پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
معرفی ۲۰ اسکناس جهان که زیباترین طراحی‌ها را دارند
راه پرداخت در گزارشی نگاهی انداخته به ۲۰ اسکناس زیبا از گوشه‌وکنار جهان؛ پول‌هایی که فراتر از ابزار مبادله‌اند و هرکدام روایتی هنرمندانه از تاریخ، فرهنگ و هویت ملی خود به همراه دارند
صادق کاشفی / سفر به یک کشور جدید معمولاً ماجراجویی بزرگی است که از چند هفته قبل برایش برنامه‌ریزی می‌کنید. چمدان می‌بندید، برنامه سفر می‌ریزید و سری هم به صرافی می‌زنید تا بخشی از پس‌اندازتان را به ارز کشور مقصد تبدیل کنید؛ با وجود این، بسیاری از مسافران تمام ارزهای کشور مقصد را خرج نمی‌کنند و بخش کوچکی از آن را به‌عنوان یادگاری یا سوغاتی با خود به کشورشان برمی‌گردانند. اسکناس‌هایی که آن‌قدر خاص و چشم‌نوازند که بیشتر شبیه اثر هنری‌اند تا وسیله‌ای برای معامله. هر کشور با تکیه بر تاریخ، فرهنگ و نمادهای ملی‌اش، اسکناس‌هایی منحصربهفرد طراحی می‌کند؛ اسکناس‌هایی که گاه از هر تابلوی نقاشی پرجزئیات‌ترند و رد پای تمدن، ایدئولوژی و زیبایی‌شناسی مردمان یک سرزمین را در خود دارند. در این گزارش، به سراغ ۲۰ اسکناس زیبا از سراسر دنیا رفته‌ایم؛ پول‌هایی که به لحاظ هنری و بصری آن‌قدر چشم‌نواز و زیبا هستند که باورتان نمی‌شود می‌توانید آنها را ته جیبتان مچاله کنید و به‌عنوان مابقی پولتان در ازای خرید آدامس، از این دکه و آن یکی فروشگاه تحویل بگیرید.
۱. رئال برزیل
اسکناس‌های برزیل به‌زیبایی ارزش‌های فرهنگی و ملی این کشور را بازتاب می‌دهند. تمامی اسکناس‌های رئال با وجود تفاوت در ارزش پولی، دارای طراحی یکسانی هستند و تنها از طریق رنگ از یکدیگر متمایز می‌شوند؛ به این معنا که هر ارزش مشخص، رنگی منحصربهفرد دارد. تصویر اصلی روی این اسکناس‌ها، طرحی از Efígie da República است؛ بازنمایی لاتین از شخصیت ماریان در فرانسه. در هنرهای تجسمی، مفهومی به‌نام آنتروپومورفیسم وجود دارد که به معنای انسان‌واره‌سازی پدیده‌ها یا مفاهیم غیرانسانی است. ماریان، به‌عنوان یکی از نمادهای ملی فرانسه، نمودی از آزادی و خرد به‌شمار می‌رود که ریشه‌اش به الهه آزادی در اساطیر روم باستان بازمی‌گردد. او معمولاً با کلاه فریگی (نماد آزادی در انقلاب فرانسه) به تصویر کشیده می‌شود. Efígie da República نیز با همین ویژگی‌ها، پس از اعلام جمهوری در برزیل در سال ۱۸۸۹، به‌عنوان نماد جمهوریت در طراحی اسکناس‌ها، سکه‌ها، تمبرها و بناهای دولتی این کشور جای گرفت. افزون بر این، طرح‌هایی از گونه‌های جانوری شاخص این کشور مانند اگرت بزرگ، جگوار و تامارین شیری طلایی روی اسکناس‌ها دیده می‌شود. از سال ۲۰۲۰ نیز تصویر گرگ یال‌دار به این مجموعه افزوده شده است. با وجود پیشتازی برزیل در حوزه پرداخت‌های دیجیتال با سیستم Pix، استفاده از پول نقد در این کشور همچنان رایج است.
