پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
امیرعباس امامی، دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه تربیت مدرس؛ ماهنامه عصر تراکنش / یونیکورن یا تک‌شاخ، اصطلاحی است که اولین بار در سال 2013 توسط سرمایه‌گذاری خطرپذیر به نام آیلین‌لی برای معرفی استارت‌آپ‌هایی استفاده شد که طی چند سال پس از راه‌اندازی (اغلب حدود 4 سال) به ارزشی بیش از یک میلیارد دلار می‌رسند. اصطلاحی که به‌سرعت به واژه‌ای جاافتاده در ادبیات حوزه استارت‌آپی جهان بدل شد. اوبر، اَنت فایننشال (هلدینگ وابسته به گروه علی‌بابا و مالک علی‌پی؛ بزرگ‌ترین سیستم پرداخت آنلاین چین و یوئبائو؛ بزرگ‌ترین صندوق سرمایه‌گذاری خرد جهان)، دیدی (بزرگ‌ترین پلتفورم حمل‌ونقل شهری و بین‌شهری چین)، ایربی‌اندبی، پین‌تراست، دراپ‌باکس، لوفاکس (بزرگ‌ترین پلتفورم قرض‌دهی فرد به فرد چین) و شیائومی برخی از معروف‌ترین یونیکورن‌های فعلی هستند. فیس‌بوک، علی‌بابا، توئیتر، اسکوئر و اسنپ‌چت نیز از معروف‌ترین یونیکورن‌های قدیمی هستند که یا IPO شده‌اند یا توسط شرکت‌های دیگر به تملک درآمده‌اند.
شواهد نشان می‌دهد یکی از دلایلی که تعداد قابل توجهی از یونیکورن‌های جهان در چین متولد شده‌اند، سیاست‌های حمایتگرانه دولت چین از استارت‌آپ‌های چینی و عدم امکان حضور استارت‌آپ‌های جهانی در این کشور به‌دلیل سیستم فیلترینگ قدرتمند و محدودیت‌های گسترده خاصی است که شهروندان این کشور در اتصال به شبکه اینترنت دارند. در واقع سیاست‌گذاران اقتصادی چین با درک ظرفیت بی‌نظیر بازار یک میلیارد و چهارصدمیلیونی این کشور، از این ظرفیت استفاده کرده و در کنار سایر سیاست‌های اقتصادی، با اهرم قرار دادن این بازار استثنایی که به تنهایی نزدیک به 5/1 برابر جمعیت اروپا و آمریکا را در خود جای داده است، توانسته‌اند چین را به یکی از قطب‌های اصلی نوآوری جهان تبدیل کنند و موتور رشد اقتصادی ازنفس‌افتاده این کشور را با نیرویی جدید تقویت کنند.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
SME چیست؟
بنگاه‌های کوچک و متوسط (small and medium-sized enterprises) در برابر صنایع بزرگ قرار می‌گیرند و نسبت به آن مزایای بسیاری دارند؛ از جمله ارزش افزوده، نوآوری، اشتغال‌زایی و انعطاف‌پذیری بیشتر. بنگاه‌های کوچک و متوسط به‌اختصار SME نامیده می‌شوند.
[/mks_pullquote]
وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات، جناب آقای آذری‌جهرمی، چندی پیش در جلسات ارائه برنامه‌های دوران وزارت خود عنوان کرده بودند دستاورد و میراث دوره وزارت‌شان تشکیل پنج شرکت بزرگ یونیکورن به‌عنوان پرچمدار جمهوری اسلامی در فضای مجازی است که بتوانند سهم ایران را از بازار جهانی کسب کنند. خوشبختانه رویکردی که ایشان در تحقق این مهم، وعده داده‌اند، برداشتن موانع و ایجاد بسترهای لازم جهت رشد و تقویت استارت‌آپ‌های کشور است؛ رویکردی که بر خلاف رویکردهای حمایتی پدرمآبانه مخرب پیشین، رویکردی اصولی و مبنایی برای تحقق هر نوع تحول در فضای اقتصادی کشور از جمله فضای کسب‌وکارهای اینترنتی است. اتخاذ این رویکرد در کنار ظرفیت قابل تامل بازار 80میلیونی ایران، الزامات اولیه شکل‌گیری موج استارت‌آپ‌های موفق را مهیا خواهد کرد؛ چه آنکه ترکیب جوان و تحصیلکرده این جمعیت و زیرساخت‌های رو به بهبود فضای مجازی، امکان بهره‌برداری مناسب از این فرصت تاریخی را بیش از پیش برای کشور فراهم کرده است.
