گفتگوی روزنامه صبح نو با رضا قربانی درباره بیت‌کوین

«بیت کوین طلای دنیای دیجیتال است و همان‌طور که ما در دنیای واقعی طلا داریم در دنیای دیجیتال هم طلا داریم و این طلا هم که رمزنگاری‌شده است، بیت کوین است.» این تعریفی است که «رضا قربانی» مدیرعامل شبکه راه پرداخت و سخنران همایش‌های مختلف درباره بیت‌کوین دارد. بیت کوین مفهوم جدید اقتصادی است که در اقتصاد فضای مجازی وارد شده است.

قربانی درباره موارد استفاده از بیت‌کوین توضیح می‌دهد: «طلا به‌عنوان یک ابزار مبادله، یک ابزار سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. آدم‌ها در دنیا می‌توانند طلا را سرمایه‌گذاری کنند. طلای فیزیکی را می‌خرند، بانک‌ها طلا را ذخیره می‌کنند. به‌عنوان زیورآلات استفاده می‌شود. بیت‌کوین هم همین‌طور است.» البته قربانی، دو تفاوت عمده درباره طلای مجازی یعنی، بیت‌کوین را ذکر می‌کند: «در طلای دنیای واقعی و طلای مجازی فرق وجود دارد؛ یکی از آنها این است که طلای دنیای مجازی، تاریخچه دنیای واقعی را ندارد. از زمانی که بشریت شکل‌گرفته است و تمدن به‌وجود آمده، طلا هم بوده است اما بیت‌کوین سابقه‌اش حتی به 10 سال هم نمی‌رسد.» رضا قربانی تفاوت دوم را در ملموس نبودن بیت‌کوین می‌داند. او تعریف می‌کند: «طلا را می‌شود با چشم دید و می‌توان به آن دست زد ولی بیت‌کوین را نمی‌توان لمس کرد، این‌ها خاصیت دنیای دیجیتالی است. ما گوگل را هم نمی‌توانیم لمس کنیم. فیس‌بوک را هم نمی‌توانیم، تمام غول‌های دنیای دیجیتال را نمی‌توان با دست لمس کرد، اما می‌دانیم که وجود دارند.»

