پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشتماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطبترین رسانه ایران در زمینه فناوریهای مالی، بانکداری و پرداخت و استارتآپهای فینتک است.
نوآوری در مدل کسبوکار شرکتهای لجستیک، بر اساس الگوی کسبوکار بانکداری
سپیده ترشگو؛ دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات – کسبوکار الکترونیک / مدلهای کسبوکار، بهعنوان مهمترین [عامل] رقابتپذیری شرکتها تلقی میگردند. در این مقاله، یک چارچوب نظری، بهمنظور نیل به اهداف زیر، ارائه میگردد: الف) بحث در مورد مفاهیم مرتبط با مدل کسبوکار شرکتهای لجیستیک، ب) تجزیهوتحلیل این مدل کسبوکار به کمک ترکیب آن با حالت اجرایی کسبوکار بانک چین و همچنین ارائه مفهوم مدل نوآورانه کسبوکارِ تفکیککننده خدمات و محصولات و ج) بهتر کردن راهبردهای مربوط به شرکتهای لجیستیک.
توسعه جهانی شدن اقتصاد، ترویجدهنده گردش مؤثر کالا است. گردش مؤثر کالا، به بازده سیستم لجستیک و همچنین، الگوی سوددهی شرکتهای لجستیک و بازده عملیاتی بستگی دارد. ارزش صنعت لجستیک کشور چین در سال 2013، به عدد 5/8 درصد رسید. این در شرایطی است که سهم تولید ناخالص داخلی (GDP)، برابر با 8/6 درصد هزینه کل لجستیک اجتماعی (social logistics) چین در 15 سال اخیر است که آن را در شکل 1 نشان دادهایم. بر اساس این شکل، هزینه لجستیک اجتماعی، 18 درصد تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهد. بااینحال، دادههای مربوط به این امر، در کشورهای توسعهیافته، حدود 10 درصد است. از مقایسه این دو، درمییابیم که مدیریت جامع شرکتهای لجستیک در کشور چین، بسیار پایین است. درنتیجه، لازم است شرکتها –بر اساس اوضاع واقعی موجود- سطح مدیریت خود را بالاتر ببرند و مناسبترین طرح عملیاتی برای مدیریت شرکتی لجستیک خود را به کار ببندند تا با این کار، با صرف کمترین هزینه، مؤثرترین خدمات را ارائه دهند.
سایز بزرگتر تصویر را از اینجا ببینید.
مدل کسبوکار شرکتهای لجستیک، یک مدل جامع است که توضیحات مرتبط با کل عملیات، در آن بهخوبی بیان میشود و میتوان از آن، برای بیان رئوس مطالب روش کاری شرکتها و خصوصیات آن، استفاده نمود. درنتیجه، هر شرکت، مدل کسبوکار منحصربهفرد خود را دارد. نوآوری این مدل کسبوکار، این است که مدل یادشده، در خصوص بازآفرینی کل فرآیند است؛ بازآفرینی که میتواند انعطافپذیری و سازگاری عملیاتی را در شرکت ایجاد کند و مدل کسبوکاری را ایجاد نماید که میتوان در آن، تمامی منابع را ترکیب نمود و از مزیتهای شرکت، افراد ذینفع شبکه و مشتریان، حداکثر بهره را برد [1].
.
