پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
معاونت پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی با عنوان الگوی تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط به بررسی وضعیت تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط پرداخته است. در این گزارش مفهوم تأمین مالی جمعی به‌عنوان یک مفهوم نوین در ادبیات سرمایه‌گذاری ایران معرفی و گونه شناسی شده و برای آن چهار نمونه به‌طور کامل شرح داده شده است.
با توجه به اینکه هیچ‌گونه مقرراتی برای کنترل و هدایت این مفهوم در کشور وجود ندارد برای استفاده از فرصت‌ها و پتانسیل‌های این نوع تأمین مالی، سیاست‌گذاران این حوزه باید به تدوین قوانین مناسب بپردازند. همچنین با در نظر داشتن مخاطرات این روش تأمین مالی باید در تدوین قوانین مربوطه، احتمال سوءاستفاده و لطمه خوردن به اعتماد عمومی و از بین رفتن اعتبار این ابزار در بین عموم را کاهش داد. زیرا در صورت اجرای ناکارآمد مدل‌های اولیه و سلب اعتماد عمومی، شکل‌گیری و ایجاد چنین ظرفیتی با چالش‌های جدی مواجه خواهد شد.
تأمین مالی بنگاه‌های کوچک و متوسط
در این گزارش آمده است تأمین مالی جمعی یکی از کاربردهای مفهوم جمع سپاری است و کاربردهای مفهوم جمع سپاری را در چهار سطح می‌توان طبقه‌بندی کرد:
1- رصد و جمع‌آوری مشکلات؛
2- نظارت و ارزیابی؛
3- تولید محتوا؛
4- تأمین مالی.
تأمین مالی جمعی درواقع مجموعه‌ای از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در قالب ایده یا پروژه است که توسط کارآفرینان معرفی و از عموم مردم درخواست می‌شود تا برای تأمین مالی مشارکت کنند. در طرف دیگر، جمعیتی از مردم علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری هستند که با نظام ارزیابی مبتنی بر خرد جمعی ضمن تبادل آرا و ارزیابی میزان ریسک و سود هر یک از فرصت‌ها به رتبه‌بندی و اولویت‌گذاری آن‌ها می‌پردازند. درنهایت، پروژه‌هایی که با اقبال عموم مواجه و مبلغ موردنیاز برای سرمایه‌گذاری در آن‌ها جمع‌آوری شده باشد، شروع می‌شوند.
سامانه‌های تأمین مالی جمعی در دنیا مبتنی بر چهار روش کمک‌های خیرخواهانه، پاداش محور، اعطای وام و سهام فعالیت می‌کنند که البته این سامانه‌ها در تعریف پروژه‌ها، شرایط دریافت مبالغ سرمایه‌گذاری شده، میزان کارمزد و… با یکدیگر دارای تفاوت هستند. در آغاز فعالیت سامانه‌های تأمین مالی جمعی در دنیا روش‌های پاداش محور و کمک‌های خیرخواهانه که غالباً در پروژه‌هایی مانند مسائل اجتماعی و هنری به کار گرفته می‌شدند به دلیل عدم نیاز به قانون‌گذاری خاصی افزایش یافتند.
ازجمله معروف‌ترین سامانه‌های مذکور می‌توان به سایت‌های کیک استارتر، ایندیگوگو و کیوا اشاره کرد. به‌طوری‌که سایت کیک استارتر توانسته اعتماد بیش از 6 میلیون نفر را در اعطای پولشان برای پروژه‌های متنوع جلب کند و مجموع مبالغی که برای پروژه‌های متنوع این سایت جمع‌آوری شده بیش از 2.4 میلیارد دلار گزارش شده است.
همچنین از طریق سایت کیوا به مردم 84 کشور دنیا تسهیلات خرد مالی اعطا می‌شود که از ابتدای شروع فعالیت این سایت تاکنون نرخ بازپرداخت این وام‌ها 98.34 درصد بوده است.
نقطه عطف فعالیت این سامانه‌ها در سال 2010 بعد از بحران مالی رقم خورد که در آن گروهی از کارآفرینان آمریکایی به دلیل کمبود منابع مالی برای کسب‌وکارهای خرد، کوچک و متوسط و افزایش و مقبولیت چشمگیر تأمین مالی جمعی باعث تصویب بخشی از قانون JOBS در کنگره امریکا شدند تا عملاً راهی قانونی برای تأمین مالی شرکت‌های نوپا از طریق سرمایه‌های مردمی ایجاد شود. بر این اساس کارآفرینان در کسب‌وکارهای کوچک و شرکت‌های نوپا می‌توانستند تا سقف یک‌میلیون دلار در سال از تعداد نامحدودی سرمایه‌گذار، سرمایه جذب کنند.
در سال 2015 بیش از 1250 سامانه در سراسر دنیا به اشکال مختلف در این زمینه فعال بوده و در این سال 34.4 میلیارد دلار از سرمایه‌های مردمی را جذب کرده‌اند. در سال 2014 شرکت‌های تجاری و کارآفرینان با جذب 41.3 درصد از منابع تأمین مالی جمعی، بیشترین سهم را نسبت به حوزه‌های مختلف داشته‌اند که نشان‌دهنده گسترش استفاده تأمین مالی جمعی برای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط است.
