پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
به گزارش راه پرداخت به نقل از روابط عمومی بانک مرکزی، در طول یک دهه گذشته، بانکداری الکترونیکی و نظام‌های‌پرداخت در سطح نظام بانکی‌کشور به امری راهبردی بدل شده است که بخش اعظم خدمات بانکی و نیز برنامه‌های اقتصادی دولت را در بستر مبتنی بر فناوری اطلاعات و ارتباطات راهبری می‌کند. نظام بانکی کشور در موضوع فناوری اطلاعات و توسعة سامانه‌های پردازشی و ارایه ابزار‌ها، تجهیزات و مسیرهای پرداخت گام‌های بلندی برداشته، اما بال دوم سیمرغ توسعه بانکداری الکترونیکی و نظام‌های پرداخت- که مربوط به ارتباطات است- همچنان از زیرساختهای عمومی مخابراتی بهره‌برداری می‌کند. به دیگر سخن، موضوع انسجام در سامانه‌های اطلاعاتی و پردازشی منجر به پیشرفت‌های شگرف در بانکداری الکترونیکی شده و اینک باید انسجام و یکپارچه سازی در زیرساختهای ارتباطی مد نظر قرار گیرد.
در این راستا، با مشارکت شرکت ملی انفورماتیک و شرکت مخابرات ایران، «شرکت خدمات مدیریت و توسعة ارتباطات» «شابک» پس از دو سال فعالیت مطالعاتی و انجام بررسی‌ها و مذاکرات کارشناسی با هدایت بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ ۱۵/۱۲/۹۰ آغاز به کار کرد. برای روشن‌شدن ابعاد موضوع و تحولاتی که از این نهاد تازه تاسیس انتظار می‌رود، گفتگویی با جناب آقای سید محمود احمدی، دبیرکل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران انجام داده‌ایم.
روابط عمومی
همراه با نام طولانی «شرکت خدمات مدیریت و توسعة ارتباطات» واژه «شابک» به چشم می‌خورد. اصولاً «شابک» چیست و چه وظایفی بر عهده دارد؟
واژه «شابک» برگرفته از سرکلمه‌های «شبکه اختصاصی بانکی کشور» است. طبق مطالعات‌کار‌شناسان بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و شرکت مخابرات ایران، حدود و ثغور کار به حوزه پولی و مالی کشور محدود شد و در نهایت، با مذاکراتی که صورت گرفت، وظایف این شرکت بر طبق اساسنامه آن، ارائه خدمات طراحی، پیاده‌سازی، راهبری، توسعه، پایش، مدیریت، پشتیبانی و دیگر موارد مرتبط با موضوع است و به یاری پروردگار برای مؤسسات اقتصادی اعم از بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری یک شبکه ارتباطی اختصاصی امن فراهم خواهد آورد.
در حال حاضر، خدمات متنوعی از طریق بانک‌ها به مردم ارائه می‌شود که طبعاً برای ارائه این خدمات از بسترهای مخابراتی استفاده می‌شود. چه نیازی به ایجاد این مجموعه بوده است؟
هم اینک بانک‌ها از زیرساختهای عمومی و مشترک با دیگر کاربرد‌ها و سازمان‌ها بهره می‌برند. منظورم این است که در مرکز مخابراتی، سوئیچ خاصی برای ارتباطات حساس و مهمی چون ارتباطات بانکی، اختصاص داده نشده و یا خط فیزیکی ویژه‌ای هم برای این دسته از مشترکین فراهم نشده است. بنابراین، همان اهمیتی که برای ارتباط یک مشترک معمولی در نظر گرفته شده برای یک شعبه پراهمیت و یا یک دستگاه خود‌پرداز نیز لحاظ کرده‌اند. نه اینکه نتوانسته‌اند بلکه ضرورت و هزینه‌های مترتبه این امکان را به‌وجود نیاورده است.
