پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چالشگران هوش مصنوعی، تجربه‌ای متفاوت برای کاربردپذیری هوش مصنوعی در بانک تجارت
علی گل‌زاده، مدیرعامل داتا، در گفت‌وگو با راه پرداخت از چرایی رویداد AI Challengers می‌گوید
هوش مصنوعی و داده در سال‌های اخیر به یکی از کلیدی‌ترین محورهای تحول در صنعت بانکداری تبدیل شده‌اند. اما پرسش اصلی اینجاست، چگونه می‌توان یک سازمان بزرگ و سنتی مثل بانک را با این تحولات همراه کرد؟ شرکت داتا، بازوی تخصصی بانک تجارت در حوزه داده و هوش مصنوعی، با ابتکار خود تلاش کرده پاسخی نو به این سؤال بدهد.
رویداد «چالشگران هوش مصنوعی»، نخستین رویدادی است که نه در دانشگاه‌ها و محافل آکادمیک، بلکه در دل بانک و با مشارکت مستقیم کارمندانش برگزار می‌شود. هدف اصلی، فرهنگ‌سازی، توانمندسازی و مهم‌تر از همه تبدیل دغدغه‌های واقعی بانک به پروژه‌های اجرایی مبتنی بر هوش مصنوعی است.
در گفت‌وگویی که با علی گل‌زاده، مدیرعامل شرکت داتا، داشتیم، از ایده اولیه این رویداد در بانک تجارت، دستاوردها، فرایند داوری، تفاوت با سایر رویدادهای مشابه و چشم‌انداز آینده سخن گفت.
ایده‌ای که از دغدغه‌های بانک آغاز شد
به گفته علی گل‌زاده، شرکت داتا حدود دو سال است که فعالیت خود را به‌عنوان بازوی تخصصی داده و هوش مصنوعی بانک تجارت آغاز کرده و یکی از مأموریت‌های اصلی‌اش فرهنگ‌سازی و آموزش در این حوزه بوده است.
او توضیح داد: «ما همیشه به این فکر بودیم که چطور می‌توانیم بدنه بانک تجارت را که هم مشتریان زیاد دارد، هم کارکنان فراوان و هم دغدغه‌های کاری سنگین، درگیر موضوعات نوینی مثل هوش مصنوعی کنیم. واقعیت این است که بسیاری از کارمندان به‌دلیل مشغله‌های روزمره کمتر فرصت آموزش تخصصی دارند؛ بنابراین تصمیم گرفتیم رویدادی طراحی کنیم تا هم جنبه آموزشی داشته باشد و هم با نیازهای واقعی بانک پیوند بخورد.»
دریافت بیش از ۵۰۰ ایده طی یک ماه
پس از انتشار فراخوان توسط شرکت داتا، استقبال غیرمنتظره‌ای رخ داد و بیش از ۵۰۰ ایده برای رویداد چالشگران هوش مصنوعی ارسال شد.
گل‌زاده در خصوص این استقبال در بدنه بانک تجارت گفت: «در مرحله اول، بیش از ۵۰۰ ایده از شعب و واحدهای مختلف بانک، حتی از شهرستان‌ها ارسال شد. این نشان داد که عطش و استعداد زیادی در خود بدنه بانک وجود دارد. ما تصور می‌کردیم شاید آشنایی کارمندان با مفاهیم هوش مصنوعی محدود باشد، اما در عمل ایده‌های خلاقانه و عمیقی ارائه شد. این حجم از مشارکت ثابت کرد مسیر انتخاب‌شده درست بوده است.»
دسته‌بندی هوشمندانه؛ از مشتریان تا حاکمیت داده
یکی از چالش‌های طراحی رویداد، جلوگیری از پراکندگی ایده‌ها بود. مدیرعامل داتا در این زمینه توضیح داد: «ما نمی‌خواستیم کارمندان در جزئیات فنی یا موضوعات پراکنده غرق شوند؛ بنابراین هشت دسته‌بندی مشخص را تعریف کردیم: مدیریت ریسک، بهینه‌سازی فرایندها، شخصی‌سازی تجربه مشتری، مدیریت اعتبارات، انطباق با مقررات، امنیت سایبری و شناسایی تقلب، مدیریت دارایی و بخش سایر. این چارچوب باعث شد ایده‌ها قابل‌پیگیری و اجرایی باشند.»
فرایند داوری چندلایه؛ از ۵۰۰ ایده تا رسیدن به ۱۰ تیم
ایده‌ها در سه مرحله و با حضور حدود ۲۵ داور بررسی شدند. این داوران در سه دسته قرار داشتند:
- داوران فنی (زیرساخت و داده)
- داوران بانکی (آشنا به نیازها و فرایندهای بانک تجارت)
- داوران کسب‌وکار (بررسی عملیاتی و تجاری)
این داوران ترکیبی از مدیران ارشد بانک تجارت، متخصصان فناوری و کارشناسان کسب‌وکار بودند که نگاه چندجانبه به ایده‌ها داشتند. پس از امتیازدهی دقیق، در نهایت ۱۰ ایده برتر انتخاب شدند. بسیاری از ایده‌ها با هم ترکیب و در قالب تیم‌های مشترک شکل گرفتند.
به گفته مدیرعامل داتا، معیار اصلی انتخاب، امکان اجرای واقعی در بانک بود: «برای ما مهم بود که ایده نه فقط خلاقانه، بلکه قابل‌پیاده‌سازی باشد؛ یعنی داده و زیرساختش در بانک موجود باشد و نیروی انسانی هم توان همراهی با آن را داشته باشد.»
