پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محمد مهدی شیران؛ مدیر بازرگانی شرکت سامانه ساز دلفین آپادانا / با افزایش نیازهای جامعه، حمل‌ونقل به بخش جدائی‌ناپذیر زندگی شهروندان تبدیل شده است. همه به تناسب نیاز خود از این بخش بهره می‌برند. حمل‌ونقل درون‌شهری شامل اتوبوس‌ها، تاکسی‌ها، ون‌ها و غیره است. در این مقاله بازار تاکسی و بزرگ‌ترین چالش‌های آن یعنی عدم دسترسی به پول خرد، نبود ابزار محاسبه صحیح کرایه‌ها و پرداخت بیش از تعرفه تعیین شده، مورد بررسی قرار گرفته است.
اگر در شهرها زندگی می‌کنید به طور حتم روزانه مجبور به عبور و مرور با انواع وسایل نقلیه عمومی از جمله تاکسی هستید. قطعاً برای شما هم اتفاق افتاده است که بارها مجبور به پرداخت کرایه بیش از تعرفه تعیین شده، بوده‌اید.
پرداخت کرایه بیش از میزان تعرفه تعیین شده به چند دلیل اتفاق می‌افتد. در بدبینانه‌ترین حالت این رانندگان هستند که به دلیل عدم رضایت نسبت به میزان کرایه، اقدام به دریافت کرایه بیشتر از مسافران می‌کنند؛ اما گاهی نیز عدم دسترسی به پول خرد هم از جانب رانندگان و هم مسافران، شهروندان را مجبور به پرداخت کرایه اضافی می‌کند. طبق گزارش اعلام شده توسط مدیرعامل تاکسیرانی استان شهر تهران، بیشترین جرائم اعلام شده از سمت شهروندان مربوط به دریافت کرایه اضافی توسط رانندگان است که 70 درصد شکایات را در بر می‌گیرد.
در گذشته رانندگان تاکسی‌ها، تنها برای بازگرداندن 25 تا 75 تومان باقی مانده طفره می‌رفتند. در چند سال اخیر شورای شهرها برای حل این مشکل سعی کرده است که کرایه‌ها را به صورت عددی رند تعیین کند؛ اما با وجود رند شدن کرایه‌ها همچنان شاهد عدم بازگرداندن 100 تومان، 200 تومان و حتی 500 تومان باقی مانده از سمت رانندگان بوده‌ایم.
این چالش در تاکسی‌های گردشی بیش از دیگر انواع تاکسی نمایان است. تاکسی‌ها از نظر عملکرد به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند که مهم‌ترین‌های آن‌ها در این پژوهش تاکسی گردشی، خطی و دربستی است. تاکسی‌های دربستی با چالش چندانی رو به رو نیستند؛ اما تاکسی‌های خطی و گردشی در اغلب موارد به دلیل رند نبودن مبلغ کرایه با کمبود پول خرد رو به رو بوده‌اند. تعیین تعرفه کرایه‌ها برای تاکسی‌های گردشی همواره جای بحث داشته و مورد تحلیل قرار گرفته است. آن‌چه امروزه تصمیم‌گیران را با چالش رو به رو کرده است نبود دستورالعملی جامع برای تعیین تعرفه‌ها، دسترسی به ابزاری مناسب و جامع برای محاسبه عادلانه کرایه‌ها و همچنین نبود پول خرد است.
با کاهش توان اقتصادی شهروندان و کوچک شدن سفره مردم، کمترین تغییری در قیمت کرایه‌ها می‌تواند باعث خالی شدن داشبورد رانندگان شود. از طرفی با تحقیقات میدانی که در 3 ماهه سوم سال 1396 صورت گرفته است تعداد 300 مسافر 20 تاکسی ثابت اذعان داشته‌اند در صورتی حاضر به پرداخت کرایه بیشتری خواهند بود که خدمات متفاوت‌تری نیز دریافت کنند. آن‌ها معتقدند که در حال حاضر بدون دریافت هیچ خدمت متفاوتی، با استفاده از ناوگانی بی‌کیفیت و به دلیل کمبود پول خرد و محاسبه ناعادلانه کرایه‌ها، روزانه میزان کرایه‌ای که پرداخت می‌کنند بیشتر از تعرفه‌ای است که سالانه توسط شورای شهر تعیین می‌شود و در پاره‌ای موارد نیز شهروندان نسبت به عدم تناسب کرایه و مسافت‌های پیموده شده اعتراض داشته‌اند.