در یک شعبه از بانک در ساعات پر کار، صد‌ها مشتری در طول روز به آن مراجعه می‌کنند. فرض کنید این شعبه به دلیل اختلال در شبکه ارتباطی، نتواند خدمات مورد نیاز مشتریانش را فراهم نماید. چه میزان نارضایتی به‌وجود می‌آید؟ بانک به چه مقدار متضرر می‌شود؟ این مجموعه جدید پایه‌گذاری شده است تا شبکه‌ای ویژهٔ خدمات بانکی ایجاد کرده و امکان ارائه SLA متناسب با درجه شعبه و نیاز بانک‌ها را تأمین نماید. ضمن آن که از نظر بانک مرکزی برای تقویت نظارت بر عملیات بانکی، خواستار ایجاد راهکارهایی برای اعمال سیاست‌های کلان خود در حوزه بانکداری الکترونیک هم هستیم که این زیرساخت، کمک شایانی در این راستا خواهد کرد.
واژه SLA در خدمات مخابراتی زیاد به چشم می‌خورد. این واژه دقیقاً مربوط به چه خدمات یا ویژگی‌هایی است؟
واژه SLAیا Service Level Agreement صرفاً مربوط به خدمات مخابراتی نیست. این اصطلاح در قراردادهای ارائه خدمات (شامل هر نوع خدمات) مقیاسی است برای تعیین کیفیت سطح خدمات. یعنی ارائه دهنده خدمت با مشخص‌کردن این سطح، میزان پاسخگویی خود و انتظار خدمت‌گیرنده را تبیین می‌کند. عملیتر بگویم، با SLA معادل ۹۸ درصد، خدمت دهنده ضمانت می‌کند تا حداکثر اختلال در آن خدمت در طول دوره معین، تنها ۲ درصد باشد. بنابراین، خدمت‌گیرنده نیز می‌داند که ضعف در خدمت رسانی تا ۲ درصد را باید مدیریت کند و بدون هیچ اعتراضی بپذیرد. این مفهوم در خدمات مخابراتی بسیار محسوس است، چرا که اختلال در خط ارتباطی قابل لمس و گاهاً آزار دهنده است. اگر در زمان اوج مراجعه مشتریان به بانک – فرض کنید ابتدای ماه – خط ارتباطی شعبه به مرکز قطع شود، یعنی همان میزان عدم تضمین کیفیت در آن زمان واقع شود، اعتراض لفظی مشتریان حداقل دستاوردی است که نصیب کارکنان شعبه می‌شود.
یعنی تاکنون بانک‌ها SLA مخابراتی نداشته‌اند؟
البته وجود داشته ولی این تضمین کیفیت به دو علت مورد نظر بانک‌ها نبوده است:
- نخست میزان SLA ارائه شده به بانک‌هاست. شرکت مخابرات قالب قراردادی یکسانی برای تمامی مشتریانش دارد که این قالب دارای میزان ثابتی از SLA است. این مقدار برای خدمات حساس و مهم بانکی و مالی مناسب و مکفی نیست. بانک‌ها توقع دارند تا برای بسیاری از شعب خود میزان کیفیت را با هر هزینه‌ای تا سطح صد در صد بالا ببرند. اما مخابرات امکان ارائه این سطح را فراهم نیاورده است.
- دلیل دوم عدم تضمین سطح تعیین شده در قراردادهای آن شرکت با بانک‌ها است. البته علت آن را شرکت مخابرات باید توضیح دهد ولی تا آنجا که بانک‌ها نقل کرده‌اند این ضعف ناشی از گستردگی خدمات آن شرکت و تقسیم وظایف به شرکت‌های متعدد زیرمجموعه از یک طرف و فراهم‌آوردن بخشی از این خط ارتباطی از طریق شرکت ارتباطات زیرساخت از سوی دیگر است.
چه زمان‌بندی برای تحقق اهداف این شرکت مد نظر است؟
بر اساس طرح تجاری تدوین شده، انتظار می‌رود تا ۲ سال آینده، ارتباطات بانکی در سطح استان تهران و کلیه مراکز استان‌ها به این زیرساخت منتقل گردد. البته تلاش دوستان بر این خواهد بود تا با سرعت دادن به امور، زمان یاد شده را تا حد ممکن کاهش دهند. تمامی نقاط کشور نیز پیش بینی می‌شود تا حداکثر ۵ سال آینده از خدمات این شبکه بهره‌مند گردند.