با وجود این گفتمان قابل تقدیر و جدای از انتقادهای حاشیه‌ای قابل تامل به این وعده، نظیر اینکه آیا واقعا وظیفه و نشانه موفقیت یک وزارتخانه تحقق وعده‌های عددی، برای تشکیل شرکت‌های «معظم» «بخش خصوصی» در حوزه «نظارتی و سیاست‌گذاری» یک وزارتخانه است یا خیر، متاسفانه، اخبار و شواهدی مبنی بر اقداماتی برای تحقق کاغذی این وعده به چشم می‌خورد. منظور از تحقق کاغذی یعنی خلق شرکت‌هایی در مقیاس یونیکورن که به‌صورت مصنوعی و غیراصولی به این حجم از ارزش رسیده‌اند.
در این خصوص بدون نام بردن از هیچ شرکت خاصی، به نظر می‌رسد موج ادغام شرکت‌ها و استارت‌آپ‌های مختلف، یا ایجاد انحصارات عملی در برخی حوزه‌ها و حمایت‌های خاص از برخی مجموعه‌ها به‌منظور تحقق رشدهای مصنوعی که بتوانند وعده وزیر را محقق کنند، حداقل از سه جنبه مایه نگرانی است:
1. اولین و مهم‌ترین جهت نگرانی، ایجاد ناامیدی از وعده اولیه وزیر محترم در بهبود فضای کسب و کار، حداقل در حوزه وزارتی ایشان است. به نظر می‌رسد سیستم معیوب سنجش موفقیت نظام اداری کشور، وزیر جوان را همانند بسیاری از اسلاف خود، خواسته یا ناخواسته به سمت تحقق آمارهای صحیح کاذب! سوق داده است. منظور از آمارهای صحیح کاذب، تحقق وعده تشکیل شرکت‌های یونیکورنی است که از ادغام (احتمالا شکلی) چندین رقیب بزرگ شکل گرفته‌اند یا در فضایی انحصاری و با حمایت‌های آشکار و پنهان انحصاری رشد کرده و بزرگ شده‌اند. به این ترتیب حتی شاید شاهد خلق تعداد یونیکورن‌های بیشتری از وعده وزیر محترم باشیم، ولی قطعا تشکیل این یونیکورن‌های کاغذی، هرچند شاخص وعده‌داده‌شده را محقق خواهد کرد، اما قطعا با روح وعده ایشان مغایر و از محتوا تهی خواهد بود.
2. نگرانی بعدی که اهمیت کمتری از نگرانی اول ندارد، ایجاد انحصارات مخرب در بازار و تشکیل بازارهای مونوپولی به ضرر مشتریان و مصرف‌کنندگان نهایی است. تصور کنید استارت‌آپ‌های یک حوزه خاص با یکدیگر ادغام شوند و یونیکورنی کاغذی تشکیل دهند، یا استارت‌آپی از فضای انحصاری و حمایت‌های خاصی که برای آن ایجاد شده استفاده و به‌سرعت رشد کند و بزرگ شود. این مساله علاوه بر اینکه حقوق مصرف‌کنندگان را به‌دلیل قدرت بالای مجموعه جدید در معرض خطر قرار خواهد داد، ورود رقبای جدید را تقریبا غیرممکن و فضا را عملا انحصاری خواهد کرد.
