پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
رؤیای جامعه بدون پول نقد در چند کشور اروپایی تا حد زیادی رنگ واقعیت به خود گرفته و مردم برای پرداخت‌های خرد از ابزارهایی مانند تلفن همراه یا کارت‌های غیر تماسی به‌وفور استفاده می‌کنند؛ اما در ایران هنوز پرکاربردترین ابزار پرداخت در محل خرید، یا سکه و اسکناس است یا کارت‌های مگنت. برخی گسترش استفاده از روش‌های خرید موبایلی یا آنلاین را به معنای توسعه روش‌های پرداخت الکترونیکی می‌دانند که به‌روشنی اشتباه است. خرید شارژ یا پرداخت قبض به‌صورت الکترونیکی به معنای توسعه روش‌های پرداخت در محل خرید نیست. دکه‌های مطبوعاتی، نانوایی‌ها، بقالی‌ها و بسیاری کسب‌وکارهای کوچک و خرده‌فروشی‌ها یا از دستگاه‌های کارت‌خوان معمول برای پذیرش استفاده می‌کنند یا از سکه و اسکناس؛ بنابراین برای تبدیل‌شدن به جامعه بدون پول نقد راه زیادی در پیش داریم. بانک مرکزی در چند سال گذشته علاقه خود به ورود به حوزه پرداخت‌های خرد را نشان داده و هرچند وقت یک‌بار از نامی و پروژه‌ای رونمایی می‌کند، اما هیچ‌کدام به‌جایی نرسیده‌اند. در این بلبشو بانک‌ها و شرکت‌ها هم اقداماتی کرده‌اند که هیچ‌کدام به‌جایی نرسیده است.
چند سال پیش بانک ملت تلاش کرد کارت‌های سوخت را به کیف پول الکترونیکی مردم تبدیل کند و نه‌تنها این کارت‌ها کیف پول نشد که برای پرداخت الکترونیکی در پمپ‌بنزین‌ها هم موردقبول مردم واقع نشد و این روزها در برخی پمپ‌بنزین‌ها با استفاده از نوعی باجه‌های الکترونیکی و با استفاده از همان کارت‌های مگنت پرداخت الکترونیکی بنزین انجام می‌شود.
کیف پول الکترونیکی چه به‌صورت کارت پلاستیکی چه به کمک تلفن همراه جزو متداول‌ترین روش‌های پرداخت خرد در دنیا محسوب می‌شوند و چند سالی هست که در ایران هم جایی در پرداخت‌های روزانه باز کرده است. این روش تنها در سیستم حمل‌ونقل عمومی موفق بوده و راه زیادی تا فراگیر شدن برای خریدهای خرد روزانه دارد. جز در سیستم حمل‌ونقل این کارت‌ها بیشتر جنبه تزئینی دارند و مشتریان آن‌ها هم دودسته‌اند، دسته اول کارکنان شرکت‌ها و بانک‌های صادرکننده و دسته دوم هم کسانی که به این مباحث علاقه‌مند هستند تا جلوتر از بقیه از این سرویس استفاده و آن را تجربه کنند.
در ادامه نتایج تجربیات چندماهه من به‌عنوان یکی از اعضای دسته دوم را می‌خوانید: از مرحله درخواست و دریافت کارت گرفته تا شارژ و خرید با آن. این تجربیات هم مربوط به کارت کیف پول دو بانک تجارت و شهر است. به‌طورکلی کیف پول الکترونیکی برای مردم عادی و مشتریان عمده آن نامفهوم است.
.
دارید؟ نداریم!
احتمالاً برای مشتریان این کارت‌ها کمی تعجب‌آور است که وقتی برای دریافت کارت به بانک مراجعه می‌کنند با چهره هاج و واج کارمند شعبه مواجه شوند که حتی نمی‌داند بانکی که در آن کار می‌کند چنین محصولی هم ارائه می‌کند. گرچه اقدام معدود بانک‌های ایرانی ارائه‌دهنده کارت کیف پول الکترونیکی قابل ستایش است اما بد نیست پیش از اقدام به صدور این کارت‌ها کارمندان را هم توجیه کنند که بدانند بانکی که در آن کار می‌کنند چه خدمات و محصولاتی دارد. اولین تجربه «از من اصرار و از کارمند بانک انکار» بود.
