پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رییس سابق انجمن حسابداران خبره ایران گفت: «صورت‌های مالی نمونه بانکی ابلاغی بانک مرکزی استاندارد گذاری جدیدی نیست بلکه تنها فرمت و شکل صورت‌ها را تغییر داده ضمن اینکه امکان ارائه اطلاعات در بسته‌بندی زیباتر و قابل‌فهم‌تر را فراهم کرده است.»
بانک مرکزی صورت‌های مالی نمونه بانکی را در بهمن‌ماه سال گذشته به نظام بانکی کشور ابلاغ کرده است، انطباق با این صورت‌های جدید مالی با توجه به همزمانی با فصل مجامع اهمیت ویژه‌ای برای بانک‌ها، حسابرسان و حسابداران بانک‌ها پیدا کرده است.
بانک مرکزی معتقد است این صورت‌های جدید، لازمه مدل کسب‌وکار بانکداری بدون ربا است و ارائه آن به شفافیت اطلاعاتی کمک شایانی می‌کند ضمن اینکه مانع انتقال ثروت بین سهامداران و سپرده‌گذاران بانکی می‌شود در همین حال توجه به‌صورت‌های مالی نمونه بانکی بانک مرکزی همزمان با شروع فصل مجامع بانک‌ها اهمیت ویژه‌ای یافته است.
هوشنگ خستویی یکی از حسابداران رسمی باسابقه کشور می‌گوید: «ابلاغ صورت‌های مالی نمونه بانکی با توجه به وضعیت کنونی جامعه مالی بین‌الملل و مراجع پولی و مالی مسئله مهمی است که در این برهه زمانی به درستی تشخیص داده شده و عملیاتی شدن آن منجر به هم‌افزایی و همسویی در بخش‌های مالی داخلی و خارجی می‌شود.» مشروح این گفتگو در ادامه آمده است.
.
به‌عنوان یکی از باسابقه‌ترین حسابرسان سیستم بانکی اقدام بانک مرکزی در ابلاغ نمونه جدید صورت‌های مالی که اجرای آن برای سال مالی 94 الزامی شده است را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
این امر را باید از دو جنبه در نظر گرفت اول اینکه بانک مرکزی به‌عنوان مرجع پولی کشور و تدوین‌کننده و ارائه‌دهنده رسمی آمارهای پولی و بانکی باید اطلاعات کافی از چگونگی امور و صنعت بانکداری داشته باشد بنابراین بسیار طبیعی است که نیازهای اطلاعات مالی خود را در قالب صورت‌های مالی و دیگر اطلاعات مشخص شده کسب کند البته به همین دلیل در قوانین خاص بانکداری این موضوع به خوبی مشاهده می‌شود.
بر اساس قانون پولی و بانکی بانک‌ها موظف‌اند ابلاغیه‌های بانک مرکزی و مصوبات شورای پول و اعتبار را اجرایی کنند. ازآنجایی‌که نیاز به دریافت اطلاعات طبقه‌بندی‌شده و مناسب از سوی بانک‌ها وجود داشت بانک مرکزی گزارش مقررات احتیاطی و ضوابط را ابلاغ کرده است؛ بنابراین نمونه جدید صورت‌های مالی هم نیاز اطلاعاتی مرجع پولی را تأمین می‌کند و هم الزام بانک‌ها به‌عنوان شرکت‌های سهامی عام را در انتشار صورت‌های مالی را اجرایی می‌کند.
هر چند ابلاغ نمونه صورت‌های مالی در ایران نسبت به بانکداری بین‌المللی دیرهنگام انجام شده اما ازآنجایی‌که در دنیا توافقاتی برای جهانی شدن سرمایه‌ها انجام و عملیاتی شدن ضوابط گزارش گری مالی بین‌المللی (IFRS) از سال 2016 میلادی توصیه شده بنابراین ابلاغ نمونه جدید صورت‌های مالی برای نظام بانکی بسیار راهگشا خواهد بود. البته ناگفته نماند که گزارش گری مالی بین‌المللی هنوز به‌طور کامل در انگلیس و آمریکا نیز به دلیل برخی از شرایط نظیر روابط فی‌مابین بانکداری داخلی و بین‌المللی عملیاتی نشده و اجرایی شدن کامل آن نیاز به تعقیبات بعدی دارد.
.
