آیا دونالد ترامپ و ایلان ماسک اکنون دشمن یکدیگر هستند؟

اختلاف میان ایلان ماسک، ثروتمندترین فرد جهان و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به یکی از جدی‌ترین تحولات سیاسی روز آمریکا تبدیل شده است. باوجود برخی گزارش‌ها مبنی بر تماس تلفنی آشتی‌جویانه میان دو طرف، کاخ سفید چنین گفت‌وگویی را تکذیب کرده و به نظر می‌رسد شکاف میان این دو چهره پرنفوذ، پایدار باقی خواهد ماند.

ماجرا از جایی شدت گرفت که ماسک خواستار استیضاح ترامپ شد و نسبت به روابط احتمالی او با جفری اپستین، تبهکار جنسی در گذشته، ابهاماتی مطرح کرد. همچنین مدعی شد که پیروزی ترامپ در انتخابات، نتیجه حمایت مستقیم او بوده است. چنین اظهاراتی باتوجه‌به روحیه حساس و واکنشی ترامپ، واکنش شدید او را به دنبال داشت.

درحالی‌که ماسک از بودجه پیشنهادی جمهوری‌خواهان به‌شدت انتقاد کرده و آن را «نفرت‌انگیز» خوانده است، ناظران معتقدند که ریشه اصلی این نزاع، نه در سیاست‌های مالی، بلکه در منازعات شخصیتی و رقابت‌های پنهان قدرت نهفته است. استیون کولبر، کمدین مشهور آمریکایی، با کنایه گفت: «دو خودشیفته با ناتوانی در درک ارزش دیگران، احتمالاً نمی‌توانند دوست خوبی برای هم باشند.»

اگرچه ماسک خود را در موقعیتی می‌بیند که می‌تواند به ترامپ آسیب سیاسی وارد کند، اما واقعیت این است که رئیس‌جمهور آمریکا ابزارهای مؤثری در اختیار دارد که می‌تواند برای ضربه‌زدن به منافع تجاری ماسک از آن‌ها استفاده کند. شرکت‌های او، از جمله تسلا و اسپیس‌ایکس، به طور گسترده به تأییدیه‌های دولتی، قراردادهای فدرال و حمایت‌های مالی متکی هستند. جلوگیری از تأیید نسخه خودران تسلا، یکی از مهم‌ترین پروژه‌های این شرکت، می‌تواند ضرر هنگفتی به آن وارد کند. درعین‌حال، نزدیکی جف بزوس، بنیان‌گذار آمازون و رقیب دیرینه ماسک، به ترامپ و حمایت از پروژه بلو اوریجین، موقعیت رقابتی اسپیس‌ایکس را نیز تهدید می‌کند.

 علی‌رغم تأکید ماسک بر انتقاد از کسری بودجه، تحلیل‌گران می‌گویند دلیل اصلی اختلاف، شکست او در تحقق وعده‌های بلندپروازانه‌اش است. ماسک وعده داده بود که از طریق «وزارت بهره‌وری دولت» دو تریلیون دلار صرفه‌جویی کند، اما در عمل، لایحه ترامپ نه‌تنها چنین هدفی را محقق نکرد، بلکه موجب افزایش کسری بودجه شد و اعتبار مالیاتی خودروهای برقی را که برای تسلا حیاتی بود، حذف کرد. به‌این‌ترتیب، تسلا در موقعیت دشوارتری نسبت به گذشته قرار گرفت.

یکی دیگر از نقاط اصطکاک، نزدیکی فزاینده ترامپ با سم آلتمن، مدیرعامل OpenAI و دشمن قدیمی ماسک است. همکاری مشترک ترامپ و آلتمن در قالب پروژه‌های داده‌ای «Stargate USA» و «Stargate UAE»، جایگاه OpenAI را در حوزه هوش مصنوعی تقویت و شرکت xAI ماسک را از معادلات مهم حذف کرده است. به دنبال این تحولات، کاخ سفید همچنین نامزدی جرد ایزاکمن، از نزدیکان ماسک، برای ریاست ناسا را نیز کنار گذاشت.

 گزارش‌های غیررسمی به مصرف داروی کتامین توسط ماسک اشاره کرده‌اند، موضوعی که به باور برخی، ممکن است در درک نادرست او از قدرت و نفوذش در سیاست واشنگتن مؤثر بوده باشد. بااین‌حال، تحلیل‌گران می‌گویند خودشیفتگی ذاتی ماسک، حتی بدون عوامل دارویی، او را به تصمیم‌گیری‌های نادرست سوق داده است.

 ماسک مدعی است که با ارائه حدود ۳۰۰ میلیون دلار حمایت مالی، نقش مهمی در پیروزی ترامپ ایفا کرده؛ اما پاسخی شایسته دریافت نکرده است. این در حالی است که شرکت‌های تحت مدیریت او طی سال‌های اخیر بالغ بر ۳۸ میلیارد دلار از قراردادها و حمایت‌های دولتی بهره‌مند شده‌اند. بسیاری این موضع ماسک را مصداق «ناسپاسی واقعی» می‌دانند.

 در پاسخ به این تحولات، جو میلر، خبرنگار فایننشال تایمز در واشنگتن، تأکید می‌کند که این نزاع بیش از آنکه ریشه در اقتصاد داشته باشد، ناشی از رقابت روانی و تمایل به کسب مشروعیت سیاسی در قلب قدرت آمریکا است. به باور او، ماسک نیازی به قراردادهای دولتی بیشتر نداشته و پیش‌ازاین نیز باوجود تخلفات متعدد، از برخورد جدی نهادهای نظارتی در امان مانده بود. حمایت او از ترامپ نیز لزوماً تعیین‌کننده نبوده است.

 به نظر می‌رسد آنچه ماسک و سایر نخبگان فناوری در سیلیکون‌ولی را به‌سوی ترامپ کشانده، بیشتر از منافع مالی، میل به تأیید اجتماعی و پذیرش در دایره قدرت سیاسی است، اما شکست ماسک در تحقق وعده‌هایش، اکنون به‌صورت تحقیرآمیز در قالب لایحه‌ای بازگشته است که او را از دایره تأثیرگذاری کنار می‌گذارد و بار دیگر نشان می‌دهد که حتی ثروتمندترین فرد جهان نیز در برابر قواعد سخت سیاست، آسیب‌پذیر است.