راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

شکاف دیجیتالی: چرا و چگونه؟

شکاف دیجیتالی به معنای وجود نابرابری در دسترسی و استفاده‌ از فن‌آوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی بین کشور‌های توسعه‌یافته و عقب‌مانده است.

به گزارش ایسنا، میزان استفاده‌ جوامع از فن‌آوری اطلاعات و به عبارت دیگر، ضریب نفوذ فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در جوامع فعلی به تشکیل یک طبقه‌بندی منجر شده که پیامد عمده‌ی آن «شکاف دیجیتالی» نام دارد.

شکاف دیجیتالی، کشور‌های جهان را از نظر استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی به «شمال – جنوب» یا «مرکز – پیرامون» تقسیم می‌کند و چالش‌های مهمی را در روند توسعه و بهبود کیفیت دسترسی جوامع جنوب به ابزار‌ها و افزار‌های فن‌آوری اطلاعات و ارتباطات به وجود می‌آورد. به علاوه، جوامع شمال نیز در میزان بهره‌مندی و بهره‌وری از اطلاعات در دسته‌بندی‌های مختلف قرار گرفته‌اند.

میزان توسعه‌ی پهنای باند و کاهش هزینه‌های دسترسی به اطلاعات، تلاش‌ها پیرامون دیجیتالی‌کردن اطلاعات و اسناد و گسترش کتابخانه‌های دیجیتالی نیز بر جوامع جهانی موثر بوده است.

امتیاز‌بندی جوامع از نظر ضریب نفوذ فن‌آوری، یکی از ملاک‌های سنجش میزان توسعه‌ی جوامع در عصر اطلاعات به‌شمار می‌رود. در این زمینه می‌توان از شاخص‌های توسعه‌ی جهانی بانک جهانی نام برد؛ اطلاعات و آمارهای منتشر شده در این گزارش‌ها از جمله منابعی است که معیارهای توسعه یا عدم توسعه‌یافتگی کارها را در فن‌آوری‌های اطلاعات و ارتباطات مشخص می‌کند.

شاخص‌های توسعه‌ی جهانی در بخش فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی، میزان پیشرفت و بهبود را در موارد زیر مدنظر قرار می‌دهند: روزنامه‌ها، تلویزیون‌های خانگی، رایانه‌های شخصی، کاربران اینترنتی، تعداد مدارس متصل به اینترنت، تعداد مشترکین پهنای باند اینترنت، میزان پهنای باند اینترنت در مقیاس جهانی، تعداد سرور‌های اطلاعاتی اینترنت، سبد خرید اینترنت، هزینه‌های استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی.

اما در عصر اطلاعات، مصداق‌های باسواد بودن متحول شده است و بر همین اساس مفهوم «سواد اطلاعاتی» شکل گرفته است تا معیار تشخیص افراد با سواد اطلاعاتی از افراد بی‌سواد اطلاعاتی را بتوان شناخت.

طبق تعریف، به مهارت‌هایی که افراد برای ادامه‌ی حیات، زندگی و کسب و کار در جامعه‌ی اطلاعاتی نیاز دارند، سواد اطلاعاتی گویند و تعاریف دیگر، جزئیات بیشتری از سواد اطلاعاتی را نشان می‌دهد؛ سواد اطلاعاتی و سواد عملیاتی (توانایی خواندن و استفاده از اطلاعات در زندگی روزمره، تشخیص نیاز اطلاعاتی، جست‌وجوی اطلاعات برای تصمیم‌گیری آگاهانه) بسیار به یکدیگر نزدیک‌اند.

لازمه‌ی سواد اطلاعاتی، توانایی کنترل اطلاعات تولید شده‌ی رایانه‌ها و رسانه‌های ارتباط جمعی است. تحولات اجتماعی و فن‌آورانه نیازمند مهارت و دانش جدید است. اما مروری بر تعاریف فوق و سایر تعاریف در منابع مختلف مشخص می‌کند که وجه تشابه همه‌ی آن‌ها در مهارت‌های افراد جامعه برای استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی در جنبه‌ها‌ی مختلف زندگی است.

شکل‌گیری طبقه‌بندی‌های سیاسی دولت الکترونیک:

شاید مهم‌ترین وجه غالب تاثیر فن‌آوری اطلاعات را بتوان در تحولات گسترده‌ی ساختارهای دولتی و حکومتی جوامع دانست. این امر از آن جهت مهم است که دولت همواره بزرگ‌ترین گردآورنده، کاربر، نگهدارنده و تولید‌کننده اطلاعات است. شکل‌گیری مفاهیم جدید هم‌چون اصطلاح دولت الکترونیک را می‌توان نمونه‌ی عینی این تحولات نامید.

هدف اصلی پیدایش دولت الکترونیک، تعیین روشی مناسب برای دسترسی هرچه بهتر و بیش‌تر شهروندان به اطلاعات و خدمات دولتی، اصلاح کیفیت خدمات و ارائه‌ی فرصت‌های بیش‌تر برای مشارکت در فرایند‌ها و نهادهای مردم‌سالار است.

بدیهی است کلیه‌ی این فرآیند‌ها در قالب بهره‌گیری از الگوهای فن‌آوری اطلاعات در سازمان‌های اداری و اجرایی دولت رخ خواهد داد. اگر بپذیریم که دولت الکترونیک عبارت است از ارائه‌ی خدمات دولتی و اطلاعات به عموم با استفاده از ابزار‌های الکترونیک یا استفاده از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی برای ارتقای دولتی کارآمدتر، پس پذیرفته‌ایم که ماهیت و حقیقت دولت الکترونیکی، در بهره‌گیری آن از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی نهفته است.

اگرچه دولت الکترونیکی را در قالب اصطلاحات مختلف و متنوعی نظیر دولت دیجیتالی، دولت آنلاین و دولت مجازی نام‌گذاری کرده‌اند، با این حال کارکرد‌ها و تعاریف همه‌ی این اصطلاحات، تفاوتی با یکدیگر ندارد.

بر اساس مطالب کتاب عصر اطلاعات و دولت دسترس‌پذیر که اطلاعات این گزارش از آن برگرفته شده است، اصطلاح دولت الکترونیکی و سایر واژه‌های مشابه، در آخرین سال‌های دهه‌ی ۱۹۹۰ شکل گرفت، اما تاریخچه‌ی استفاده و بهره‌گیری از فن‌آوری‌های اطلاعاتی و ارتباطی در سازمان‌های دولتی به قدمت تاریخچه‌ی اختراع رایانه است.

نوشتارها و پژوهش‌های مرتبط با دولت الکترونیک نیز از نظر ساختار موضوعی به موازات توسعه و پیشرفت فن‌آوری‌ها متحول شدند، برای مثال در سال‌های اخیر و با اختراع و توسعه‌ی شبکه‌ی جهانی، زیرساخت‌های اجرایی و تئوریکی دولت الکترونیک نیز تغییر کرده و اکنون مفاهیمی نظیر «دموکراسی مجازی» و «دموکراسی الکترونیکی» در قلمرو دولت الکترونیک شکل گرفته است.

منبع: ایسنا

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.