منتورینگ گسترده برای آماده‌سازی تیم‌ها
با انتخاب ۱۰ تیم برتر، مرحله منتورینگ آغاز شد. حدود ۳۰ منتور در سه حوزه فنی، بانکی و کسب‌وکار به این تیم‌ها کمک کردند تا ایده‌هایشان را پخته‌تر کنند و به سطح یک پروپوزال اولیه برسانند. این تیم‌ها قرار است در یک بوت‌کمپ دوروزه نهایی رقابت کنند تا سه ایده برتر انتخاب شوند.
تفاوت با رویدادهای مشابه؛ چرا دانشگاه نه؟
یکی از پرسش‌ها این است که چرا داتا برای این رویداد سراغ دانشگاه‌ها نرفته است؛ جایی که معمولاً برای چنین مسابقاتی جذاب‌تر و برندینگ‌پسندتر است. گل‌زاده دراین‌خصوص پاسخ داد: «دانشجویان و اساتید قطعاً از نظر فنی می‌توانند کمک کنند، اما دغدغه‌های واقعی بانک را فقط کارمندانش می‌فهمند. اگر قرار باشد ایده‌ای واقعاً اجرایی شود، باید از دل تجربه روزمره کارکنان بیاید. ایده‌های دانشگاهی ارزشمندند، اما اگر قرار باشد در بانک اجرا شوند، باید بر بستر داده‌ها، فرایندها و محدودیت‌های واقعی بانک طراحی شوند؛ چیزی که فقط کارمندان بانک از نزدیک لمس می‌کنند.»
تأثیر چالشگران هوش مصنوعی بر فرهنگ‌سازمانی
چالشگران هوش مصنوعی تنها یک رویداد ایده‌پردازی نبود؛ بلکه اثری عمیق بر فرهنگ‌سازمانی بانک گذاشت. مدیرعامل داتا در این زمینه گفت: «هیچ آموزش تخصصی نمی‌تواند به‌اندازه چنین تجربه‌ای تأثیر بگذارد. کارمند وقتی ایده خودش را در مسیر اجرا می‌بیند، هم انگیزه پیدا می‌کند، هم یاد می‌گیرد. استقبال و پیگیری‌های کارکنان فراتر از انتظار ما بود و نشان داد عطش واقعی برای تحول وجود دارد. چالشگران نشان داد که تحول فرهنگی تنها با آموزش تئوری رخ نمی‌دهد، بلکه با تجربه عملی و دیدن اثر ملموس ایده‌ها در بانک شکل می‌گیرد.»
اثرات بیرونی؛ از مشتری تا صنعت بانکی
به گفته گل‌زاده، بخش زیادی از ایده‌های رویداد چالشگران هوش مصنوعی مستقیماً با مشتریان نهایی ارتباط دارند؛ چه مشتری حقیقی و چه حقوقی. پیاده‌سازی این ایده‌ها می‌تواند کیفیت و سرعت خدمات بانکی را افزایش دهد و هزینه‌ها را کاهش دهد. از سوی دیگر، برخی ایده‌ها مربوط به بهبود فرایندهای داخلی است که به ارتقای بهره‌وری منجر می‌شود. به‌این‌ترتیب، اثرگذاری رویداد هم در داخل بانک و هم در تجربه مشتریان قابل‌مشاهده خواهد بود.
تداوم و آینده رویداد
یکی از انتقادهای رایج به چنین رویدادهایی، مقطعی بودن آن‌هاست. اما به نظر می‌رسد داتا قصد دارد این رویداد را هرسال برگزار کند. گل‌زاده دراین‌خصوص گفت: «هر بار که چنین رویدادی اجرا شود، سطح بلوغ بانک در حوزه داده و هوش مصنوعی ارتقا پیدا می‌کند. امسال ۵۰۰ ایده دریافت کردیم؛ سال‌های بعد با ارتقای زیرساخت‌ها می‌توانیم به سراغ ایده‌های کلان‌تر برویم، حتی ایده‌هایی از بیرون بانک.»
تعمیم به سایر صنایع و بانک‌ها
به گفته گل‌زاده چشم‌انداز چالشگران هوش مصنوعی محدود به بانک تجارت نیست. مدیرعامل داتا معتقد است خروجی این تجربه می‌تواند به محصولاتی تبدیل شود که در سایر بانک‌ها و صنایع دیگر مالی و غیرمالی نیز قابل پیاده‌سازی باشد.
اثر چالشگران هوش مصنوعی در نقشه راه هوش مصنوعی بانک
شرکت داتا مسئول تدوین نقشه راه هوش مصنوعی بانک تجارت است. این نقشه راه شامل پروژه‌های مشخص سه‌ساله و پنج‌ساله است. به گفته گل‌زاده رویداد چالشگران هوش مصنوعی توانسته این نقشه راه را واقع‌بینانه‌تر و قابل‌اجراتر کند: «وقتی پروژه‌ها از دل کارکنان بیرون بیاید، هم پذیرش بیشتری در بانک دارد و هم مسیر تعامل برای ما هموارتر می‌شود. امروز می‌توانیم پروژه‌ها را بهتر تعریف کنیم و همکاران بانک هم همراه‌تر از گذشته هستند.»
رویدادی برای مسیر فرهنگ‌سازی هوش مصنوعی در دل بانک
چالشگران هوش مصنوعی نشان داد که تحول دیجیتال در یک سازمان سنتی الزاماً از بالابه‌پایین شکل نمی‌گیرد، بلکه می‌تواند از دل کارمندان آغاز شود. تجربه بانک تجارت با همکاری شرکت داتا می‌تواند الگویی برای سایر بانک‌ها و صنایع باشد؛ الگویی که در آن فرهنگ‌سازی، توانمندسازی و خلق پروژه‌های واقعی دست در دست هم می‌دهند تا هوش مصنوعی از یک شعار به یک واقعیت اجرایی تبدیل شود.