۲. شیلینگ اوگاندا
طی پنج دهه اخیر، طراحی شیلینگ اوگاندا چندین‌بار به‌روزرسانی شده تا تحولات سیاسی و تغییرات در ساختار رهبری کشور را منعکس کند. آخرین نسخه اسکناس‌ها که در سال ۲۰۲۰ منتشر شده، تصاویری برگرفته از زندگی سنتی مردم اوگاندا، نشانه‌هایی از دوران استعمار بریتانیا و عناصر هویتی این کشور را در خود جای داده است. نمادهایی همچون حصیر اوگاندایی، نقشه کشور، رود نیل و بنای یادبود استقلال اوگاندا به‌صورت ثابت در تمامی نسخه‌های این سری اسکناس دیده می‌شوند.
۳. رینگیت مالزی
اهمیت اسکناس‌های رینگیت مالزی در نگاه آینده‌محور آن‌هاست. طراحی این اسکناس‌ها با تمرکز بر برنامه توسعه‌ای واواسان ۲۰۲۰ صورت گرفته؛ طرحی که توسط مهاتیر محمد، چهارمین نخست‌وزیر این کشور، مطرح شد و هدف آن تبدیل مالزی به کشوری توسعه‌یافته تا سال ۲۰۲۰ بود. شش اسکناس با ارزش‌های متفاوت، دربردارنده تصاویری از صنایع کلیدی و نمادهای پیشرفت اقتصادی هستند؛ ازجمله برج کوالالامپور، هواپیمای بوئینگ ۷۷۷ خطوط هوایی مالزی و خط ریلی کلانا جایا. این نمادها اشتیاق مالزی برای رشد و توسعه پایدار را بازتاب می‌دهند. رینگیت ازجمله ارزهای جنوب شرق آسیاست که توانسته جایگاهی در اقتصاد جهانی به‌دست آورد.
۴. پزو مکزیک
پزو مکزیک یکی از قدیمی‌ترین ارزهای رایج در قاره آمریکای شمالی به‌شمار می‌رود و سابقه استفاده از آن به قرن هجدهم میلادی بازمی‌گردد. در جدیدترین نسخه اسکناس‌های پزو، شخصیت‌های مهم تاریخی و مناظر گوناگون کشور به تصویر کشیده شده‌اند. اسکناس پانصد پزویی که در سال ۲۰۱۸ معرفی شد، به دلیل طراحی چشمگیرش نامزد دریافت جایزه بهترین اسکناس سال از سوی انجمن بین‌المللی اسکناس بانکی بود، اما این عنوان را به دلار کانادا واگذار کرد. این اسکناس تصویری از بنیتو خوارز، نخستین رئیس‌جمهور بومی مکزیک را به همراه دارد و پشت آن، نهنگ‌های خاکستری ذخیره‌گاه زیستی ال ویزکینو به چشم می‌خورد. گرچه استفاده از وجه نقد هنوز در مکزیک رواج دارد، به‌ویژه در دریافت حواله‌ها، اما در سال‌های اخیر، استفاده از روش‌های دیجیتالی برای انتقال وجه رشد قابل‌توجهی داشته است.
۵. رند آفریقای جنوبی
رند آفریقای جنوبی چیزی فراتر از ابزار مبادله مالی است. رئیس بانک مرکزی این کشور رند را «پنجره‌ای رو به مردم، فرهنگ و میراث یک ملت» توصیف کرده است. این ارز در پنج نسخه منتشر می‌شود که هرکدام یکی از پنج حیوان بزرگ آفریقایی را نمایش می‌دهند: کرگدن، فیل، شیر، بوفالو و پلنگ. اسکناس‌ها با رنگ‌های متمایز و عناصر طراحی خاص، علاوه‌بر بازنمایی حیات‌وحش، نگاهی به صنایع متنوع این کشور نیز دارند.
