پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مهرک محمودی؛ ماهنامه پیوست؛ شماره 37 / وقتی جلو بانک کیفم را زدند و شناسنامه‌ام را همراه خودشان بردند وحشتم برای گم کردن آن به حقیقت تبدیل شد، مخصوصاً اینکه کمتر از سه ماه به برگزاری کنکور باقی مانده بود. تازه ۱۸ سالم تمام شده بود و شناسنامه‌ام را عکس‌دار کرده بودم. عاشق این بودم که حساب بانکی باز کنم و برخی از فعالیت‌هایم را با هویت خودم انجام دهم. از همین رو همیشه شناسنامه‌ام همراهم بود. هنوز گواهینامه نگرفته بودم و کارت شناسایی‌ام همان شناسنامه بود. هر چند کارت دانش‌آموزی هم داشتم اما هیچ کس آن را به رسمیت نمی‌شناخت و باید همیشه شناسنامه‌ام همراهم می‌بود. در آن زمان هنوز کارت ملی فراگیر نشده بود. شناسنامه و گواهینامه حرف اول و آخر را در شناسایی افراد و تشخیص هویت می‌زد. برای اینکه وارد مکانی شوید یا باید شناسنامه خود را ارائه می‌دادید یا گواهینامه. البته کارت پایان خدمت آقایان نیز قابل‌پذیرش بود. صدور شناسنامه المثنی تقریباً سه ماه زمان برد و در این مدت گواهینامه خود را گرفتم و به جای بردن شناسنامه گواهینامه همراهم بود. البته ترس گم کردن آن نیز با توجه به تجربه گذشته بزرگ‌تر شده بود و همین امر موجب شد عکس گواهینامه‌ام به جای اصل آن همراهم باشد که در بسیاری از مواقع کارساز بود.
طی این سال‌ها چالش شناسایی هویت همواره پابرجا بود. حتی با آمدن کارت ملی نیز این چالش برطرف نشد. درست است که کارت ملی به تدریج جایگزین شناسنامه شد اما هنوز هم در بسیاری مواقع همراه داشتن شناسنامه علاوه بر کارت ملی الزامی است. در اصل یک مدرک شناسایی دیگر به مدارک اضافه شد. در چنین شرایطی شناسایی افراد در محیط مجازی برای ارائه سرویس‌های الکترونیکی نیز مطرح شد. دیگر فقط کارت ملی یا حتی شناسنامه و گواهینامه کفاف شناسایی افراد را نمی‌داد. باید فرایندی پیش‌بینی شود تا افراد در فضای مجازی قابل‌شناسایی شوند. با گسترش خدمات الکترونیکی دولت شناسایی اشخاص در محیط مجازی از اهمیت قابل‌توجهی برخوردار شد. طی سال‌های گذشته هر چند تمامی دستگاه‌های دولتی به سمت الکترونیکی کردن خدماتشان پیش رفتند اما همیشه با مشکل احراز هویت اشخاص مواجه بودند از همین رو بیشتر خدمات تاکنون به‌صورت نیمه‌حضوری یا نیمه‌الکترونیکی باقی مانده‌اند. هم‌اکنون بسیاری از بانک‌ها سرویس‌های الکترونیکی ارائه می‌دهند اما برای شناسایی افراد حداقل باید یک بار به بانک مراجعه کنند.
ارائه سرویس از سوی دستگاه‌ها و قوای مختلف نیز به همین صورت است. با وجود اینکه بعضی از دستگاه‌ها برخی سرویس‌های خود را الکترونیکی ارائه می‌دهند اما برای اینکه ارباب‌رجوع بتواند از این سرویس‌های الکترونیکی به‌صورت کامل استفاده کند نیازمند حداقل مراجعه یک بار به سازمان مربوطه است. به‌عنوان‌مثال قوه قضاییه بخشی از فعالیت‌هایش را الکترونیکی کرده است و حتی برای آسودگی مراجعه‌کنندگان سرویس‌های خود را از طریق دفاتر الکترونیکی قوه قضاییه ارائه می‌دهد اما برای اینکه افراد بتوانند از این سرویس‌ها استفاده کنند حداقل باید یک بار به این دفاتر مراجعه کنند تا شناسایی شوند و رمز ورود دریافت کنند. بسیاری معتقد بودند برای شناسایی هویت مجازی افراد کارت ملی هوشمند می‌تواند کارآمد باشد.