بی‌تأثیر نیست

اما آیا این واحد پولی به رشد اقتصادی یک کشور کمک می‌کند؟ قربانی توضیح می‌دهد: «نه؛ بعضی‌ها خیلی در رابطه با بیت‌کوین اغراق می‌کنند. اگر طلا درکشوری وجود داشته باشد، ممکن است برای آن کشور خوب باشد. این‌که بیت‌کوین یک‌جایی است که یک کشور برود سراغش و یک کشور اقتصادش شکوفا می‌شود، نمی‌شود انتظار این را داشت؛ اما برداشتمان هم این باشد که یک‌چیز با ارزش است -مانند خیلی از چیزهای دیگری که رشد می‌کنند- در حال رشد است. می‌توانیم این‌طور برداشت کنیم که یک عنصر جدیدی در جدول تناوبی پیداشده و یک سری معدن هم وجود دارند. معادن آن، این‌طوری نیست که در یک نقطه خاصی در دنیاست، در همه‌جا هست ولی نمی‌توان انتظار داشت که اقتصاد یک کشور را زیاد تکان دهد. کشورهایی مثل آفریقا که طلا دارند، خیلی هم کشورهای ثروتمندی نیستند. در کل وجود بیت‌کوین بی‌تأثیر نیست. کمک می‌کند اما نه اینکه با سراغ بیت‌کوین رفتن یک کشور اقتصادش از این‌رو به آن‌رو می‌شود؛ نه، این‌طور نیست.» اما این واحد پولی چه تأثیری روی یک کشور دارد؟ مدیرعامل شبکه راه پرداخت تعریف می‌کند: «بیت‌کوین یک اتفاق مهم است. بعد از اینکه از دهه 90، وب در دنیا شکل گرفت، یک اقتصادی در دنیا به‌وجود آمده است که زیاد عمری هم ندارد، 26، هفت سالی است که این اقتصاد شکل‌گرفته است به‌نام اقتصاد مجازی. بیشتر این غول‌هایی که ما می‌شناسیم، مانند آمازون، گوگل، شرکت‌های بزرگی که در دنیا وجود دارند، در سرنوشت ملت‌ها اثرگذار می‌شوند.» قربانی درباره تغییراتی که ممکن است بیت‌کوین در زندگی ایجاد کند، توضیح می‌دهد: «این‌ها از دهه 90 شکل‌گرفته‌اند. این‌ها مبتنی بر دنیای دیجیتال بوده‌اند. شاید قبل از دهه 90 که وب در دنیا شکل بگیرد، تصور این‌که این‌جور کسب‌وکارها وجود داشته باشند، خیلی منطقی نبود؛ اما این کسب‌وکارها شکل گرفتند و مقدار خیلی زیادی، دنیا را تغییر دادند. تأثیری که الان بیت‌کوین می‌گذارد، مانند تأثیر وب است. وقتی‌که وب خلق شد، بیزینس‌های جدید و کسب‌وکارهای جدید شکل گرفت. یک مقدار فرهنگ، سبک زندگی‌ها و شناخت ما از چیزها، روش‌های ارتباطی تغییر کرد. حالا ما در آستانه دورانی هستیم که ممکن است یک تغییراتی در سال‌های آینده در شیوه تعامل مالی و در شیوه سرمایه‌گذاری کردن اتفاق بیفتد. قبل از این اگر کشورها و مردم می‌خواستند که تعامل مالی داشته باشند حتماً باید با ارزهای دلار و یورو و ارزهایی که در دنیا پذیرفته‌شده‌ترند باهم تعامل مالی داشته باشند ولی 10 سالی است که ارزی به‌وجود آمده که تحت کنترل مشخص هیچ دولتی نیست. ظاهراً هیچ دولتی مالکیتی بر آن ندارد و قدرت این ارز رمزنگاری‌شده به شبکه است؛ مانند شبکه‌های اجتماعی که قدرتشان را از افرادی می‌گیرند که در آن شبکه حضور دارند. هر قدر افراد بیشتری حضور داشته باشند، آن شبکه قوی‌تر است. هر قدر تعداد افرادی که از بیت‌کوین استفاده می‌کنند بیشتر باشد، قدرت و ارزش بیت‌کوین هم بیشتر می‌شود.»

به‌نام کسب‌وکار

قربانی معتقد است که وجود بیت‌کوین به ایجاد یک سری کسب‌وکارهای جدید کمک می‌کند: «مثلاً ما یک کسب‌وکار کوچکی را در ایران داشته باشیم، صنایع‌دستی تولید کنیم و به دنیا بفروشیم، الآن به دلیل تحریم‌هایی که وجود دارد، نمی‌توانیم که جنس را بفروشیم و از درگاه‌های بین‌المللی استفاده کنیم. اگر بخواهیم می‌توانیم از بیت‌کوین استفاده کنیم. ما یک درگاه ایجاد می‌کنیم و افراد به‌راحتی با بیت‌کوین پرداخت کنند و ما جنس را به آن‌ها بفروشیم.»