پیشینه پژوهشهای مرتبط
الف. پژوهش در خصوص نوآوری در مدل کسبوکار
پژوهشهای اخیر صورتگرفته درزمینه نوآوری در مدل کسبوکار، عمدتاً به دو جنبه زیر پرداختهاند: (1) درزمینه دیدگاههای مختلف مربوط به نوآوری در مدل کسبوکار که عمدتاً شامل نوآوری بر اساس دیدگاه زنجیره ارزش (value chain perspective) است [2] و در آن، با استفاده از نظریه رانت (economic rent)، به تجزیهوتحلیل رفتار نوآورانه مدل کسبوکار [3] و ارزش تبادل شبکه منطق و سازوکار پیادهسازی ارزش شرکت از دیدگاه اکوسیستم ارزش، میپردازد و با کمک موارد یادشده، پیکربندی مجدد شبکه را بازآفرینی میکند تا به بررسی روش نوآورانه مدل کسبوکار بپردازد [4]. (2) طبقهبندی مدل کسبوکار شرکتی؛ مثلاً مطالعه بر روی مدل فنی کسبوکار شرکتی بر اساس نظریه چرخه عمر (life cycle). خصوصیات اقتصاد شبکه، شالوده و اساس شرکتها برای انتخاب مدل کسبوکار هستند [5]. شائو ژینگفنگ [6]، در پژوهشی درزمینه مدل کسبوکار لجستیک شرکتی، به تجزیهوتحلیل شرکتهای لجستیک در هنگام رویارویی با بحران مالی میپردازد. وی، روش نوآورانهای را در مدل کسبوکار مطرح مینماید؛ روشی که شامل نحوه پیوستن خط خدمات، خط ترکیبی منابع، روش خدمات پروژه و خط خروجی به یکدیگر است.
اکثر پژوهشگران، در مطالعه انواع مدلهای کسبوکار شرکتی، بر روی شرکتهای اینترنت اشیا (iot)، شرکتهای مخابراتی، خدمات و… تمرکز کردهاند و پژوهشهای بسیار اندکی درزمینه نوآوری در مدلهای کسبوکار شرکتی لجستیک وجود دارد. مدلهای کسبوکار شرکتی، به دلیل تفاوت در صنایع مربوط به آنها، تفاوتهای بسیاری با یکدیگر دارند [7]. پژوهشهای کمتری به مدل کسبوکار فعلی شرکتهای لجستیک میپردازند، چه برسد به پژوهش درزمینه مدل کسبوکار نوآورانه بر اساس روش کسبوکار بانکداری.
.
ب. مفهوم نوآوری در مدل کسبوکار
به دلیل تفاوت در تأکید بر روی مدل کسبوکار، تفاوت در میزان آگاهی و تفاوت در دیدگاه دانشگاهیان نسبت به این موضوع، هنوز تعریف روشنی از مدل کسبوکار وجود ندارد. توضیح مشهور، این است که شرکت، از چه راه یا راههایی پول درمیآورد و سودآوری میکند. مثلاً، این توضیح، شرکتی را توصیف میکند که از طریق تحویل [کالا یا خدمات] پول درمیآورد، سوپرمارکتی که از طریق سکوها و انبار این کار را انجام میدهد و… . هر جا که سخن از پول درآوردن جایی داشته باشد، در آن یک مدل کسبوکار داریم. مدل کلاسیک توسعه، مدل بانک گرامین است که در فرآیند توسعه پیوسته خود، دو حالت ایجاد نموده است: حالت نخست، مدل سنتی سرمایهگذاریهای خرد است که از سال 1983 تا 2000 اجرایی شد و حالت دوم نیز از [اهمیت دادن به] تکتک سپردههای اصلی تا پذیرش تمامی کارکنان را در برمیگیرد و همزمان با این امر، طرحهای افتتاح سپرده برای تمام افراد را به انجام رساندهاند؛ طرحهایی از قبیل طرح دو برابر کردن پسانداز بازنشستگی پس از هفت سال (GPS double seven years plan)، طرح درآمد ماهانه و… [8]. این بانک، ایدهای مشابه ایده پژوهش ما دارد.
پژوهش حاضر، بر این باور استوار است که مدل کسبوکار، سیستمی است که به تقاضای مصرفکننده پاسخ میدهد؛ سیستمی است که به منابع مختلف شرکت (سرمایه، مواد خام، اطلاعات، فروش، منابع انسانی، شیوه عملیاتی، برندها و حقوق مالکیت معنوی، فضای شرکت، نوآوری و به عبارتی، متغیرهای ورودی) سامان میدهد و محصولات و خدماتی را شکل میدهد که مصرفکنندگان، اعتمادبهنفس لازم برای ایجاد آنها را ندارند و باید آنها را بخرند (متغیر خروجی). درنتیجه، این سیستمها خود باید کپی کنند نه اینکه داراییهای سایرین از آنها کپیبرداری کنند.