.
کی؟
سه فاکتور تعیین‌کننده در شناسایی هویت مجازی افراد وجود دارد. هویت شخص، مکان و چگونگی دسترسی هویت مجازی افراد را تشکیل می‌دهد. در اصل از طریق هویت شخص و هویت مکانی وی می‌توان بسیاری از سرویس‌های دولت الکترونیکی را ارائه داد، یا اینکه از آن سرویس‌ها بهره برد. برای ارائه خدمات در دولت الکترونیکی، لایه‌سازی خدمات و تعیین سطح دسترسی برای هر یک از شهروندان به خدمات خاص نیاز است که این امر از طریق کارت ملی هوشمند امکان‌پذیر می‌شود. از سویی شناسایی مقدمه مبادله اطلاعات است، تمامی سامانه‌ها و سرویس‌ها و سرویس‌دهندگان برای تولید و مبادله اطلاعات و خدمات نیازمند شناسایی ایرانیان در فضای مجازی هستند. کارت ملی هوشمند می‌تواند هویت شخص را شناسایی کند. در اصل گسترش کارت ملی هوشمند که توسعه آن چند سالی است در دستور کار قرار گرفته، می‌تواند بخشی از این مشکلات را برطرف کند. طبق گزارش‌های اعلامی از سوی سازمان ثبت‌احوال تا پایان سال ۹۴ حدود هفت میلیون کارت ملی هوشمند صادر شده است و این تعداد باید به ۶۰ میلیون برسد. تعداد افرادی که باید از کارت ملی هوشمند استفاده کنند تقریباً ۶۰ میلیون نفر است. رئیس سازمان ثبت‌احوال فروردین‌ماه امسال اعلام کرد: امسال بیش از ۱۵ میلیون کارت ملی هوشمند صادر خواهیم کرد و سعی می‌کنیم طرح صدور کارت ملی هوشمند را سه‌ساله به اتمام برسانیم. همچنین محمدرضا یغمایی مدیرکل نگهداری و پشتیبانی عملیات سازمان ثبت‌احوال اعلام کرده است تا آخر سال مکلف به صدور ۲۰ میلیون کارت هوشمند ملی هستند و برای تأمین این ظرفیت باید حدود سه برابر ظرفیت فعلی کار کنند.
.
کجا؟
یکی دیگر از زیرساخت‌های موردنیاز برای شناسایی هویت افراد مشخص شدن مکان آن‌هاست؛ باید مشخص شود در کجا مستقر هستند. برای این منظور اجرایی شدن GNAF در دستور کار دولت قرار گرفته است. بررسی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد هویت شخصی و هویت مکانی در کنار یکدیگر هویت دولت الکترونیکی را تشکیل می‌دهد.
طبق گفته مدیرعامل شرکت پست تعیین موقعیت آدرس‌های اماکن کشور از سوی شرکت پست با جدیت دنبال می‌شود. تاکنون بیش از ۴۵ میلیون رکورد شهری و روستایی تهیه شده است و تا شهریور ۹۵ نیز تعیین موقعیت آدرس اماکن کشور به اتمام خواهد رسید.
قانون الزام اختصاص کد پستی به اماکن کشور سال ۷۶ به تصویب رسید و بر اساس آن شرکت پست مکلف شد به تمام مکان‌های کشور اعم از شهری و روستایی کد شناسایی یکتا اختصاص دهد تا با آن نشانی و کد پستی مکان‌ها مشخص شود. طبق گفته نصیری تا به امروز ۴۶ میلیون رکورد اطلاعاتی مربوط به مکان‌های کشور در فایل نشانی پست موجود است.
طبق ضوابط فنی توسعه دولت الکترونیکی که در شهریورماه ۹۳ به تصویب رسیده، پست ملزم به اجرایی کردن GNAF شده است.