رضا قربانی معتقد است که در اوایل یک ترسی آدم‌ها با این مسئله دارند، او توضیح می‌دهد: «مردم فکر می‌کنند که مثلاً ما این جنس را با بیت‌کوین گرفتیم، بعدش چه می‌شود یا به چه دردی می‌خورد. الان هم کسب‌وکارهای زیادی در دنیا هستند که بیت‌کوین می‌گیرند و صرافی‌های زیادی هم هستند که در دنیا و ایران که بیت‌کوین را به ارز دیگری تبدیل می‌کنند. ما چه قدر به دلار اعتماد داریم. می‌دانیم که پشتش هم دولت آمریکاست. به نظرم اگر به دلار اعتماد داریم و با آن کار می‌کنیم، اعتماد کردن به بیت‌کوین خیلی هم سخت نیست و این می‌تواند که تجارت را عوض کند. ما در ایران به خاطر تحریم، شرایط خاصی هم داریم که اتفاقاً بیشتر هم به درد ما می‌خورد.» مدیرعامل شبکه راه پرداخت دلیل استفاده نشدن این واحد پولی در ایران را این‌طور می‌داند: «یک‌کم ترسناک است. کسی در سطح دولت‌ها ریسک نمی‌کند. واقعیت این است که در ایران کسب‌وکارهای کوچک این کار را انجام داده‌اند؛ مثلاً یک‌جایی در اصفهان تولیدکننده کفش است که کفشش را به خارجی‌ها هم می‌فروشد. یک وب‌سایت راه‌اندازی کرده است و برای پذیرش پول هم بیت‌کوین دارد و خیلی راحت خریدوفروش انجام می‌شود. خیلی راحت از فروشگاه‌هایی که بیت‌کوین قبول می‌کنند، خرید می‌کند یا بیت‌کوینش را در صرافی‌ها تعویض می‌کند. موضوع استفاده دولت‌ها از این واحد پولی، ریسکی است و هنوز تبعات آن معلوم نشده است. هیچ دولتی در دنیا خیلی وارد این حوزه نشده است؛ بنابراین نمی‌شود این انتظار را داشت که دولت بیاید و از بیت‌کوین به‌عنوان یک ارز استفاده کند. این خیلی راحت نیست. یک مقدار تبعات پیچیده‌ای دارد که من نمی‌دانم چیست، خیلی هم در دنیا این موضوع باز نشده و دولت هم در آن ورود نکرده است. نهایت این است که دولت‌ها دیدگاه خود را در رابطه به این‌که مردمشان از آن استفاده کنند، ابراز کرده‌اند. این ارز نوپاست، شاید باید زمان بیشتری بگذرد. باید یک‌کم این ارز جا بیفتد، بعدازآن شاید دولت‌ها هم ورود کنند.» قربانی درباره ملموس کردن بیت‌کوین که برای هیچ کاربری قابل‌لمس نیست، مثال ملموسی می‌زند: «به‌عنوان‌مثال، حقوقی که برای شما ریخته می‌شود، اسکناس نیست، یک عدد است که برای شما اس‌ام‌اس می‌شود. شما اسکناس را نمی‌بینید. شما یک کارت دارید، در فروشگاه کارت می‌کشید و خرید می‌کنید و دوباره یک عددی برای شما اس‌ام‌اس می‌شود. شما فقط یک عدد می‌بینید. هیچ‌چیزی به اسم اسکناس وجود ندارد. چه چیزی باعث می‌شود که شما و آن فروشنده اعتماد کنید؟ هیچ‌چیزی در این وسط وجود ندارد. 10 سال پیش خیلی‌ها پرداخت کارتی را قبول نمی‌کردند. همه اسکناس را می‌شناختند. بعداً شبکه پرداخت درست شد. چیزی که حالا وجود دارد تنها یک عدد است و ما هم به آن اعتماد می‌کنیم. هیچ‌وقت هم هیچ مسئله‌ای پیش نیامده است. بیت‌کوین هم همین است، چون غیرملموس است و ما تجربه‌ای از آن نداریم. ما یک ترسی داریم که ملموسش کنیم. ملموس شدن آن این‌طور است که شما به صرافی می‌روید و به دلار تبدیلش می‌کنید. ما در کیف پول بیت‌کوین‌مان پول داریم، نیازی هم نیست که به ارز دیگری تبدیلش کنیم. این قضیه به قبول آدم‌ها مربوط است.»