.
تحلیل همبستگی در مدل کسبوکار شرکتی لجستیک و مدل کسبوکار بانکداری
رسالت نوآوری در مدل کسبوکار، این است که ارزش جدیدی برای شرکت، مشتریان و جامعه ایجاد نماید. مدل کسبوکار جدید، جایگزین مدل پیشین میگردد. برای مثال، شرکت اپل، با تکیه بر فروشگاههای آیپاد و آیتونز، یک مدل کسبوکار جدید ایجاد کرده است و کل صنعت را رهبری میکند. اسکایپ، بر اساس فنآوری همتابههمتا (P2P)، یک مدل کسبوکار ابتکاری را ایجاد کرد و تماسهای بینالمللی نسبتاً ارزان و تماسهای اسکایپ رایگان را در میان مشتریان خود به وجود آورد [9]. موارد یادشده، مثالهایی در رابطه با این موضوع است که چرا لازم است مدلهای کسبوکار نوآورانه ایجاد شوند. در چند دهه اخیر، چین، یک الگوی صنعتی مبتنی بر مقیاس را شکل داده است که عمدتاً شامل کل زنجیره تأمین است و در این کار، از ترکیب روش لجستیک و روش سرویسدهی جمع سپاری و همچنین املاک و مستغلات تجاری، پلتفرم، مدل اقتصادی و مدل اقتصادی زیستمحیطی سهبعدی استفاده شده است. این روشهای کسبوکار –که در مراحل مختلفی ایجاد شدهاند- خصوصیتی فراگیر دارند. الگوی سود شرکت لجستیک (اینکه شرکت چه خدماتی را به چه نحوی ارائه میکند)، کلیدی درزمینه نوآوری در مدل کسبوکار شرکت لجستیک است. درنتیجه، بر اساس اهداف عملیاتی و فرهنگ شرکتهای لجستیک، طراحی یک روش مناسب برای رشد خود این شرکتها، نقشی اساسی را در این میان ایفا مینماید.
.
الف. تحلیل نوآوری در مدل کسبوکار شرکتهای لجستیک
برای درک بهتر، در این مقاله، از چندین نمونه از شرکتهای لجستیک در منطقه هایتک هوافی استفاده کردهایم تا بتوانیم با سهولت بیشتری کار را توضیح دهیم. منطقه هایتک هوافی، شرکتهای لجستیک زیر را دارا است: دو پارک خدمات لجستیک مدرن –که دربردارنده شرکتهای لجستیک آنتو، یانگچون، چائو یانگ، دیبانگ- و بسیاری از شرکتهای لجستیک دیگر که اکثریت با شرکتهای لجستیک حرفهای شخص ثالث کار میکنند. مدل کسبوکار اصلی، در جدول 1 آورده شده است.
همانگونه که در جدول 1 مشاهده میکنیم، این شرکتهای متعدد لجستیک، شرکتهای لجستیک حرفهای شخص ثالث هستند. مدلهای کسبوکار آنها، دارای تفاوتهایی است، اما یک نمونه را بهعنوان نماینده نشان میدهند. مدل کسبوکار شرکتهای لجستیک و مدل کسبوکار بانک، شباهتهای فراوانی دارند. میتوان، هر دوی این مدلها را در تمایز کسبوکار [از منظر] مشتری قرار داد و به هر دوی این روشها، روش فرآیند مدیریت کردن را داد، میتوان کاری کرد که مشتری، در یک نگاه، دید روشنی [نسبت به کالا و خدمات] داشته باشد و همچنین، میتوان، به عملیاتهای مدیریتی سهولت بخشید. حال، روش کسبوکار بانک، به پختگی رسیده است و رسمیتر است. درنتیجه، میتوانیم به کمک پیروی از کسبوکار بانک، مدل کسبوکار شرکتهای لجستیک را ابداع کنیم.
سایز بزرگتر تصویر را از اینجا ببینید.