3. تمرکز بر تولد چند یونیکورن بزرگ کاغذی، بدون توجه به اهمیت بهبود رحم اکوسیستم نوآوری کشور همان خطایی است که بسیاری از کشورها از جمله ایران در مسیر توسعه صنعتی خود دچار آن شدند. تاسیس چندین شرکت بزرگ غول‌آسای صنعتی و ارائه آمارهای درخشان و غرورآفرین، بدون توجه به بهبود کلی فضای کسب‌وکار و عدم درک اهمیت SMEها در مسیر رشد پایدار و بلندمدت اقتصادی، همان خطایی است که در رویکردهای توسعه‌دهندگان و سیاست‌گذاران کسب‌وکارهای فضای مجازی به چشم می‌خورد. غفلت از این واقعیت که تمام استارت‌آپ‌ها ظرفیت تبدیل شدن به یونیکورن را ندارند و این، نه ناشی از ضعف ایده‌پردازان و بنیانگذاران آنها، بلکه ناشی از ماهیت ایده‌ها و طبیعت فضای استارت‌آپی است، خطای راهبردی خطرناکی است. توجه به این نکته ضروری است که در اکوسیستم نوآوری اتفاقا بار قابل توجهی از رشد و توسعه سیستم بر دوش استارت‌آپ‌های متوسط و خردمقیاس است.
[mks_pullquote align=”left” width=”600″ size=”18″ bg_color=”#444444″ txt_color=”#ffffff”]
دیدی یکی از یونیکورن‌های چینی
استارت‌آپ چینی Didi با الهام از ایده اوبر آمریکایی، اکنون با جذب سرمایه‌ای بالغ بر ۵٫۵ میلیارد، باارزش‌ترین استارت‌آپ در آسیا شناخته شده و ممکن است به‌زودی در رده دوم گران‌ترین استارت‌آپ دنیا جای بگیرد. شرکت چینی «دیدی چاکسینگ» رقیب «اوبر» در چین موفق شد سرمایه‌ای معادل ۵ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار دیگر نیز از سرمایه‌گذاران خود دریافت کند. ارزش این استارت‌آپ اینک به بیش از ۵۰ میلیارد دلار رسیده است.
[/mks_pullquote]
بدیهی است مطالب فوق نافی مزایا و منافع ادغام شرکت‌های بزرگ یا حمایت از استارت‌آپ‌های داخلی یا تلاش برای ایجاد یونیکورن‌های وطنی در مقیاس جهانی نیست. بحث بر سر شیوه تحقق این اهداف است. در هیچ جای جهان به ادغام چند رقیب اصلی که سهم عمده بازار را در اختیار دارند، آن‌هم در بازاری که در حال حاضر دچار یک انحصار چندجانبه است، یا رشد و توسعه یک شرکت در فضایی انحصاری، به چشم یک اتفاق مثبت و مبارک نگاه نمی‌شود. هرچند در صورتی که به هر شکل برخی اتحادهای رسمی یا غیررسمی حقوق مصرف‌کنندگان را تضییع یا شرایط رقابت سالم را بر هم زنند و ایجاد انحصار کنند، شورای رقابت و سایر مراکز نظارتی موظف به ورود و اصلاح وضعیت هستند، چراکه نفس تحقق این انحصارات مخرب و آسیب‌زاست.
در پایان خاضعانه پیشنهاد می‌شود وزیر محترم با تاکید بر همان رویکرد مبنایی و صحیح اولیه خود و جلوگیری از هرگونه دخالت مستقیم و غیرمستقیم نهادهای دولتی در بازار، همان‌طور که وعده داده بودند، سیاست‌های وزارتخانه را در مسیر بهبود فضای کسب‌وکار، کاهش موانع توسعه‌ای، بهبود زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری و حفظ و تقویت فضای رقابتی سالم عادلانه برای تمامی فعالان این حوزه هدایت کنند؛ قطعا نتیجه امر بهتر از وعده ایشان خواهد بود.