام شده، بدون ارتباط با گذشته بوده است و نمیتوان سیری منطقی از ابتدای شروع این بازارها تا امروز یافت.
فعالیتهایی که در این مدت در این بازارها انجام شده، تلاشی بوده برای احیای چیزی که اگر حالش خوب باشد، قطعا حال بخشهای دیگر را هم خوب میکند. منتها در صورتی که این بخشها بیمار باشند، باقی بخشهای دیگر را هم تحت تاثیر قرار میدهند. همین امروز هم بازارهای مالی و خصوصا بانکداری مرغ هر عزا و عروسی هستند؛ در حالی که این بازارها در ذات خودشان نه خیرند و نه شر. این بازارها ابزارهایی هستند برای توسعه اقتصادی و در صورتی که بخواهیم با این بازارها کشتی بگیریم که میگیریم، فرصت، توان و انگیزه کافی برای توسعه اقتصادی نخواهیم داشت.
با اینکه تغییرات فناورانه اخیر در بانکداری خیرهکننده است، اما یادمان نرود بانکداری مدرن در ایران ۱۳۰ سال بیشتر پیشینه ندارد؛ هرچند تغییرات 10 سال اخیر قابل مقایسه با 120 سال قبل از آن نیست. در جهان پیشینه بانکداری مدرن به قرن ۱۷ میلادی برمیگردد و اواخر قرن ۱۹ برای اولینبار بانکداری به شیوه امروزی وارد زندگی مردم شد. بانکداری در ایران از سال ۱۲۲۷ تا امروز هشت دوره تاریخی را پشت سر گذاشته است. تاسیس اولین بانک در ایران توسط انگلیسیها به دوران قاجار بازمیگردد، تاسیس بانکهای سپه، ملی و کشاورزی به دوران رضاخان بازمیگردد و تاسیس بانک مرکزی و اولین بانکهای خصوصی در دوران پهلوی دوم انجام شد.
ریشه ورود اولین ابزارهای نوآورانه به صنعت بانکداری ایران در دهه 50 انجام شد. با اینحال بعد از انقلاب و ملی شدن و توقف فعالیت بانکها به سبک گذشته، وقفهای در مسیر افتاد. از اواخر دهه ۶۰ و حرکت به سمت اتوماسیون بانکی تغییرات شروع شد و در دهه 80 با تاسیس شرکتهای خصوصی و شروع طرحهای ملی بانکداری و پرداخت پی دستاوردهایی که امروز در اختیار داریم ریخته شد. از ابتدای دهه ۹۰ ما شاهد ورود مفاهیم جدید به بانکداری و شروع دوران فینتکها هستیم. شاید فناوری بتواند نخ تسبیحی برای ارتباط اثربخش بازارهای بانکداری، بورس و بیمه باشد.