ب. تجزیهوتحلیل مدل کسبوکار بانکداری چین که از سوی بانک چین ارائه میگردد
بانکهای داخلی و بینالمللی، تحت تأثیر فنآوری اطلاعات مدرن اینترنتی قرارگرفتهاند و در این امر، بهخصوص پرداخت همراه، دادههای بزرگ و رایانش ابری، مدل کسبوکار، مدل سوددهی و روش خدماتدهی از جایگاه ویژهای برخوردار هستند. در میان بانکهای دولتی و تجاری چین، بانک چین (بهطور اختصاری BOC) مدل کسبوکار منحصربهفردی دارد. این بانک، دارای یک پلتفرم جامع مالی است؛ پلتفرمی که ارائهدهنده خدمات مرتبط با بانکهای تجاری، بانکهای سرمایهگذاری، بیمه، مدیریت داراییها، لیزینگ هواپیما و سایر خدمات مالی است تا نیازهای پیچیده مرتبط با کسبوکار مشتریان مختلف را برآورده سازد. در این نوع دیدگاه، به نیازهای مشتری، توجه کاملی میشود و مشتریان، بهعنوان اهداف خدماتی مهم و سودآوری تلقی میگردند. قدرت عملیاتها، مرجع مناسبی را برای شرکتهای لجستیک فراهم میسازد. این مرجع، شامل کسبوکارهای زیر است:
- کسبوکار بانکهای تجاری: کسبوکار BOC، جامع است و شرکتهای تجاری، سرمایهگذاریهای فردی، بازارهای مالی، سپردههای کلی (blanketing deposits)، وامها، مدیریت مالی، مدیریت داراییها و سایر محصولات را در بر میگیرد.
- کسبوکار BOC (هنگ کنگ): BOC، کسبوکاری تخصصی را در هنگ کنگ به راه انداخته است که شامل کسبوکار از طریق کارگزاری، کسبوکار رنمینبی (RMB) هنگ کنگ، کسبوکار مرتبط با محصولات مالی و سایر محصولات میگردد.
- کسبوکار مرتبط با بانک سرمایهگذاری که در بر دارنده کسبوکارهای سرمایهای متعددی از قبیل مدیریت داراییها، سرمایهگذاری مستقیم و معاملات مرتبط با سرزمین اصلی چین است.
شکل 2، عملیات بانکی خاصی را نشان میدهد.
با مقایسه سیستمهای کسبوکار فعلی شرکتهای لجستیک، درمییابیم که این شرکتها، هیچ سیستم کسبوکار مؤثری ندارند. این در حالی است که بانک -که در تصویر بالا کسبوکار آن را به روشنی میبینیم- منعکسکننده ترتیب و نظمی در روشهای اجرایی کسبوکار خود است. مثلاً هنگامیکه یک مشتری وارد لابی بانک میشود، میتواند بهسرعت، بهراحتی و بهطور معقولانهای، نوع کسبوکار را بر اساس فهرست ارائهشده از سوی بانک، انتخاب کند. همچنین، این به وی خدمات مشتری مطلوبی ارائه میگردد. درصورتیکه شرکتهای لجستیک بتوانند چنین سیستم الگومندی را تشکیل دهند، میتوانند خدمات بهتری را به مشتریان خود ارائه کنند و درنتیجه، به سازوکار عملیاتی خوبی میرسد. در این مقاله، ما از این الگو پیروی میکنیم و بدین ترتیب، مدل جدید عملیات در کسبوکارهای شرکتهای لجستیک را شخصیسازی مینماییم.
.