شاید هم شکست بخورید

مسئله زیادی که درباره بیت‌کوین وجود دارد و مانند بسیاری از جداول، ارزش اقتصادی بسیاری از ارزها نمایش داده می‌شوند، رشد اقتصادی این واحد پولی است؛ اما تعیین ارزش این واحد پولی چگونه تعیین می‌شود: «طلا چطور قیمتش بالا می‌رود، طلا زمانی که تقاضا زیاد می‌شود و سرمایه‌ها به سمتش می‌رود، قیمتش بالا می‌رود. اقتصاد زبان مشخصی دارد، عرضه و تقاضا. هرقدر عرضه بیشتر شود و تقاضا کمتر شود، قیمت پایین می‌آید. در بیت‌کوین هم همین‌طور است، زمانی که افرادی زیاد بخواهند بیت‌کوین بخرند، می‌شود رفت صرافی و مثلاً صد میکرون بیت‌کوین خرید. هر بیت‌کوین هم تقریباً 23- چهار میلیون تومان است. هر قدر تعداد زیادتری از مردم بخواهند بیت‌کوین بخرند، ارزش آن هم بیشتر می‌شود؛ یعنی فرمول مشخصی ندارد. کسی قیمت بیت‌کوین را بالا نمی‌برد. جایی وجود ندارد که قیمت بیت‌کوین را بالا ببرد یا این‌که پایین بیاورد، اگر یک اتفاقی بیفتد که ضد بیت‌کوین باشد، طبعاً تأثیر می‌گذارد. قیمت بیت‌کوین نسبت به دلار، یورو و بقیه ارزها بالا می‌رود. این ارزش بیت‌کوین نسبت به بقیه ارزهای دیگر است که بالا و پایین می‌رود.» اما داشتن بیت‌کوین ثروت به‌حساب می‌آید؟ قربانی توضیح می‌دهد: «ثروت حساب نمی‌شود. سرمایه است. درواقع مانند طلا است. کسی که طلا دارد، بستگی دارد که چقدر طلا دارد. بسته به تعداد بیت‌کوینی است که یک فرد دارد. هرکسی که بیت‌کوین بیشتری داشته باشد، ثروت بیشتری دارد. هر قدر هم این بزرگ‌تر باشد، سخت‌تر است. یک عده در دنیا هستند که تصور می‌کنند بیت‌کوین یک حباب است. ممکن است این اتفاق هم بیفتد. حباب دات کام هم یک دوره‌ای خیلی در فضای وب قبل از سال دو هزار، به آن توجه شده بود، بی‌محابا و بدون برنامه‌ریزی در فضای وب پول ریختند و خیلی‌ها هم شکست خوردند. چرا؟ چون تصور کردند یک‌جایی است که با کمترین زحمت می‌توان در آنجا پول درآورد؛ نه این‌طور نیست. بعضی‌ها فکر می‌کنند که بیت‌کوین یکجایی است که شما باید گونی بردارید و درواقع بیت‌کوین‌ها را جمع و کیسه را پر کنید. شما بلدید در یک معدن واقعی در دنیای واقعی، طلا استخراج کنید. اگر تصور می‌کنید که می‌توانید، بله می‌توانید در دنیای دیجیتال هم این کار را انجام دهید. این طرز فکر که این دنیای دیجیتال است، سرمایه کمی می‌خواهد، زحمت کمی می‌خواهد و می‌توان به‌راحتی پولدار شد، این کاملاً خطاست و یک سری ممکن است که با این طرز فکر بیایند؛ همه آنها شکست خواهند خورد.» قربانی درباره مقایسه‌ای که به‌اشتباه درباره بیت‌کوین شده، توضیح می‌دهد: «بعضی‌ها آنجا را با گلدکوئیست مقایسه می‌کنند. این مقایسه کاملاً خطاست. در آنجا این‌طور می‌گویند که یک‌شبه پولدار می‌شوند. در بیت‌کوین مطلقاً این‌طور نیست. اصلاً این تصور نیست. تا همین یک هفته پیش، قیمت بیت‌کوین کمتر از پنج هزار دلار بود و این هفته از مرز 6900 هزار دلار هم گذشته است. اگرچند هفته پیش شما یک بیت‌کوین می‌خریدید و امروز می‌فروختید شما بالای هزار دلار سود کرده بودید و پیش‌بینی‌ها هم می‌گوید که قیمت بیت‌کوین بالا می‌رود؛ اما هیچ‌چیزی مشخص نیست؛ شاید هم بیفتد پایین. آدم‌های زیادی بوده‌اند که بیت‌کوین خریده‌اند و ضرر هم کرده‌اند. نکته‌ای که درباره بیت‌کوین وجود دارد این است که شیب آن خیلی زیاد است. این برای مردم کمی جذابیت ایجاد کرده است و این جذابیت شاید حباب هم شکل بگیرد. حباب زمانی شکل می‌گیرد که یک عده‌ای ناآگاهانه، سودای ثروتمند شدن دارند و می‌گویند که من امروز صد تا بیت‌کوین بخرم و هفته بعد بفروشم و پولدار شوم. شاید این اتفاق هم نیفتد. اگر تقاضا زیاد شود و عرضه هم زیاد شود، قیمت پایین می‌افتد. ربطی به بیت‌کوین هم ندارد و به اقتصاد ربط دارد.»

