پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ناز نوربار، مدیر واحد PMO داتا / در دنیای امروز، سازمان‌ها بیش از هر زمان دیگری با تغییرات سریع و غیرقابل‌پیش‌بینی روبه‌رو هستند: از تنش‌های ژئوپلیتیکی گرفته تا بحران‌های زیست‌محیطی، از پیشرفت‌های فناورانه تا دگرگونی در رفتار مشتریان. در چنین شرایطی، دیگر نمی‌توان تنها به برنامه‌های بلندمدت و ساختارهای سنگین مدیریتی تکیه کرد. خصوصاً در زمانه‌ای که هوش مصنوعی به بخشی از تاروپود فرایندهای سازمانی تبدیل شده، و چابکی شرط بقاست. در این وضعیت، آنچه بیش از همه اهمیت پیدا می‌کند، توانایی واکنش سریع و انعطاف‌پذیری در برابر تغییرات است. این همان چیزی است که از آن با عنوان چابکی سازمانی (Organizational Agility) یاد می‌شود. چابکی سازمانی به زبان ساده یعنی توانایی انطباق سریع با خواسته‌های مشتری، تغییرات بازار و اختلالات تکنولوژیکی؛ بدون اینکه در این فرایند دچار آشفتگی یا فرسودگی شود.
اما این چابکی واقعی چگونه شکل می‌گیرد؟ تجربه شرکت‌های موفق در این حوزه، نشان می‌دهد که چابکی زمانی مؤثر است که در رفتارها، فرایندها و زبان مشترک سازمانی تجلی یابد. چابکی موفق، در تاروپود سازمان تنیده شده و همه اعضا با درک مشترک از اهداف و روش‌ها فعالیت می‌کنند.
شعار یا ضرورت؟
شاید در نگاه اول «چابکی» یک واژه پرزرق‌وبرق مدیریتی به نظر برسد، اما واقعیت این است که در بسیاری از صنایع امروز، نبود آن می‌تواند به معنای عقب ماندن از رقبا یا حتی نابودی کسبوکار باشد.
در مثال ساده می‌توان گفت وقتی سلیقه مشتریان یک فروشگاه آنلاین ظرف چند ماه تغییر می‌کند، تنها سازمانی می‌تواند بقا داشته باشد که سریع محصولات جدید ارائه دهد. یا وقتی یک استارتاپ فناوری با رقبای جدیدی روبه‌رو می‌شود، اگر نتواند خیلی زود محصول خود را بهبود دهد، بازار را از دست خواهد داد. پس چابکی نه‌تنها ابزار بقا، بلکه کلید رشد و نوآوری در محیط پرتلاطم امروزی است.
چابکی سازمانی در هم‌تنیدگی با هوش مصنوعی
ورود هوش مصنوعی به فرایندهای سازمانی، تعریف ما را از چابکی دگرگون کرده است. در گذشته، چابکی بیشتر به سرعت واکنش تیم‌ها و کوتاه‌سازی چرخه‌های تصمیم‌گیری وابسته بود، اما امروز با وجود مدل‌های یادگیرنده، تحلیل‌های پیش‌بینانه و اتوماسیون هوشمند، سازمان‌ها می‌توانند از «چابکی واکنشی» فراتر بروند و به «چابکی پیش‌نگر» برسند؛ یعنی پیش از آنکه تغییرات رخ دهند، مسیرهای احتمالی را شناسایی و برای آن‌ها آماده شوند. برای یک PMO، این تحول نه‌فقط به معنای استفاده از ابزارهای هوشمند، بلکه مهم‌تر از آن، بازتعریف نقش مدیریت پروژه است: تصمیم‌ها بیشتر داده‌محور می‌شوند، ظرفیت پیش‌بینی ریسک‌ها افزایش می‌یابد و هماهنگی بین تیم‌ها با استفاده از سیستم‌های هوشمند روان‌تر و دقیق‌تر صورت می‌گیرد. در چنین فضایی، چابکی واقعی زمانی محقق می‌شود که انسان، فرایند و فناوری در کنار هم یک اکوسیستم پویا و سازگار ایجاد کنند.
چابکی واقعی یعنی تغییر در رفتار و فرهنگ
سازمان‌های موفق در مسیر چابکی نشان داده‌اند که این مفهوم فقط مربوط به روش‌های مدیریت پروژه یا ابزارهای دیجیتال نیست. چابکی زمانی معنا پیدا می‌کند که در رفتارهای روزانه، فرایندها و حتی زبان مشترک کارکنان رسوخ کند. به بیان دیگر، وقتی همه اعضای سازمان با درک مشترک از اهداف، مسئولیت‌ها و روش‌های کاری فعالیت کنند، چابکی به بخشی از فرهنگ‌سازمانی تبدیل می‌شود.