نوآوری در مدل کسبوکار شرکتهای لجستیک
در حال حاضر، بیشتر شرکتهای لجستیک، کسبوکار خود را به بخشهای کوچکتری تقسیم کردهاند و آن را در وبسایت شرکت منتشر مینمایند و با این کار، به مشتری امکان دسترسی آسان را میدهند. پست چین را بهعنوان یک مثال در نظر بگیرید که کسبوکار تحویل فوری و همچنین، کسبوکار لجستیک را شروع کرده است. کسبوکار تحویل فوری، عبارت است از: پست داخلی روز، لوازم امداد ضروری (EMS)، پیک داخلی اقتصاد، پست داخلی بسته تحویل فوری، پست داخلی پرداخت نقد هنگام تحویل (COD)، پست داخلی پرداخت از سوی دریافتکننده و…؛ تحویل فوری بینالمللی و تایوان، عبارت است از: بینالمللی و تایوان، پست پیشتاز، پست عادی، پست بینالمللی پرداخت از سوی دریافتکننده، پیک تحصیل در خارج، پست بینالمللی تحویل فوری و…؛ اتیکتهای هدیه در محیط کسبوکار، شامل اتیکت گل و همچنین ارسال کیک ماهی که در غربت ارسال میشود، است. کسبوکار لجستیک، شامل این موارد میگردد: لجستیک قراردادی، لجستیک تأمینکننده اصلی (LLP)، لجستیک مربوط به موارد ورودی، لجستیک توزیع، لجستیک خدمات پس از فروش، لجستیک پرداخت موارد فروختهشده، تأمین مالی زنجیره تأمین، خدمات لجستیک حرفهای، راهحلهای صنعت و…؛ فورواردرهای بینالمللی حملونقل که شامل خط سرعت متوسط، خدمات لجستیک تضمینشده و… هستند. شرکتهایی مانند شرکت دیبانگ، شرکتهای لجستیکی هستند که خدماتی را از منظر روش انتقال، خدمات ارزشافزودهای، فعالیتهای مرتبط با بازاریابی انجام میدهند؛ خدماتی که گستره وسیعی از خدمات لجستیک را در بر دارند. این الگوی اساسی را میتوان بهعنوان الگویی برای ارجاع مطرح نمود. بر اساس آن، ما کسبوکارهای بیشتری را نیز با آن ترکیب میکنیم و کسبوکار موجود را کامل میکنیم.
سایز بزرگتر تصویر را از اینجا ببینید.
بر اساس مقیاس شرکتی، مشتریان، سطح خدمات، فنآوری اطلاعات، کسبوکار، شاخصهای مدل، میتوان شرکت لجستیک را به دو نوع تقسیم کرد: یکی برای لجستیک حرفهای شخص ثالث خدمات مشتری که در این مقاله از آن بهعنوان «شرکتهای بزرگ لجستیک» یاد میشود و مشتریان آن ثابت هستند. بیشتر مشتریان آن شرکتهای لوازمخانگی الکتریکی، شرکتهای تولید نوشیدنی و غیره هستند و روابط همکاری نسبتاً ثابتی دارند. این شرکتها ارائهکننده خدمات انبارداری، حملونقل و سایر خدمات هستند. همانطور که نشان خواهیم داد، در شرکتهای لجستیک، شرکت لجستیک چائویانگ به این نوع از شرکتهای لجستیک بزرگ تعلق دارد. نوع دوم، مربوط به خدمات مشتریان است. این نوع از شرکتها، پراکندهتر هستند و از آنها بهعنوان «شرکتهای کوچک لجستیک» یاد میشود. اکثریت این شرکتها، شرکتهای حملونقل جادهای، لجستیک و شرکتهای شن و ماسه هستند. شرکت لجستیک دیبانگ به این گروه متعلق است. بر اساس دو گروه از شرکتهای لجستیک مطرحشده در بالا، نوآوری در مدل کسبوکار مرتبط با آن در این مقاله بیان میشود.
.
الف. نوآوری در مدلهای کسبوکار «شرکتهای لجستیک بزرگ»
«شرکتهای لجستیک بزرگ» سطح بالاتری از فنآوری را دارا هستند و کسبوکار آنها متمرکزتر و همچنین خدمات مشتری آنها نیز ثابتتر است. بر اساس نقاط قوت موجود آن و همسوی با مشتریان و تقاضای بازار، در این مقاله، یک مدل کسبوکار ارائه میگردد که آن را در شکل 3 نشان دادهایم.