معاون برنامه‌ریزی و توسعه شرکت پست اعلام کرده است: در تیرماه ۹۴ آیین‌نامه اجرایی طرح نشانی استاندارد مکانی ملی ابلاغ شد و در آن روش اجرایی کار و تکالیف دستگاه‌ها مشخص شده است. وقتی فایل نشانی مبتنی بر GNAF شود، نشانی‌ها بر اساس نقشه خواهد بود (تا قبل از این نشانی‌ها متن بود) که با انجام این طرح هر نشانی را با شماره کد پستی می‌توانیم روی نقشه نشان دهیم.
نصیری گفت: «اگر دستگاه‌های امدادی و انتظامی از این سیستم استفاده کنند، می‌توانند از محل تلفن، مکان را تشخیص دهند. دستگاه‌هایی که با مکان سروکار دارند می‌توانند از این سیستم محل موردنظر را بر اساس کد پستی تعیین کنند. GNAF کلید ورود به دولت الکترونیکی در حوزه ملک است.»
در اصل با اجرایی شدن این طرح مکان اشخاص در حوزه جغرافی مشخص می‌شود و با قرار دادن این اطلاعات در کنار اطلاعات هویتی به سادگی قابل‌شناسایی خواهد شد.
.
چگونه؟
بخش دیگری از هویت الکترونیکی را چگونگی دسترسی تشکیل می‌دهد. اینکه مشخص شود شهروندان از چه طریقی به اینترنت دسترسی پیدا می‌کنند و از چه طریقی از سرویس‌های دولت الکترونیکی بهره می‌برند. برای این منظور باید دسترسی هر شخص مشخص شود. درصورتی‌که شهروندان از طریق اینترنت ثابت از سرویس‌ها بهره برند چگونگی دسترسی آن‌ها مشخص است، مشکل از جایی بروز خواهد کرد که دسترسی از طریق سیم‌کارت و اینترنت همراه باشد و سیم‌کارت فاقد هویت. البته طبق گفته مسئولان اپراتورها، از سال گذشته مشکل سیم‌کارت‌های فاقد هویت برطرف شده است و در شرایط فعلی تمامی سیم‌کارت‌های فعال قابل‌شناسایی هستند اما اینکه به‌صورت دقیق مشخص باشد چه کسی از سیم‌کارت استفاده می‌کند هنوز امکان‌پذیر نیست. در شرایط فعلی ممکن است سیم‌کارت‌های متعددی به نام یک شخص باشد و افراد مختلف از آن سیم‌کارت استفاده کنند.
.
بانک
در نهایت اگر تمامی شاخصه‌هایی که در بالا به آن اشاره کردیم به یک حساب بانکی متصل شود و نقل‌وانتقال پول از طریق آن حساب انجام پذیرد، بی‌شک افراد در محیط مجازی قابل‌شناسایی هستند. شناسایی افراد برای شبکه بانکی کشور نیز یکی از پروژه‌های بااهمیت این نظام به شمار می‌رود. گسترش بانکداری الکترونیکی و استفاده اشخاص از اینترنت و فضای مجازی برای انجام بخشی از کارهای بانکی، هویت افراد را دارای اهمیت ویژه کرده است. شبکه بانکی کشور با اجرای پروژه نهاب و صدور کد شناسه شهاب برای اشخاص دارای حساب بانکی در حال نهایی کردن طرحی است که بتواند مشتریانش را به سادگی شناسایی و هویت آنان را مشخص کند.
.
تأیید هویت
به نظر می‌رسد هر کدام از شاخص‌های گفته‌شده مانند کارت ملی و کد ملی، GNAF، چگونگی دسترسی و در نهایت حساب بانکی به سادگی می‌تواند از عهده شناسایی افراد برآید اما در کنار یکدیگر قرار گرفتن هر کدام از این ابزارها می‌تواند به شناسایی بهتر افراد و کاهش میزان تقلب یا تخلف کمک کند. در این صورت شاید دیگر هیچ کدام‌مان نگران گم شدن مدارک شناسایی‌مان نباشیم؛ بلکه این نگرانی بر دوش مسئولان دولتی بیفتد که باید مواظب باشند هویت مجازی افراد به سرقت نرود. تأکید رئیس‌جمهور در آخرین جلسه شورای عالی فضای مجازی بر صیانت از اطلاعات و حریم خصوصی و اتخاذ تدابیر ویژه برای جلوگیری از هرگونه دسترسی غیرمجاز مؤید همین امر است.