۶. پزو آرژانتین
میان سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۱۸، سری جدیدی از اسکناس‌های پزو آرژانتین منتشر شد که بر حیات‌وحش و جاذبه‌های طبیعی این کشور تمرکز داشت. اسکناس هزار پزویی که تصویر پرنده ملی آرژانتین Rufous hornero را به نمایش می‌گذارد، در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان یکی از نامزدهای جایزه اسکناس سال معرفی شد. طراحی چشم‌نواز این اسکناس، علاوه‌بر ارزش هنری، نشان‌دهنده بازتاب هویت ملی و زیست‌محیطی آرژانتین است.
۷. روپیه هند
آخرین سری اسکناس‌های روپیه هند با تنوع رنگی بالایی منتشر شده‌اند؛ رنگ‌هایی مانند ارغوانی، سرخابی و آبی که هرکدام با موضوع خاصی گره خورده‌اند. در این اسکناس‌ها، تصویر مهاتما گاندی همراه با نمادهای فرهنگی مهم هند نظیر معبد خورشید و مدارگرد مریخ سازمان فضایی هند دیده می‌شود. این اسکناس‌ها در جشن‌های سنتی چون دیوالی و هولی نقش پررنگی دارند. همچنین، نرخ روپیه بر اقتصاد بسیاری از بازارهای نوظهور تأثیرگذار است و نمادی از نفوذ فرهنگی هند در جهان به‌شمار می‌آید؛ از محبوبیت روزافزون کریکت تا استقبال جهانی از غذاهای هندی.
۸. نایرای نیجریه
اسکناس نایرای نیجریه به‌واسطه امضای Priscilla Ekwere Eleje ، نخستین مدیر زن عملیات ارزی بانک مرکزی این کشور، اهمیتی تاریخی دارد. این امضا برای نخستین‌بار روی اسکناس ۲۰ نایرایی درج شده است. تصویر لادی کوالی، سفالگر برجسته نیجریه‌ای، نیز زینت‌بخش این اسکناس است؛ هنرمندی که به‌عنوان نماینده هنر این کشور در سطح جهانی شناخته می‌شود. سکه‌های کوبو نیز با طراحی مینیمال، نمادهایی از منابع طبیعی و اقتصادی نیجریه مانند بادام‌زمینی، ذرت، درخت نخل و درخت روغن را به نمایش می‌گذارند.
۹. اسکناس ۱۰ دلاری کانادا
در سال ۲۰۱۸، انجمن بین‌المللی اسکناس‌های بانکی، اسکناس ۱۰ دلاری کانادا را به‌عنوان بهترین اسکناس سال معرفی کرد. این اسکناس نه‌تنها از نظر بصری، بلکه از نظر محتوایی نیز ارزشمند است؛ پرتره‌ای از ویولا دزموند، فعال حقوق مدنی، و تصویر موزه حقوق بشر کانادا به‌صورت عمودی روی آن چاپ شده‌اند. از سال ۲۰۱۱، کانادا تمامی اسکناس‌های خود را از کاغذ به پلیمر مصنوعی تغییر داده است؛ اقدامی که عمر مفید اسکناس‌ها را افزایش داده و سازگاری بیشتری با محیط زیست ایجاد کرده است. در کنار این ویژگی‌ها، دلار کانادا به دلیل افزایش مهاجرت و تأثیرش بر اقتصاد جهانی اهمیت فزاینده‌ای دارد.
۱۰. فرانک سوئیس
فرانک سوئیس چندین‌بار جایزه طراحی ارز ملی را از آن خود کرده است؛ نه‌فقط در سوئیس، بلکه در کشورهایی مانند لیختن‌اشتاین که از همین واحد پول استفاده می‌کنند. آخرین نسخه این اسکناس‌ها به دست‌ها اختصاص یافته است؛ دستانی در حالات مختلف که هر یک مفهومی خاص را بازتاب می‌دهند. برای نمونه، اسکناس ۱۰ فرانکی تصویر دستان یک زن را نشان می‌دهد که گویی کره زمین را با چوب‌دستی‌ای جادویی به حرکت درمی‌آورند. این تصویر اشاره‌ای شاعرانه به گذر زمان و همچنین پروژه عمرانی مهم سوئیس یعنی اتصال دو خط ریلی در تونل پایه Lötschberg دارد؛ پروژه‌ای که زمان عبور از رشته‌کوه آلپ را به شکل چشم‌گیری کاهش داده است.