طبق تحقیقات صورت گرفته و با توجه به جامعه آماری پیش رو، به ویژه در تاکسی‌های گردشی و دربستی روزانه بیش از 60 درصد از مسافران ناچار به پرداخت 30 تا 50 درصد کرایه اضافه هستند. با تعمیم این نمونه آماری به کل جامعه میزان هزینه دریافتی، مبلغی زیاد و غیر قابل چشم‌پوشی خواهد بود.
دلیل حرکت مردم به سمت تاکسی‌های اینترنتی
سهولت در استفاده، پرداخت الکترونیک کرایه و مهم‌تر از همه قیمت بسیار پائین سرویس‌های مسافربری آنلاین و محاسبه کرایه‌ها با به‌کارگیری ابزار مناسب، تاکسی‌های اینترنتی را با اقبال عمومی فراتر از انتظار مواجه ساخته است. این در حالی است که حضور تاکسی‌های آنلاین، امنیت اجتماعی مسافران و همچنین امنیت اقتصادی رانندگان تاکسی را با خطر مواجه کرده است. از طرفی GPS موبایل به کار گرفته شده در محاسبه کرایه در تاکسی‌های آنلاین، علی‌رغم برتری نسبت به شرایط موجود و در نظر گرفتن ترافیک و پیک‌های زمانی باز هم دقت کافی نداشته و کماکان می‌توان با استفاده از ابزارهایی دیگر میزان کرایه را عادلانه‌تر کرد. همچنین امکان در نظر گرفتن تعرفه‌های قانونی تعیین شده توسط شورای شهر نیز در کرایه‌ها وجود ندارد. با این حال به دلیل نرخ پائین کرایه‌ها و پرداخت الکترونیک، مسافران تاکسی‌های آنلاین را به تاکسی‌های شهری ترجیح می‌دهند.
چگونه می‌توان شهروندان را به سمت استفاده از تاکسی‌های شهری سوق داد؟
برای سنجش میزان کیفیت حمل‌ونقل یک شهر و یا حتی کشور، علاوه بر شاخص قیمت و میزان دسترسی، باید عواملی مثل ترافیک ایجاد شده، امنیت حمل‌ونقل و میزان نظارت بر آن‌ها نیز مورد بررسی قرار گیرد.
در مقایسه تاکسی‌های شهری و آنلاین، شاخص قیمت با وزن بیشتر و درجه اهمیت بالاتر در میان شهروندان به نفع تاکسی‌های آنلاین عمل کرده است. در تاکسی‌های شهری علاوه بر بالاتر بودن نرخ کرایه نسبت به کرایه تاکسی‌های آنلاین، در بیشتر مواقع مسافران ناگزیر به پرداخت کرایه بیش از تعرفه هستند. همان‌طور که در بخش ابتدائی این پژوهش بیان شد یکی از عوامل به وجود آورنده این مشکل، پول خرد و عدم دسترسی به ابزار پرداخت الکترونیک است. همچنین عدم تناسب میان کرایه پرداختی و مسافت‌های پیموده شده، ناعادلانه بودن آن و بکار نگرفتن تاکسی‌متر برای محاسبه کرایه نیز از دیگر عواملی است که شهروندان را به مسافرانی ناراضی تبدیل کرده است.
قدم ابتدایی برای حل مشکلات حوزه تاکسی به عملکرد شورای شهر بستگی دارد. شورای شهر باید با تعیین عادلانه تعرفه‌ها دستورالعملی مشخص را در اختیار تاکسیرانی قرار داده و میزان تأثیر فرهنگ جوامع گوناگون را به حداقل برساند. پس از آن به کار گرفتن ابزاری مناسب با دقت کافی می‌تواند محاسبه کرایه را عادلانه کرده و با در نظر گرفتن میزان ترافیک و پیک‌های زمانی، منفعت راننده را نیز در نظر داشته باشد. علاوه بر موارد عنوان شده سیستم پرداخت باید آمادگی لازم برای پرداخت خرد الکترونیک در تاکسی را داشته باشد و با ایجاد فضای پرداخت آفلاین (Tap & Pay) نقاط ضعف به‌کارگیری شبکه آنلاین مثل نزاع بر سر سیستم کارمزد بانکی، نیاز به رمز ورودی در پرداخت آنلاین، زمان‌بر بودن آن و همچنین درگیر شدن شبکه اینترنت را پوشش دهد. با استفاده از راهکارهای فوق می‌توان قیمت کرایه تاکسی‌های شهری را رقابتی کرد و اشتیاق شهروندان را برای استفاده از آن‌ها افزایش داد.