این مجموعه صورت‌های مالی بخشی از الزامات گزارشگری مالی بین‌المللی و اصول کمیته تخصصی بال را پوشش داده است. این موضوع چه تأثیری بر تعاملات بین‌المللی بانک‌های ایرانی در فضای پسا برجام دارد؟
بال یک وظیفه و الزامی است که بانک‌ها باید آن را اجرایی کنند. بال وحدت شکلی و یکنواختی در اطلاعات ایجاد می‌کند. سرمایه و اعتماد مردمی از مهم‌ترین موارد در نظام بانکی بین‌الملل است و برای اعتمادسازی به همراه سرمایه مناسب باید اقدامات مناسبی انجام داد.
.
صورت جدیدی به مجموعه صورت‌های مالی افزوده شده به‌عنوان صورت عملکرد سپرده‌های سرمایه‌گذاری، گفته می‌شود این صورت از یک‌سو پاسخ‌گویی مدیران بانک است به صاحبان سپرده‌های سرمایه‌گذاری و از سوی دیگر شفافیت محاسبات و گزارشگری مالی در مورد ما به التفاوت سود قطعی و علی‌الحساب را افزایش می‌دهد به‌گونه‌ای که در هر دو حالت مانع از پرداخت اضافی به سپرده‌گذاران از جیب سهامداران و بالعکس آن یعنی پرداخت از جیب سپرده‌گذاران به سهامداران می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟
در مفاهیم حسابداری با دو مقوله سهامدار (ذی‌حق) و سپرده‌گذار (ذینفع) مواجه‌ایم و با توجه به اینکه سرمایه بانک وجوه مشتریانی است که به آن اعتماد کرده‌اند بنابراین باید به این امر توجه ویژه داشت. باید به ذینفعان این اطمینان را داد که منابع به درستی در مواردی که قانون تعیین کرده مانند مضاربه، اجاره به شرط تملیک و غیره سرمایه‌گذاری شده است و به درستی کسب سود کرده است. ضمن اینکه این به‌طور منصفانه و بر اساس ضوابط تعیین‌شده تخصیص یافته و پس از کسر هزینه به سود آن به سهامدار ارائه شده است. این امر سبب می‌شود تا قضاوت و اندازه‌گیری سخت باشد زیرا منابع باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که حق ذینفع به ذی‌حق داده نشود همچنین باید عکس این امر نیز صادق باشد.
به‌عنوان‌مثال در بانک ملی که سهامدارش دولت است اگر بیش‌ازحد معمول به سپرده‌گذارانش پول داده شود این امر به معنای آن خواهد بود که حق ذی‌حق را در نظر نگرفته‌ایم بنابراین استفاده من غیر حق از منابع دولتی شده که همان اختلاس است.
تشخیص اینکه وجوه به درستی مورداستفاده قرار گرفته و جلب اعتماد سپرده‌گذاران و سهامداران وظیفه حسابرس است. حسابرس باید به سهامدار این اطمینان را بدهد که در ریسک‌ها حق محفوظ بوده در همین حال نیز باید به سپرده‌گذار این اطمینان را بدهد که تخصیص‌های داده شده همان سود مشاع است بنابراین باید صورتی تهیه و مورد آزمون قرار گیرد البته این امر در گذشته در بانک‌ها انجام می‌شد. بر اساس اصول بین‌الملل باید رابطه علی بین هزینه و کسب درآمد برقرار و شناسایی درآمد به‌صورت تعهدی انجام شود.
باید به میزان کافی آشکارسازی در صورت‌های مالی انجام شود. هر چند نمونه جدید صورت‌های مالی به ذینفعان و ذینفعان اطمینان نسبی ارائه می‌کند اما برخی از مراجع در جامعه مالی کشور تصور می‌کنند که این نمونه استاندارد گذاری است درحالی‌که تنها شکل صورت‌های مالی در صنعت بیمه، صنعت برق، شهرک‌های صنعتی و غیره تغییر کرده است و ارائه اطلاعات در بسته‌بندی زیباتر و قابل‌فهم‌تر انجام می‌شود. در صورت‌های مالی نمونه بانکی، کیفیت صورت‌های مالی حفظ شده و بسته‌بندی به روز تر و زیباتر شده است اما این نمونه نه‌تنها استاندارد جدیدی نیست بلکه همان استاندارد حسابداری و حسابرسی صادره از سوی مرجع استاندارد گذاری است.
.
یادداشت‌های افشای مرتبط با انواع ریسک‌های بانک شامل اعتباری، نقدینگی، بازار و عملیاتی برای اولین بار به مجموعه یادداشت‌های صورت‌های مالی افزوده شده است نقش این افشاها در ارتقای شفافیت و اصلاح رفتار بانک‌ها را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ریسک امر جدیدی نیست و قدمت 7 هزارساله دارد و همواره وجود داشته است. در صورت‌های مالی مشخص می‌شود که ریسک‌ها به چه میزان است به‌عنوان‌مثال میزان ریسک در بخش راه و ساختمان بالا است و توقف در این بخش منجر به قفل شدن برخی از امورمی شود البته ریسک در بانک‌ها قابل‌اتکا و مسئولیت افزا است. صورت‌های مالی این امکان را به مشتریان می‌دهد که به‌صورت مکتوب وضعیت را بررسی و در خصوص سرمایه خود تصمیم‌گیری کنند.