۱۱. روفیه مالدیو
روفیه، واحد پول کشور مالدیو، از نظر بصری طیفی از زیباترین اسکناس‌ها را در انواع طرح‌ها و رنگ‌ها به نمایش می‌گذارد. این اسکناس که چاپ آن به مصوبه پارلمان مالدیو در سال ۱۹۴۵ برمی‌گردد، نقوشی از مهم‌ترین جلوه‌های زیستی و آثار هنری مالدیو را در انواع مختلف خود به تصویر کشیده است. این نکته زمانی جالب‌تر به نظر می‌رسد که بدانیم اولین واحد پول رایج در این کشور، صدف‌هایی بودند که مردم بومی آنها را از دل دریا صید می‌کردند. در اکتبر ۲۰۱۵، اداره پولی مالدیو به مناسبت بزرگداشت پنجاهمین سالگرد استقلال این کشور، خانواده جدیدی از اسکناس‌های پلیمری را منتشر کرد و تا اواخر سال ۲۰۱۷ این روند نوسازی را ادامه داد. روفیه از زوایای دیگری هم قابل توجه است. روفیه یک ارز غیرقابل تبدیل است؛ یعنی در هیچ‌کجای دنیا به غیر از خود مالدیو یا چند کشور همسایه آن نمی‌توان روفیه خرید. تبدیل ارز در مالدیو هم فقط با چند ارز مهم و بین‌المللی مانند دلار و یورو ممکن است.
۱۲. کرون جزایر فارو
ترکیب رنگ اسکناس کرونای جزایر فارو آن‌قدرها شگفت‌انگیز و بی‌عیب و نقص نیست، با این حال بسیاری از مجموعه‌دارهای جهان آرزوی اضافه کردن آن به مجموعه‌شان را در سر می‌پرورانند. در اسکناس هزار کرونایی فقط بخشی از تصویر یک پرنده و بال‌های آن بازنمایی شده است؛ بال‌هایی با جزئیات فراوان و جذاب که بیننده را به تعجب وامی‌دارد و باعث می‌شود از خود بپرسد که چرا فقط تصویر قسمتی از پرنده روی این اسکناس وجود دارد و نه کل آن. یکی دیگر از جزئیات جالب توجه این ارز این است که تمام نقوش روی آن، ازجمله نقش پشت اسکناس، به‌طور کامل و با ابزار آبرنگ طراحی شده که خلاف جریان غالب است، زیرا اسکناس‌ها معمولاً با استفاده از قلم طراحی می‌شوند.
۱۳. اسکناس ۱۰ پوندی انگلستان
پشت اسکناس ۱۰ پوندی انگلستان تصویری از جین آستین، نویسنده مشهور انگلیسی رمان «غرور و تعصب» به چشم می‌خورد که به خلق مناسبات رمانتیک حیرت‌انگیز میان شخصیت‌هایی که همگی در عصر ویکتوریایی زندگی می‌کنند، مشهور است؛ شخصیت‌هایی نظیر الیزابت و آقای دارسی. آستین در استیونتون همپشایر انگلستان به دنیا آمد و بیشتر عمر خود را در همین ناحیه سپری کرد و هیچ‌وقت فرصت بازدید از نقاط مختلف سرزمین مادری‌اش را به دست نیاورد، اما به نظر می‌رسد که در سال‌های پس از مرگش بارها در سراسر قلمرو بریتانیا سفر کرده است. در اسکناس جدید ۱۰ پوندی انگلستان که در سال ۲۰۱۷ به چاپ رسیده است، پرتره‌ای از جین آستین به چشم می‌خورد که درواقع ملهم از پرتره آبرنگ جیمز اندروز، نقاش معروف آن زمان است که برادرزاده آستین پس از مرگش وظیفه ترسیم چهره‌اش را به او محول کرده بود.