سایز بزرگتر تصویر را از اینجا ببینید.
شکل 3. نوآوری در مدلهای کسبوکار «شرکتهای لجستیک بزرگ»
ب. نوآوری در مدلهای کسبوکار «شرکتهای لجستیک کوچک»
«شرکتهای کسبوکار کوچک» دامنه گستردهای از کسبوکار و مشتریان را به خود اختصاص دادهاند و انعطافپذیری بالایی دارند. بر اساس خصوصیات خدمات آن و بسته به مشتریان و تقاضای بازار، مدل کسبوکاری را طراحی میکنیم که در شکل 4 آن را نشان دادهایم.
شرکت لجستیک هوافی بهعنوان یک شرکت لجستیک حرفهای شخص ثالث عمل میکند. هدف بزرگتر آن، باید رسیدن به ارزش بیشتر باشد و خدمترسانی بهتر به مشتریان خود. درنتیجه، برای نیل به این هدف، به یک نوآوری نظاممند احتیاج دارد. در چند طرح بالا، یک ایده ناب مطرح میشود و مرجعهای خوبی را برای شرکت لجستیک آنتو هوافی ارائه میکند. شرکت لجستیک آنتو هوافی میتواند در طرح نوآوری راهبردی کلی خود، راهاندازی «ریزپلتفرمی» را در نظر بگیرد که شبکههای ارتقادهنده اوضاع شرکت را از طریق توزیع بهمنظور کاهش هزینههای حملونقل شرکت، بهتر مینماید؛ و در آخرین درجه لجستیک، یک فروشگاه کوچک خردهفروشی را تأسیس کند. مزیت فروشگاههای کوچک خردهفروشی، نهتنها به گسترش کسبوکار کمک میکند، بلکه تصویر آن را در ادراکات مشتری بهتر میکند. شرکت لجستیک آنتو هوافی میتواند با کمک نوآوریهای بالا، رشد و توسعه بهتری داشته باشد.
سایز بزرگتر تصویر را از اینجا ببینید.
نتیجهگیری
نوآوری در مدل کسبوکار، با سرعت و مقیاسی غیرقابلپیشبینی در حال تغییر دادن صنعت است. حال، زمان آن فرا رسیده است که کارآفرینان، مدیران اجرایی، مشاوران و دانشگاهیان تأثیر شگرف این تکامل تدریجی را بفهمند و چالشهای مرتبط با نوآوری در مدل کسبوکار را حل نمایند.
در این مقاله، مفاهیم مرتبط با مدلهای کسبوکار شرکتهای لجستیک تعریف شدند و روشن گشتند تا به کمک آن، به بررسی اوضاع فعلی مدلهای کسبوکار شرکتهای لجستیک بپردازیم. بهعلاوه، تحلیلهایی که در شرکتهای لجستیک موجود در منطقه هایتک هوافی صورت گرفت، به ما کمک کرد تا مدل کسبوکار خود را اتخاذ نماییم. سپس، با ترکیب مدل کسبوکار BOC، بهمنظور مدیریت مدل خود، مدل کسبوکار نوآورانه خود را مطرح نمودیم. تحلیل نوآوری در مدل کسبوکار، به ارزیابی راهحلهای لجستیک شرکتی از منظر امکانسنجی مالی کمک میکند. این مهم، این امکان را به ما میدهد تا مکان و چگونگی راهحلها را دریابیم و بفهمیم که راهحلی که از نظر فنی و عملیاتی شدنی است، امکان به کار بستن آن وجود دارد. مثال شرکتهای لجستیک منطقه هایتک هوافی به ما نشان میدهد که داشتند فرضیات ارزشمند مختلف برای یک راهحل، چقدر حائز اهمیت است.
- نویسندگان: ژانگ لیشا و لان هانگجی – دانشکده اقتصاد و مدیریت دانشگاه جیائوتونگ پکن
- منتشر شده در مجله Logistics, Informatics and Service Sciences / جولای 2015
- مترجم: سپیده ترشگو؛ دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت فناوری اطلاعات – کسبوکار الکترونیک