پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بانک مرکزی چهارشنبه برابر با ۲۱ خردادماه از دو ابزار جدید به نام تالار «پیش‌فروش ارز» و بازار «معاملات امتیاز صادراتی» رونمایی کرد. محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی در مراسم رونمایی این دو ابزار بیان کرد: «هدف‌گذاری بانک مرکزی تأمین مالی سه میلیارد دلاری ارزی از طریق ابزار تالار پیش‌فروش ارز است. همچنین ابزار «امتیاز صادراتی» باهدف پیوند سیاست‌های ارزی و سیاست‌های تجاری طراحی شده است تا با استفاده از این ابزارهای و طراحی ابزارهای جدید ارز بیشتری برای رشد و توسعه و سرمایه‌گذاری در کشور فراهم شود.»
تالار پیش‌فروش ارز چیست؟
ابزار پیش‌فروش ارز روشی شبیه فوروارد مارکت (forward market) است هر چند به دلیل محدودیت‌هایی که وجود دارد کاملاً با آن منطبق نیست. این ابزار می‌تواند منجر به کاهش ریسک‌های صنعت و ایجاد ثبات در نرخ ارز شود.
در تالار پیش‌فروش ارز امکان پیش‌فروش ارز توسط صادرکنندگانی که تعهدات ارزی خود را به‌موقع انجام داده‌اند، فراهم می‌شود که این صادرکنندگان باتوجه‌به طرح‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای که دارند، امکان پیش‌فروش ارز را خواهند داشت. این عرضه‌ها با درصد‌های تخفیف مشخصی انجام می‌شود تا یک برنامه پیش‌بینی‌پذیر در تأمین ارز داشته باشیم.
رئیس‌کل بانک مرکزی، با اشاره به معرفی و اجرای ابزار مالی صکوک ارزی و هدف‌گذاری برای تأمین مالی ارزی دو میلیاردی از این روش گفت: «این ابزار با هدف تأمین مالی ارزی با نرخ ۶ درصد که جذابیت لازم برای سرمایه‌گذاران را داشته باشد منتشر شده است و تاکنون ۴۶۰ میلیون دلار از این اوراق به فروش رسیده است و امیدواریم تا پایان سال فروش این دو میلیارد محقق شود.»
فرزین در خصوص ابزار تالار پپیش‌فروش ارز بیان کرد: «پیش‌بینی ما این است که از طریق این ابزار نیز حدود ۳ میلیارد دلار تأمین مالی انجام شود و بنگاه‌هایی که نیازهای ارزی آتی دارند با استفاده از این ابزار نسبت به تأمین مالی اقدام کنند. بنگاه‌های خوشنام بزرگی در کشور با درآمد ارزی وجود دارند که می‌توانند به نحو مقتضی از این ابزار برای تأمین مالی فعالیت‌های اقتصادی خود بهره ببرند.»
تأمین مالی پروژه‌ها و طرح‌های توسعه‌ای، کاهش صف تقاضای ارز، بهبود و مدیریت منابع و مصارف ارزی و مدیریت انتظارات تورمی از اهداف ایجاد بازار پیش‌فروش ارز است.
علیرضا گچ‌پززاده، معاون ارزی بانک مرکزی در خصوص این ابزار توضیحات بیشتری ارائه داد: «متقاضیان فروش صادرکنندگانی هستند که تعهدات ارزی خود را به موقع انجام داده‌اند و طرح‌ها و برنامه‌های توسعه‌ای خود را ارائه می‌کنند. خریداران نیز واردکنندگانی هستند که از سوی مراجع رسمی مثل وزارت صمت معرفی می‌شوند. صادرکنندگان با تأیید در کمیسیون ارزی بانک مرکزی امکان فروش مدت‌دار یا پیش‌فروش ارز را خواهند داشت. نرخ‌ها بر اساس نرخ‌های مرکز مبادله انجام می‌شود و تعیین نرخ در چارچوب ضوابط بانک مرکزی خواهد بود. برای این اقدام مصوبه شورای فقهی بانک مرکزی نیز تصویب شده و هماهنگی‌های لازم صورت گرفته و موافقت این شورا نیز دریافت شده است.»
بازار معاملات امتیاز صادراتی چیست؟
بانک مرکزی چندی است که در حال تدارک راه‌اندازی و استفاده بازار معاملات امتیاز صادراتی و استفاده است. این ابزار که به دلیل مسائلی که در مدیریت ارز کشور بوده، توسعه یافته با تلاش بانک مرکزی، مرکز مبادله و همکاری وزارت صمت امروز رونمایی شد.
فرزین در خصوص ابزار «امتیاز صادراتی» نیز گفت: «این ابزار با هدف پیوند سیاست‌های ارزی و سیاست‌های تجاری طراحی شده است. تشخیص بنگاه‌های دارای شرایط استفاده از این ابزار بر عهده وزارت صمت است و این وزارتخانه بر اساس سیاست‌های تجاری خود بنگاه‌های واجد شرایط را به بانک مرکزی معرفی خواهد کرد.»
این بنگاه‌ها در یک بازار ثانویه می‌توانند با هم رقابت کنند و نسبت به خریدوفروش امتیاز صادراتی اقدام کنند. صادرکنندگان محصولات خرد؛ مانند محصولات کشاورزی و صنایع‌دستی گروه هدف بهره‌بردار از این ابزار هستند. این بازار به حل مشکلات مربوط به بازگشت ارز و افزایش انگیزه برای بازگشت ارز این نوع صادرکنندگان نیز کمک شایانی خواهد کرد.
تالار معاملات امتیاز صادراتی است. تالار معاملات امتیاز صادراتی تالاری است جهت کشف قیمت امتیاز صادراتی که برای صادرات غیرنفتی و خرد کاربرد دارد.