موانع چابکی؛ از ساختارهای جزیره‌ای تا ضعف در مدیریت تغییر
یکی از چالش‌های اصلی در مسیر چابکی، نبود هماهنگی و همکاری میان تیم‌هاست. ساختارهای جزیره‌ای، فرایندهای پیچیده و نبود استانداردسازی، مانع از اجرای سریع و باکیفیت پروژه‌ها می‌شود. این مسائل نه‌تنها بهره‌وری را کاهش می‌دهند، بلکه انگیزه و مشارکت کارکنان را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهند.
از سوی دیگر، مدیریت تغییرات سازمانی نقشی حیاتی دارد. بسیاری از سازمان‌ها فاقد توانمندی لازم برای هدایت کارکنان در مسیر تغییر هستند. درحالی‌که سازمان‌های موفق، این قابلیت را در ساختار خود نهادینه کرده‌اند و با آموزش، ارتباط مؤثر و مشارکت کارکنان، مسیر تحول را هموار می‌کنند. افراد در مواجهه با تغییر به سه دسته تقسیم می‌شوند: پیش‌گامان، دنباله‌روها و دیرپذیرها. برای موفقیت، باید فضای آزمایش و تجربه فراهم شود، شفافیت در گزارش‌دهی رعایت گردد و صدای همه اعضا شنیده شود.
نبود چشم‌انداز و هدف مشترک نیز یکی دیگر از موانع چابکی است. وقتی کارکنان ندانند کار روزانه‌شان چگونه با استراتژی کلی سازمان هم‌راستا است، دچار سردرگمی می‌شوند. ایجاد یک چشم‌انداز مشترک، حتی در سطح تیم، می‌تواند حس تعلق، انگیزه و نوآوری را در کارکنان تقویت کند.
اقدامات عملی برای راهبران پروژه
راهبران یا مدیران پروژه در سازمان‌های بزرگ و پیچیده نیز می‌توانند با اقدامات ساده، چابکی را در تیم‌های خود تقویت کنند و فرهنگ همکاری و شفافیت را بالا ببرند به طور مثال:
- استفاده از جلسات روزانه کوتاه جهت افزایش شفافیت، ارتباط مؤثر و ایجاد نظم عملیاتی درتیم
- بازنگری‌های دوره‌ای منظم برای بررسی عملکرد پروژه، شناسایی نقاط قوت و فرصت‌های بهبود
- ارائه دمو به ذی‌نفعان برای دریافت بازخورد و تقویت همکاری
- استفاده از تابلوهای مجازی تقدیر برای قدردانی از اعضای تیم جهت افزایش حس ارزشمندی و انگیزه
سه اصل کلیدی برای نهادینه‌سازی چابکی
۱. ارتباطات شفاف و مستمر: در فرایند تحول، هیچ‌چیز به نام «ارتباط بیش از حد» وجود ندارد. به‌ویژه در دوران پساکرونا و پراکندگی تیم‌ها، وضوح در ارتباطات بسیار مهم است. استفاده از ابزارهای گزارش‌دهی آنلاین به‌جای فایل‌های قابل‌تغییر مانند اکسل یا پاورپوینت، باعث افزایش اعتماد و مسئولیت‌پذیری می‌شود.
۲. توانمندسازی کارکنان برای پذیرش تغییر: تحمیل تغییرات ممکن است در کوتاه‌مدت مؤثر باشد، اما در بلندمدت باعث فشار روانی، کاهش انگیزه و حتی ترک سازمان توسط نیروهای کلیدی می‌شود. آموزش، مشارکت و فراهم‌سازی فضای امن برای یادگیری، از الزامات موفقیت در مسیر چابکی است.
۳. درگیرکردن همه واحدهای سازمانی: چابکی نباید محدود به واحد توسعه محصول باشد. منابع انسانی، مالی، کسبوکار و سایر بخش‌ها نیز باید در مسیر تحول مشارکت داشته باشند. تنها در این صورت است که سازمان می‌تواند به طور کامل چابک شود و در بازار رقابتی، واکنش سریع‌تری نشان دهد.نتیجه‌گیری: چابکی، فرهنگ است نه فقط فرایند
چابکی، فرهنگ است نه فقط فرایند
چابکی سازمانی نه‌تنها ابزار بقا در بازار رقابتی است، بلکه بستری برای نوآوری، رضایت کارکنان و خلق ارزش پایدار محسوب می‌شود. راهبران پروژه و مدیران PMO با ایجاد چشم‌انداز مشترک، توانمندسازی تیم‌ها و ترویج رفتارهای چابک، می‌توانند نقش کلیدی در تحقق این تحول ایفا کنند. در نهایت، چابکی یک فرهنگ است؛ فرهنگی که با رفتارهای کوچک آغاز می‌شود و به تحولات بزرگ منتهی می‌گردد.