۱۴. تالای ساموآ
ساموآ کشوری جزیره‌ای در اقیانوس آرام است که واحد رسمی پول آن تالا است. رنگ‌های تند و روشنی که در اسکناس‌های تالا به کار رفته‌اند، به‌قدری چشم‌نواز و زیبا هستند که باعث می‌شود انتخاب آن در سال ۲۰۰۸ به‌عنوان زیباترین اسکناس سال، جای هیچ تعجبی نداشته باشد. طرح روی تالا یکی از آبشارهای باشکوه این کشور را به تصویر می‌کشد که سالانه گردشگران زیادی را به خود جذب می‌کند. تالا همچنین به‌واسطه نشان دادن پرنده ملی محبوب ساموآ، مانومیا و نیز گل ملی آنها، تولیا، در جهان به شهرت رسیده و در میان مردم محلی هم محبوب شده است. این اسکناس با مقادیر اندک اما خیره‌کننده طلا تزئین شده است.
۱۵. اسکناس هزار فرانکی کومور
کومور، مجمع‌الجزایری است که در جنوب شرقی آفریقا و آب‌های اقیانوس هند و شرق سواحل موزامبیک قرار دارد. واحد پول این کشور فرانک کومور است که یکی از زیباترین اسکناس‌های جهان را دارد. روی اسکناس هزار فرانکی این کشور که در سال ۲۰۰۶ به دلیل شایستگی هنری و طراحی‌اش، برنده جایزه زیباترین اسکناس سال هم شد، تصویری از یک ماهی باستانی به نام Coelacanth به چشم می‌خورد که دانشمندان پیش‌تر باور داشتند در دوران دایناسورها منقرض شده است، اما در سال‌های اخیر و در آب‌های کومور دیده شد و همین مسئله این کشور کوچک را مدتی به شهرت علمی رساند. این ماهی اکنون در کشور کومور اهمیت زیادی پیدا کرده است. تصاویر کوچکی از جزایر کومور در این اسکناس وجود دارد که با مجموعه‌ای از رنگ‌های طیف بنفش و آبی احاطه شده‌اند.
۱۶. کیات میانمار
کیات میانمار اسکناسی است که برای تولید آن از کاغذ باکیفیتی از جنس پنبه استفاده می‌شود؛ کاغذی که نمی‌توان آن را مچاله یا پاره کرد. البته این اسکناس فقط به‌دلیل جنس کاغذش اهمیت ندارد؛ بلکه در بازارهای اقتصادی جهان نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. برای مثال با وجود ارزش نه‌چندان بالای پول ملی میانمار، معرفی اسکناس جدید توسط حکومت نظامی این کشور در سال ۲۰۲۳، قیمت طلا را در بازارهای جهانی افزایش و ارزش آن را تحت‌تأثیر قرار داد؛ اقدامی که گفته می‌شود به منظور کاهش برخی از مشکلات مالی توسط دولت صورت گرفته بود.
۱۷. دلار استرالیا
اسکناس‌های استرالیایی که روی آنها تصاویری از نمادهای ملی حک شده است، به‌صورت پلیمری تولید می‌شوند تا فرایند جعل را دشوارتر کنند، زیرا پلیمر امکان گنجاندن طیف وسیعی از ویژگی‌های امنیتی روی کاغذ را فراهم می‌کند. امکاناتی از قبیل بستر انعطاف‌پذیر که باعث می‌شود پس از هرگونه تغییر شکل به حالت اولیه خود بازگردد. همچنین نوعی تصویر سه‌بعدی روی آن حک شده که اگر آن را کمی کج کنید، تصویری برجسته یا فرورفته از پرنده‌ای در حال پرواز را می‌بینید که بال‌هایش را تکان می‌دهد و رنگ آن نیز تغییر می‌کند. همچنین اگر اسکناس را کج کنید می‌بینید که عدد داخل تصویر تغییر جهت می‌دهد.