باید قانونی شود

قربانی درباره ضررها و تأثیرات مخربی که ممکن است بیت‌کوین داشته باشد، توضیح می‌دهد: «ذات بیت‌کوین اثر تخریبی ندارد و این شیوه ما با آن است که می‌تواند اثر تخریبی را ایجاد کند. بیت‌کوین مانند یک چاقوست و اگر دست یک آدم درست باشد، می‌تواند خیلی هم ابزار خوبی باشد ولی می‌تواند دست آدم‌های بد بیفتد و اثر بد بگذارد. همه این‌ها مبتنی بر اقتصاد شبکه است. اقتصاد شبکه موضوع مهمی است و ما می‌توانیم از آن چشم پوشی کنیم و به آن اهمیت ندهیم. اتفاقی که می‌افتد این است که مانند خیلی از ابزارهای امروزی که گسترش پیدا کرده‌اند، بیت‌کوین اثر تخریبی به ذات خود ندارد؛ یعنی بیت‌کوین نیامده است که اثر تخریبی بگذارد.»

او توضیح می‌دهد که باید برنامه و چشم‌اندازی برای آن تعریف کرد، در غیر این صورت، اثرات مخربی روی می‌دهد: «اتفاقی که می‌افتد مانند شبکه‌های اجتماعی است و مثلاً به کیان خانواده آسیب می‌زند. اگر ما قانون نداشته باشیم، به سمت بازار سیاه می‌رود. بهترین کار این است که این پدیده را درک کنیم و قانون برایش بنویسیم، ساده از کنار آن نگذریم و موضوع را بچگانه ندانیم. اگر این کار را نکنیم، روزی می‌رسد که مانند بمب می‌ترکد. نوآوری منتظر نمی‌ماند. ما باید چابک باشیم و نسبت به تغییرات واکنش نشان دهیم. باید محدودیت‌ها و ممنوعیت‌هایش را بشناسیم و برایش برنامه‌ریزی کنیم. اگر این کارها را نکنیم، ممکن است اثر تخریبی داشته باشد. ممکن است که اقتصاد زیرزمینی شکل بگیرد. این البته به این معنی نیست که بیت‌کوین اثر مخرب دارد. این بی‌تدبیری دولت است.» قربانی درباره مسائل حقوقی و سرقت بیت‌کوین نیز توضیح می‌دهد: «بیت‌کوین باید در یک هاردی ذخیره شود. چه کسی تضمین می‌کند که از طلا برای کارهای خلاف‌کارانه استفاده نکنند، هیچ‌کسی تضمین نمی‌کند. فقط باید از مردم بخواهیم که اگر از بیت‌کوین استفاده می‌کنند، درجایی آن را ذخیره کنند. در صرافی‌ها برای خریدوفروش کارت ملی نیاز است تا مشخص شود که چه کسی دلار می‌خرد. ما این قضیه را در بیت‌کوین هم می‌توانیم داشته باشیم. به‌عنوان‌مثال باید اطلاعات خریدوفروش بیت‌کوین مانند دلار در بانک مرکزی ذخیره شود. نهادهای نظارتی و امنیتی باید دسترسی داشته باشند. مهم‌ترین و امن‌ترین کار این است که این کار را انجام داد. باید یک‌جایی باشد، کسانی که بیت‌کوین دارند، بیایند و اعلام کنند. در همین حد در مرحله نخست کفایت می‌کند. در یک سامانه ساده این اطلاعات ثبت شوند. این کمک می‌کند که مسائل قانونی‌اش هم حل شود. هرچند که مسائل قانونی به‌مرور مشخص می‌شود.» به نظر می‌رسد که با کمی توجه و برنامه‌ریزی، کشور می‌تواند از این واحد پولی به بهترین شکل ممکن استفاده و بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور را هم حل کند.

منبع: روزنامه صبح نو