آیا رسیدگی به این صورت‌های مالی نیازمند تدوین استانداردهای جدید حسابرسی است؟ یا حسابرسان مشکلی در رسیدگی به این مجموعه ندارند؟
هم‌اینک استانداردهای رسیدگی در کشور همسو با استانداردهای بین‌المللی است اما این امر به معنای آن نیست که نیاز به تغییرات همگام با تحولات نظام بین‌الملل نداریم بنابراین باید به سمت ارتقا استانداردها حرکت کنیم البته ناگفته نماند که استاندارد باور عمومی متخصصین است.
.
ظاهراً حسابرسی صورت‌های مالی با چالش‌هایی نیز مواجه است ازجمله اینکه تخصص و تسلط با نکات خاص صنعت بانکداری را می‌طلبد و از سویی دیگر مسئولیت حسابرسان را نیز افزایش می‌دهد. آیا این درست است که بعضی حسابرسان از این موضع ناراضی هستند؟
ممکن است تن‌آسایی موجب بروز برخی مشکلات در عملیاتی کردن ابلاغیه بانک مرکزی شود اما به شخصه معتقدم انتفاع کشور مهم‌تر از دیگر مسائل است ضمن اینکه باید به سمت روزآمدی حرکت کنیم. رسیدگی و حسابرسی بانک‌ها نیازمند تجارب پیچیده‌ای است بنابراین باید در این زمینه به هنگام و به روز باشیم.
.
گفته می‌شود شفافیت ایجاد شده در صورت‌های مالی جدید برخی‌ها را نگران کرده و آن‌ها را به موضع‌گیری واداشته است، علت چیست؟
افرادی که به روشنفکری علاقه‌ای ندارند ممکن است اظهاراتی را در این خصوص بیان کنند اما کسی که حسابش پاک باشد از آشکارسازی استقبال کرده و توجهی به گفته‌های کاذب دیگران نمی‌کند.
.
با توجه به اشراف شما به تاریخچه صورت‌های مالی بانک‌ها، اختیارات و مسئولیت‌های قانونی بانک مرکزی در تدوین صورت‌های مالی نمونه بانک‌ها چیست و اصولاً سابقه این موضوع قبل و بعد از تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا چگونه است؟
بانک مرکزی طبق قانون ملزم به تهیه و اجرای شکل و فرمت صورت‌های مالی است اما این فرمت و شکل باید به نحوی باشد که اطلاعات موردنیاز را به گروه‌های مختلف ارائه کند. طیف استفاده‌کنندگان از اطاعات گسترده است. به همین دلیل فرمت و شکل صورت‌های مالی می‌تواند در نحوه بهره‌گیری بسیار مؤثر باشد به‌عنوان‌مثال افراد می‌توانند با بهره‌گیری از این اطلاعات با فروشندگان کالا در خارج از کشور ارتباط آل سی و یا اعتبارات اسنادی برقرار کنند. این صورت‌های مالی نشان می‌دهد که بانک مذکور توانایی تعهد و انجام به هنگام امور را دارد یا خیر و شفافیت صورت‌های مالی به تجزیه‌وتحلیل برای تصمیم‌گیری کمک می‌کند.
.
به نظر شما مسئولیت سازمان حسابرسی و حسابداران عضو جامعه حسابداران رسمی به‌عنوان نهاد استاندارد گذار حسابداری و همچنین حسابرس بانک‌های دولتی در رابطه با صورت‌های مالی جدید ابلاغی بانک مرکزی چیست؟
وظیفه سازمان حسابرسی در این زمینه در دو وجه است اول اینکه از جایگاه استاندارد گذاری باید نهایت توانایی خود را جهت تحقق و پیشرفت این دیدگاه به کار ببرد البته از سازمان حسابرسی نیز همین انتظار وجود دارد. در بخش دیگر به‌عنوان مجری و حسابرس باید از جایگاه ایفا کننده وظایف یک حسابرس مستقل باشد و فارغ از هر امری دیدگاه خود را بیان کنند ضمن اینکه موظف به حفظ حیثیت حسابدار مستقل نیز هست.
منبع: پژوهشکده پولی و بانکی