۱۸. سُم قرقیزستان
سم (som) قرقیزستان نیز مشابه بسیاری از اسکناس‌های معرفی‌شده در این متن، از پلیمر ساخته شده است که موجب می‌شود آسیب فیزیکی نبیند و باز هم مشابه بسیاری از نمونه‌های دیگر، روی این اسکناس تصاویری از چهره‌های مشهور این کشور به چشم می‌خورد. در دوران شوروی سابق، سم نام رسمی واحد پول در بسیاری از کشورهای ترک‌زبان آسیای میانه نظیر قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ازبکستان بود و این نام پشت اسکناس‌های تمام این کشورها، نوشته شده بود. کلمه «som» در زبان‌های قزاقی، قرقیزی، اویغوری و ازبکی و همچنین در بسیاری از گویش‌های ترکی دیگر به معنای «خالص» است. این کلمه صفتی است که به فلزات ارزشمند نظیر نقره یا طلا اطلاق می‌شود. بانک ملی جمهوری قرقیزستان در فوریه سال ۲۰۱۷، یک علامت C (es) خط‌دار را به‌عنوان نماد ارز رسمی سم معرفی کرد. پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، اکثر جمهوری‌های تازه استقلال‌یافته تلاش کردند یک واحد پولی مشترک داشته باشند تا از این طریق مراودات ویژه‌ای را که پیش از فروپاشی شوروی میانشان حاکم بود حفظ کنند، اما اوضاع سیاسی این کشورها برای حفظ یک واحد پولی رایج و یکسان مساعد نبود، زیرا چنین امری مستلزم یک همگرایی اجتماعی و سیاسی قدرتمند در رابطه با اهداف پولی و مالی و وجود یک بستر مقررات مشترک است. بنابراین این کشورها به جداسازی واحدهای پولی خود از یکدیگر مبادرت ورزیدند و در این میان، قرقیزستان هم سم مخصوص به خود را به‌عنوان واحد پولی این کشور معرفی کرد.
۱۹. درهم امارات
در سال ۲۰۲۲، بانک مرکزی امارات متحده عربی اسکناس هزار درهمی جدیدی را به مناسبت پنجاه‌ویکمین روز ملی امارات معرفی کرد. این اسکناس پلیمری شیخ زاید بن سلطان، رئیس‌جمهور سابق و بنیان‌گذار ایالات متحده امارات را در کنار فضاپیمای کاوشگر HOPE که از مأموریت فضایی این کشور در سیاره مریخ به جای مانده است به تصویر می‌کشد. این درهم خاص تصاویری از ماهواره مدارگرد و یک مرکز فضایی را نیز روی خود دارد و هولوگرام آن نیز به پاس تجلیل از دستاوردهای علمی و فضایی این کشور در سال‌های اخیر، نمایانگر اولین فضانورد اماراتی است که توانسته به فضا برسد. در قسمت‌های پایینی این اسکناس نیز نام آن با علامت اختصاری ارز AED وجود دارد که به‌صورت میکروچاپ و چاپ نانو در قسمت‌های مختلف هولوگرام نیز ظاهر شده است.
۲۰. اسکناس پنجاه دلاری نیوزیلند
ترکیب رنگ چشم‌نواز و بی‌نظیر اسکناس پنجاه دلاری نیوزیلند ما را واداشت تا آن را در این فهرست قرار دهیم. این اسکناس پلیمری بنفش، قهوه‌ای و نارنجی توسط بانک مرکزی نیوزیلند در سال ۲۰۱۵ طراحی و منتشر شد. این اسکناس تصویری از Āpirana Ngata را نیز روی خود دارد؛ سیاست‌مدار برجسته نیوزیلندی که به دلیل فعالیت‌هایش در ترویج و حفاظت از فرهنگ مائوری معروف است. همچنین روی این اسکناس تصاویری از پرنده کاکاپو، سرخس‌های بومی این کشور و دست‌بافته‌های سنتی نیوزیلند نیز به چشم می‌خورد.
نویسنده همکار
صادق کاشفی