یعنی در اسفند ماه سال ۱۳۹۲ نظام بانکی کشور می‌تواند از کیفیت خدمات مخابراتی و ارتباطی خود مطمئن باشد؟
با توجه به طراحی انجام شده، پیاده‌سازی طرح به‌صورت تدریجی برنامه‌ریزی شده و ممکن است از نیمه دوم سال آینده هسته اصلی این شبکه آماده سرویس‌دهی باشد. اما به یاری پروردگار، امید آن داریم که در نیمه دوم سال ۱۳۹۲ شاهد راه‌اندازی ارتباطات اصلی و شعب مهم بانک‌ها در مراکز استان‌ها بوده و بانک‌ها و به ویژه مشتریان آن‌ها از کیفیت خدمات این شبکه منتفع و بهره‌مند شوند.
دلیل اصلی ایجاد این مشارکت که بین شرکت ملی انفورماتیک به عنوان زیرمجموعة بانک مرکزی و شرکت مخابرات صورت پذیرفت، چیست؟ آیا نظام بانکی نمی‌توانست به طور مستقل چنین نهادی را تاسیس کند؟
وظیفة اصلی نظام بانکی، ارایه خدمات بانکی است و برای ارایه این خدمات؛ سامانه‌ها، ابزار‌ها و تجهیزاتی که لازم دارد را توسعه می‌دهد. موضوع ارتباطات، یک بحث گسترده در حوزة مخابرات و زیرساختهای مخابراتی است و از زیرساختهای عمده و حیاتی کشور محسوب می‌شود. اعتقاد داریم که بانک باید بانکداری کند و مخابرات هم به فراهم کردن زیرساختهای ارتباطی بپردازد. بنابراین این موضوع که نظام بانکی خودش برای ایجاد زیرساخت ارتباطی سرمایه‌گذاری کند و خودش هم آن را راهبری کند هم از نظر موضوع و هم از نظر هزینه و حجم سرمایه‌گذاری‌ها فاقد توجیه است. سوی دیگر قضیه، زیرساخت وسیع مخابراتی است که توسط شرکت مخابرات ایران و شرکت‌های زیرمجموعه یا مرتبط با آن – نظیر شرکت ارتباطات زیرساخت – فراهم شده و میلیارد‌ها دلار سرمایه‌گذاری برای آن صرف شده است و صد‌ها هزار نیروی متخصص و تکنیسین را در اختیار دارد. تصمیم عقلانی این بود تا نظامی را ایجاد کنیم که با فراهم آوردن یک ارتباط سازنده و موقعیت برد – برد برای طرفین، ارزش افزوده مناسب را با حداقل هزینه و سرمایه‌گذاری فراهم کنیم. بدیهی است نظام بانکی در موقعیتی نیست که برای امور مخابراتی، میلیارد‌ها دلار سرمایه‌گذاری کند، در حالی که زیرساخت مناسب در شرکت مخابرات وجود دارد. بنابراین، پاسخ من به پرسش شما با توجه به شرایط کشور منفی است. با این حال، نظر بانک این است که با توجه به اهمیت و حساسیت مبادلات بانکی، زیرساخت مخابراتی باید مطمئن و امن باشد و مثلاً ترافیک بانکی با ترافیک عادی یکسان پنداشته نشود و از مسیرهای مشابهی عبور نکنند که همان بحث SLAای است که عرض کردم. نهادی که تحت عنوان «شابک» به وجود آمد در واقع، یک تفاهم‌نامه مهم بین زیرساخت بانکی و مخابراتی کشور است که از سرمایه‌گذاری‌ها و توان فنی و اجرایی کشور به بهترین وجه برای ارایه باکیفیت‌ترین خدمات استفاده می‌کند.
