پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
حمید بکامیری / دانشجوی دوره دکترای مدیریت فناوری اطلاعات دانشگاه فردوسی مشهد
چک به‌عنوان یکی از ابزار پرداخت مهم در نظام اقتصادی ایران نقش کلیدی ایفا می‌کند به‌صورتی که حدود 42 درصد از منابع پرداختی از دی‌ماه 93 تا مهر 94 از طریق این ابزار صورت گرفته است. این در حالی است که چک به‌عنوان پرهزینه‌ترین ابزار پرداخت هم از جانب دولت و هم از جانب مشتریان دارای ریسک بالایی است. به نحوی که می‌توان گفت ریسک نکول تقریبا 2 درصد منابع پرداختی در این شیوه پرداخت، لطمه‌های جبران‌ناپذیری به چرخه اقتصادی کشور وارد کرده است. این واقعیت در حالی است که با بررسی سایر کشورها مانند ترکیه، تایلند و امارات می‌توان نتیجه گرفت متناسب با ریسک ذاتی پرداخت مبتنی بر چک، عملکرد سیستم بانکی در این خصوص مناسب بوده است اما به منظور کاهش ریسک‌های ذاتی این ابزار پرداخت و نیز کنترل هزینه‌های زیاد آنچه باید کرد؟ این سوال اساسی است که پاسخ به آن می‌تواند در رشد اقتصادی کشور بسیار موثر باشد.
نمودار شماره 1: مبلغ و تعداد تراکنش سرویس‌های مختلف پرداخت در سال 2012
چک کاغذی قدیمی‌ترین ابزار پرداخت با قدمتی بیش از سه قرن است که در تعاملات مالی بسیاری از کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته نقشی پررنگ ایفا می‌کند. تا سال 2011 کارت الکترونیکی توانست سهم بزرگی از بازار پرداخت‌های غیرنقدی را به خود اختصاص دهد. حجم تراکنش‌های کارت اعتباری به 3/ 12 درصد و کارت‌های بدهی به 8/ 15 درصد افزایش یافت. به‌طوری که در همین سال در آمریکای شمالی 65 درصد تراکنش‌های غیر نقدی مربوط به کارت، 18 درصد مربوط به چک، 10 درصد به‌صورت برداشت مستقیم (اتاق پایاپای الکترونیکی) و 7 درصد به‌صورت انتقال اعتباری بود. این درحالی است که وضعیت کشورهای اروپایی در توزیع پرداخت در کانال‌های کم هزینه بسیار مناسب‌تر از سایر کشورها می‌باشد. 41درصد تراکنش‌های غیرنقدی در اروپا متعلق به کارت، 26 درصد برداشت نقدی، 27 درصد انتقال اعتبار و 5 درصد به‌صورت چک کاغذی است. تعدادی از کشورهای اروپایی توانسته‌اندآثار استفاده از چک کاغذی در تعاملات مالی خود را کاهش دهند در این خصوص می‌توان به سوئد و نیوزیلند اشاره کرد. در نمودار شماره (2)میزان رواج این ابزار پرداخت در چرخه اقتصادی کشورهای مختلف ارائه شده است.
اقدامات انجام شده توسط بانک مرکزی بر اساس مصوبه شورای پول و اعتبار تا حدودی توانسته است فرآیند عملیاتی چک کاغذی را تسهیل کند و از هزینه‌های عملیاتی بالای این ابزار پرداخت بکاهد. بر این اساس می‌توان انتظار داشت تا ریسک‌های عملیاتی چک‌های کاغذی کاهش یابد. هرچند به منظور کنترل ریسک ذاتی نکول این ابزار پرداخت ضروری است تا ضمن تحلیل رفتار دارندگان چک از عوارض آن کم کرد. در ادامه بر اساس داده‌های ارائه شده به منظور بهبود فرآیند پرداخت در اکوسیستم اقتصادی کشور مواردی به شرح زیر پیشنهاد می‌شود. امید است با توجه به عزم بانک مرکزی در توسعه این ابزارها، اقدامات پیشنهادی در توسعه و بهبود فرآیند پرداخت موثر باشد.
1- تدوین برنامه منسجم از سوی بانک مرکزی درخصوص کاهش حضور چک کاغذی در چرخه اقتصادی کشور
2- توسعه کارت اعتباری
3- توسعه اتاق پایاپای الکترونیکی (برداشت مستقیم)
4- تحلیل داده‌های رفتار مالی دارندگان چک‌های کاغذی
5- توسعه کیف پول الکترونیکی
منبع: دنیای اقتصاد