در کشور ما نیز عدم پاسخگویی تأمین مالی سنتی به بنگاه‌های خرد، کوچک و متوسط و فقدان شیوه‌های نوین تأمین مالی موجب شده که بعضاً بنگاه‌هایی خود به‌طور مستقیم به تأمین مالی پروژه‌هایشان بپردازند که این مسئله به دلیل خلأ قانونی یا اعمال روش‌های غیرقانونی موجب بروز مشکلات اقتصادی و امنیتی در سطح کشور شده است. بااین‌حال تأمین مالی جمعی روشی مناسب برای سرمایه‌گذاران و کارآفرینان است. به‌طوری‌که سرمایه‌گذاران بر اساس ترجیحاتشان می‌توانند روش سرمایه‌گذاری، فعالیت‌ها و پروژه‌های موردعلاقه‌شان را انتخاب و آن‌ها را حمایت مالی کنند.
از طرفی همه افراد در سراسر کشور فرصت برابری برای راه‌اندازی کسب‌وکار خلاقانه خود دارند و محدودیت منابع، مانع ایجاد فرصت‌های کارآفرینی نمی‌شود.
همچنین استفاده از سامانه‌های تأمین مالی جمعی مبتنی بر کمک‌های خیرخواهانه یا پاداش محور نیز می‌تواند نقش بسزایی در کاهش فقر در کشور داشته باشد به‌طوری‌که نهادهایی مانند کمیته امداد امام خمینی (ره) و سایر صندوق‌های کارآفرینی می‌توانند از این بستر استفاده کنند و با ایجاد سامانه‌هایی همانند سایت کیوا به تأمین مالی خرد مستقیم افراد کمک کنند. تأمین مالی کنندگان می‌توانند از طریق سایت افراد موردحمایت مالی خود را انتخاب کنند و شاهد بهبود زندگی و روند پیشرفت کسب‌وکار هم‌وطنان خود باشند.
اما باید به این نکته نیز توجه داشت که در کشورهای پیشرفته روندی طولانی‌مدت همراه با آزمون‌وخطا و با الزامات مهم قانونی ازجمله رعایت حقوق مالکیت معنوی شکل گرفته است که اکنون می‌توانند از ابزارهای نوینی مانند تأمین مالی جمعی بهره ببرند به‌طوری‌که حتی برای استفاده از ابزار تأمین مالی جمعی نیز ابتدا روش‌های ساده‌تری به لحاظ قانونی و نهادی مبتنی بر کمک‌های خیرخواهانه و پاداش شکل گرفت سپس به روش‌های پیچیده‌تری مانند روش مبتنی بر سهام گسترش یافت. همچنین حفظ حقوق مالکیت معنوی در پروژه‌ها جزو اصلی‌ترین موارد رعایت شده سایت‌های معتبر تأمین مالی جمعی در دنیاست که عدم رعایت آن موجب پیگرد قانونی می‌شود.
بنابراین ازآنجاکه تأمین مالی جمعی یک مفهوم نوین در ادبیات سرمایه‌گذاری ایران است و هیچ‌گونه مقرراتی برای کنترل و هدایت این مفهوم وجود ندارد، سیاست‌گذاران این حوزه باید با تدوین قوانین مناسب احتمال سوءاستفاده و لطمه خوردن به اعتماد عمومی و از بین رفتن اعتبار این ابزار در بین عموم را کاهش دهند. لذا بیم آن می‌رود که در صورت اجرای ناکارآمد مدل‌های اولیه و سلب اعتماد عمومی، شکل‌گیری و ایجاد چنین ظرفیتی با چالش‌های جدی مواجه شود.
جوزف پولیتزر روزنامه‌نگار معروف آمریکایی برای تشویق بیشتر مردم به مشارکت در این امر تصمیم گرفت، اسامی تمامی افرادی که از سراسر جهان به این پروژه کمک مالی کرده‌اند فارغ از مبلغ کمک در روزنامه‌اش به چاپ برساند. این ایده به‌شدت با استقبال و مشارکت گسترده اقشار مختلفی از مردم روبه‌رو شد و به‌عنوان‌مثال نام کودکان یک کودکستان در ایالت آیوا که 35/1 دلار به این پروژه کمک کرده بودند در فهرست‌های منتشرشده در این روزنامه به چشم می‌خورد. وی توانست با این ایده 125 هزار نفر را به مشارکت مالی در این پروژه ترغیب کند که اکثر آن‌ها رقمی کمتر از یک دلار کمک کرده بودند و نهایتاً رقمی بالغ‌بر 100 هزار دلار برای این پروژه تأمین شد.
در کشور ما نیز تأمین مالی جمعی تاریخچه طولانی دارد که از آن می‌توان به مراسم گل‌ریزان، صندوق‌های قرض‌الحسنه، تعاونی‌ها و… اشاره کرد. در حال حاضر نه‌تنها شیوه‌های سنتی تأمین مالی جمعی در کشور ما پابرجاست بلکه امروزه از طریق تکنولوژی‌های جدید مانند سامانه‌های اینترنتی و تلفن‌های همراه، روش‌های جدیدی در تأمین مالی جمعی نظیر بازسازی مکان‌های مقدس، جمع‌آوری مبالغ هزینه‌های بیماران تنگدست و… از طریق کمک‌های مردمی ایجاد شده که همگی نشان‌دهنده وجود فرهنگ تأمین مالی جمعی در کشور است.
منبع: خبر اقتصادی