پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
عمار حیدری، رئیس هیئت‌مدیره آراد رایانه لیان / پشت دیوار: حقیقت فیلترینگ؛ فیلترینگ اینترنت در ایران با توجیه «حفاظت از کاربران» یا «مدیریت محتوا» اعمال می‌شود، اما در عمل، دسترسی به خدمات ضروری را مختل کرده و کاربران را به سمت ابزارهای ناامن و غیرشفاف سوق داده است. این محدودیت‌ها نه‌تنها در داخل، بلکه برای ایرانیان خارج از کشور نیز مشکلات جدی ایجاد کرده و نشان‌دهنده پارادوکسی در سیاست‌گذاری دیجیتال است.
چرا VPN؟ نیاز، نه نافرمانی
کاربران ایرانی برای نیازهای روزمره (از آموزش و خدمات بانکی تا مدیریت کسب‌وکار) به سرویس‌های بین‌المللی وابسته‌اند. وقتی این مسیرها مسدود می‌شوند، چاره‌ای جز استفاده از VPN باقی نمی‌ماند:
- دانش‌آموزی که برای کلاس آنلاین به پلتفرمی فیلترشده نیاز دارد.
- کسب‌وکاری که برای ارتباط با مشتریان خارجی به CRM بین‌المللی وابسته است.
- پزشکی که برای دسترسی به مقالات علمی باید از فیلتر عبور کند.
این انتخاب‌ها نشانه ناتوانی زیرساخت‌های رسمی در پاسخ به نیازهای واقعی است، نه سرپیچی از قانون.
محدودیت‌های برون‌مرزی: تبعات سیاست‌های نادرست
فیلترینگ تنها کاربران داخل ایران را تحت تأثیر قرار نداده است. ایرانیان خارج از کشور نیز به دلیل سیاست‌های محدودکننده، از جمله مسدودسازی IPهای خارجی برای دسترسی به برخی وب‌سایت‌ها و خدمات داخلی، با مشکلات جدی مواجه‌اند:
- شهروندی که در خارج از ایران برای پرداخت قبض آب یا برق خانه‌اش در ایران به سامانه‌های بانکی داخلی نیاز دارد، اما با خطای «عدم دسترسی از خارج» مواجه می‌شود.
- دانشجویی که برای ثبت‌نام دانشگاه یا پیگیری مدارکش به پورتال‌های داخلی وابسته است، اما به دلیل محدودیت IP نمی‌تواند وارد شود.
- مهاجری که برای انتقال پول به خانواده‌اش در ایران به درگاه‌های بانکی داخلی نیاز دارد، اما به دلیل فیلترینگ IPهای خارجی، ناچار به استفاده از واسطه‌های غیررسمی و ناامن می‌شود.
این محدودیت‌ها، نتیجه سیاست‌های نادرست و غیرمنعطف است که نه‌تنها نیازهای ضروری را برآورده نمی‌کند، بلکه کاربران را به سمت مسیرهای پرخطر و غیرقانونی سوق می‌دهد.
هزینه‌های پنهان فیلترینگ
فیلترینگ کور، پیامدهایی فراتر از محدودیت دسترسی به همراه دارد:
- نشت داده‌های شخصی: بسیاری از VPNهای رایگان یا ناشناس، داده‌های حساس کاربران را ذخیره یا به طرف‌های ثالث می‌فروشند.
- ابهام در امنیت سایبری: ترافیک رمزگذاری‌شده VPNها، امکان نظارت و پیشگیری از حملات سایبری را دشوار می‌کند.
- بدافزارهای مخفی: برخی VPNها به جاسوس‌افزار یا بدافزار آلوده‌اند و کاربران را در معرض خطر قرار می‌دهند.
- فرسایش اعتماد عمومی: وقتی کاربران برای نیازهای عادی به مسیرهای غیرقانونی روی می‌آورند، اعتماد به حاکمیت دیجیتال کاهش می‌یابد.
تجربه جهانی: کنترل هوشمند، نه محدودیت کور
کشورهای دیگر چگونه تعادل بین امنیت و دسترسی را حفظ می‌کنند؟
- ژاپن: با استفاده از سیستم‌های فیلترینگ هدفمند، محتوای غیرقانونی مانند مطالب غیراخلاقی را محدود می‌کند، اما دسترسی به خدمات بین‌المللی برای آموزش و کسب‌وکار را آزاد می‌گذارد. ارائه‌دهندگان اینترنت در ژاپن موظف‌اند با همکاری دولت، ابزارهای نظارتی شفاف ارائه کنند که حریم خصوصی کاربران را حفظ می‌کند.
- سنگاپور: از رویکرد «مدیریت پویا» استفاده می‌کند که در آن، به‌جای مسدودسازی گسترده، محتوای مضر از طریق همکاری با پلتفرم‌ها حذف می‌شود. این کشور همچنین مسیرهای امن برای دسترسی به خدمات مالی و آموزشی بین‌المللی فراهم کرده است.
- ترکیه: از تحلیل ترافیک برای مدیریت هدفمند استفاده می‌کند و دسترسی‌های ضروری را ممکن می‌سازد.
این کشورها نشان می‌دهند که کنترل سایبری می‌تواند با احترام به نیازهای کاربران همراه باشد.
آینده در خطر: از VPN تا شبکه‌های غیرمتمرکز
تشدید فیلترینگ کاربران را به سمت فناوری‌های غیرقابل‌کنترل سوق می‌دهد:
- اینترنت ماهواره‌ای مانند استارلینک.
- شبکه‌های غیرمتمرکز مانند Tor.
- ابزارهای رمزنگاری فرامرزی.
این روند، جریان داده را از کنترل ملی خارج کرده و زیرساخت‌های بومی را تضعیف می‌کند.
راهکار: اعتماد به‌جای اجبار
امنیت سایبری با محدودیت محقق نمی‌شود، بلکه نیازمند راهکارهای هوشمند است:
- ایجاد جایگزین‌های بومی کارآمد: پلتفرم‌هایی که نیازهای واقعی کاربران را برآورده کنند.
- آموزش سواد دیجیتال: آگاهی‌بخشی درباره خطرات ابزارهای ناامن.
- فیلترینگ هوشمند: تمرکز بر محتوای مضر به‌جای مسدودسازی گسترده..
- دسترسی منعطف برای ایرانیان خارج از کشور: فراهم کردن امکان دسترسی امن به خدمات داخلی با احراز هویت.
- شفافیت در سیاست‌گذاری: جلب اعتماد کاربران از طریق پاسخ‌گویی.
نتیجه‌گیری: امنیت، محصول اعتماد است
فیلترینگ کور، اگر اصلاح نشود، به عاملی برای ناامنی دیجیتال تبدیل خواهد شد. امنیت واقعی با ایجاد بسترهای شفاف، کارآمد، و کاربرمحور محقق می‌شود. زمان آن است که به‌جای دیوار، پلی برای اعتماد و کارایی ساخته شود.