با این اوصاف، جایگاه «شابک» را به لحاظ ماهوی حاکمیتی می‌بینید یا تجاری؟
اگر چیزی تجاری بوده، روندی است که تا کنون دنبال می‌شده. هر کدام از بانک‌ها قراردادهایی باشرکت‌های مخابرات استانی می‌بستند و طبعاً شرکت‌های مخابراتی هم از دیدگاه صرف تجاری به این موضوع می‌نگریستند. بحث اصلی «شابک» بحث حاکمیتی است که در عین حال این حاکمیتی بودنش منجر به فدا شدن کسب و کار نشود. «شابک» یک زیرساخت واحد و ملی است که شبکة ارتباطی واحد، اما مطمئن و امنی را برای تمام بانک‌ها ایجاد می‌کند و دیدگاه بانک مرکزی و سایر مراجع کشور به آن کاملاً حاکمیتی است. از سوی دیگر، شرکت مخابرات ایران یک شرکت خصوصی‌شده تلقی می‌شود که قاعدتاً باید مصالح سهام‌داری و تجاری خودش را هم در نظر داشته باشد. زیبایی «شابک» و توافقاتی که در حوزة آن شده است، همین است که بحث حاکمیتی بانکی را با بحث تجاری مخابرات به گونه‌ای ثمربخش پیوند داده است. در این رهگذر، نظام بانکی کشور از خدمات مخابراتی باکیفیت و امن بهره‌مند می‌شود و از سوی دیگر، شرکت مخابرات هم از رهگذر ترافیک مخابراتی منتفع می‌گردد؛ ضمن اینکه در نهایت، با استفاده بهینه از زیرساختهای موجود، در سرمایه‌گذاری‌ها و هزینه‌ها صرفه جویی قابل ملاحظه‌ای رخ می‌دهد.
تا کنون صحبت اصلی در خصوص ارتباطات زمینی و فضایی بانک‌ها بوده است. با توجه به اینکه در دنیای امروز پیشرفت اصلی ارتباطات در حوزة ارتباطات سیار و تلفن همراه صورت می‌پذیرد، آیا برای ایجاد بستر یکپارچه ارتباطات بانک‌ها در زیرساختهای ارتباطات سیار نیز در «شابک» تمهیدی اندیشیده شده است؟
شرکت مخابرات ایران سهام‌دار‌عمده و تاثیرگذار شرکت ارتباطات سیار یا همراه اول است. تلقی ما از «شابک» گرچه در مرحلة اول موضوع ارتباطات زمینی و «سیمی» بانک‌ها بوده است ولی قطعاً موضوع ارتباطات سیار و مجموعه‌ای از خدمات نوینی که بر بستر تلفن همراه قابل ارایه است را نیز مد نظر داریم. بستر تلفن همراه در دنیا به عنوان یکی از مسیرهای مهم و با رشد فوق‌العادة ارایه خدمات بانکی محسوب می‌شود و بدیهی است که باید برای این تحول مهم فناوری در سطح بین‌المللی – که دیر یا زود به کشورمان هم خواهد رسید– آمادگی داشته باشیم. برخی خدمات کاملاً جدید بانکی، نظیر پرداخت‌های ریز و پرداخت‌های برون‌خطی (از نظر بانکی) از طریق تلفن همراه قابل ارایه است. ضمن اینکه خدمات بانکداری خرد را می‌توان از طریق این مسیر واجد دسترس‌پذیری و نفوذ بی‌نظیری نمود. امیدوار هستیم با بررسی‌ها و مذاکراتی که انجام داده‌ایم، همان خدمات ویژه‌ای که برای ارتباطات سیمی و فضایی در «شابک» مد نظر داریم، برای ارتباطات و امکانات ارتباطات سیار نیز برای نظام بانکی کشور فراهم کنیم. می‌توانم در این خصوص اطمینان بدهم دیدگاه بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در خصوص ارتباطات سیار یک دیدگاه راهبردی است و برنامه‌های درازمدتی برای استفاده کامل و موثر از این ارتباطات را برای ارایه خدمات بانکی در دست تدوین داریم.
منبع: روابط عمومی بانک مرکزی