به گفته معاون ارزی بانک مرکزی، فروشندگان این بازار صادرکنندگان غیرنفتی موضوع جزء ۲ بند ۱۱ برنامه توسعه هفتم هستند. تشویق صادرات غیرنفتی، تسهیل بازگشت ارز به کشور و جداسازی سیاست تجاری از ارزی از جمله اهداف این بازار است. فعالیت در این بازار هم می‌تواند از طریق بانک و هم از طریق صادرکننده انجام شود. حالتی که انتقال ارز توسط بانک انجام شود مطمئن‌تر است، اما در حالت دوم نیز انتقال ارز می‌تواند با توافق طرفین و از سوی صادرکننده انجام شود.
سازوکار پیش‌فروش ارز
اصغر بالسینی، سخنگوی مرکز مبادله ایران با بیان اینکه ایجاد بستر انعقاد قراردادهای مدت‌دار ارزی-ریالی در مبادلات ارزی کشور کارکردهای مهمی برای صادرکنندگان و واردکنندگان خواهد داشت، گفت: «راه‌اندازی ابزار پیش فروش ارز موجب عمق بخشی به بازار ارز کشور خواهد شد، ضمن اینکه مدیریت ریسک نوسانات ارزی و تامین مالی ریالی برای صادرکنندگان، مهمترین مزیت‌های این ابزار برای فعالان اقتصادی است. تأمین مالی ریالی صادرکنندگان، تأمین نیاز ارزی آتی واردکنندگان، پوشش ریسک و برنامه‌ریزی تجاری، مهمترین بهره‌مندی‌های بازرگانان کشور از این قراردادهای مدت‌دار است.»
قرارداد پیش‌فروش ارز یکی از قراردادهای مدت‌دار ارزی-ریالی است که صادرکنندگان و واردکنندگان می‌توانند در این نوع قرارداد، با مشخص کردن تاریخ آینده برای مراودات تجاری خود، اقدام به خرید و فروش ارز کنند؛ فروشنده ارز که همان صادرکننده است، متعهد می‌شود مقدار مشخصی ارز را در تاریخی مشخص، مثل ۳ یا ۶ ماه آینده و با نرخی از پیش تعیین‌شده، به خریدار یا واردکننده تحویل دهد.
در این ابزار تاریخی برای حراج در نظر گرفته می‌شود که در این تاریخ و با نرخ روز مرکز مبادله ایران، متعهدین خرید و متعهدین فروش به توافقی برای معامله ارز در سررسید آینده می‌رسند و پس از آن، بخشی از ثمن مورد توافق، مثلاً ۳۰ درصد آن، بین خریدار و فروشنده تسویه می‌شود. در تاریخ سررسید که می‌تواند مثلاً ۳ یا ۶ ماه آینده باشد، بیع بین دو طرف انجام می‌شود و نرخ ارز مبنای تسویه باقی‌مانده ثمن معامله نیز نرخ همان روز مرکز مبادله ایران خواهد بود.
در نهایت نیز فرآیند تحویل ارز و تسویه نهایی ریالی آغاز خواهد شد. در تاریخ برگزاری حراج صرفاً بخشی از ریال مورد توافق قرارداد تسویه می‌شود و تسویه نهایی ریال با در نظر گرفتن نرخ ارز در تاریخ بیع و پس از کسر تخفیفات و پیش‌پرداخت ریالی اولیه انجام خواهد شد.
سخنگوی مرکز مبادله ایران درباره سازوکار برگزاری پیش‌فروش ارز گفت: «صادرکننده دارای صلاحیت، پس از کسب استعلامات موردنیاز، اطلاعیه عرضه خود را به مرکز مبادله ارسال کرده و مرکز مبادله پس از بررسی مفاد اطلاعیه، آن را منتشر می‌کند. سپس واردکنندگان با بررسی مفاد عرضه، اقدام به پیشنهادگذاری در روز حراج می‌کنند. پیشنهادگذاری مبنی بر اعلام مابه‌التفاوت مدنظر واردکنندگان (تخفیفات) صورت می‌پذیرد. مابه‌التفاوت پیشنهادی واردکنندگان نمی‌تواند از مابه‌التفاوت پایه اعلامی توسط صادرکننده بیشتر باشد. در صورت فزونی تقاضا به عرضه، واردکنندگانی برنده عرضه می‌شوند که مقدار تخفیف کمتری درخواست کنند. برندگان حراج، بخشی از ریال مورد معامله را بعد از برگزاری حراج و مابقی ریال مورد معامله را در حوالی تاریخ سررسید تحویل ارز، به حساب فروشنده واریز کرده و ارز مورد معامله را تحویل می‌گیرند.»
کاهش هزینه‌های تولید با دو ابزار جدید بانک مرکزی
بالسینی در خصوص مزایای ابزار پیش‌فروش ارز برای فعالان اقتصادی تأکید کرد و بیان کرد: «مدیریت ریسک نوسانات ارزی و تأمین مالی، مهمترین مزیت‌های این ابزار برای فعالان اقتصادی است. شرکت‌ها و واردکنندگان با پیش‌خرید ارز، خود را در برابر افزایش نرخ ارز در آینده بیمه می‌کنند و صادرکنندگان نیز با پیش‌فروش ارز از محل درآمدهای آتی صادراتی، نقدینگی موردنیاز را تأمین می‌کنند.»
راه‌اندازی بازار پیش‌فروش ارز و بازار معاملات امتیاز صادراتی گامی مهم برای کاهش هزینه‌های تولید، تشویق صادرکنندگان برای بازگشت ارز حاصل از صادرات، واقعی شدن اظهارنامه‌های صادراتی و شفافیت در تجارت خارجی به شمار می‌رود.