.
شارژ پردردسر
اگر خوان اول کارت کیف پول را به‌سلامت بگذرانید حالا باید به نحوی مقداری پول داخل آن بریزید یا اصطلاحاً شارژش کنید. تصورش هم سخت است، سرویسی که قرار است زندگی مردم را راحت‌تر کند و مراجعه آن‌ها را به خودپردازها کاهش دهد، فقط یک‌راه برای شارژ کارت کیف پول جلوی پای مشتریانش بگذارد یعنی ابتدایی‌ترین راه ممکن: مراجعه به شعبه. شاید این راه آخرین گزینه‌ای است که به ذهن مشتری می‌رسد، وقتی بانکداری اینترنتی، بانکداری همراه و در عقب‌مانده‌ترین حالت خودپرداز و کارت‌خوان فروشگاهی وجود دارد چرا مراجعه به شعبه؟
تازه بازهم وقتی به شعبه مراجعه می‌کنید کارمند بانک که مسئول شارژ کارت است با دستپاچگی کارتتان را از شما می‌گیرد و پس از یک ربع معطلی در کمال ناباوری می‌گوید: «متأسفم نتوانستم شارژ کنم، سیستم قطع است، با چند شعبه اطراف هم تماس گرفتم سیستم آن‌ها هم قطع است. شما اولین کسی هستید که چنین درخواستی دارید.»
البته یک مورد هم درباره یکی از این دو بانک هنوز جای تعجب دارد و آن اینکه مشتری تنها با استفاده از کارتِ بانکی می‌تواند کیف پولش را شارژ کند و پول نقد قبول نمی‌کنند.
.
چشمان متعجب فروشنده
حالا فرض کنید با هزار زحمت خوان دوم را هم رد کردید و رسیدید به بخش شیرین ماجرا که خرید است، همه این مراحل را گذرانده‌اید که به این قسمت برسید. از انصاف نگذریم؛ در سیستم حمل‌ونقل عمومی که یکی از کاربردهای این کارت‌ها است، هم این محصول میان مردم به‌خوبی جاافتاده است و هم تقریباً بی‌عیب و نقص به کارش ادامه می‌دهد. حمل‌ونقل را بگذاریم کنار. برای استفاده از کارت کیف پول در سایر کاربردهایش احتمالاً با مشکل مواجه خواهید شد. تجربه من در خرید از یک پذیرنده کارت کیف پول نشان داد که فروشنده‌ها هم مانند مردم عادی هنوز هم این کارت‌ها را نمی‌شناسند، وقتی به یک کیوسک روزنامه‌فروشی پذیرنده مراجعه کردم، چشمان هاج و واج فروشنده یادآور چشمان کارمند بانک بود، این‌یکی که ازقضا جوانی مطلع از فناوری هم بود با شک و تردید دستگاه کارت‌خوان بی‌سیمش را در اختیارم گذاشت تا لذت خرید با کارت کیف پول برایم زهر شود، چراکه هر چه با دکمه‌های کارت‌خوان کار کردم چیزی دستگیرم نشد که گزینه خرید با کارت کیف پول کدام است، کارتی که به گفته آگهی‌ها و بروشورهای تبلیغاتی به‌جای کشیدنش در کارت‌خوان کافی است آن را نزدیک دستگاه بگیرید تا خرید شما تنها با زدن مبلغ خرید انجام شود. استدلال فروشنده جوان این بود که دستگاه او هنوز برای چنین خریدهایی فعال نشده، اما یک تماس با شرکت صادرکننده کارت کافی بود تا به‌اشتباه در استفاده از دستگاه پی ببرم. اما اینکه چرا پذیرنده هنوز اطلاعات درستی از نحوه استفاده از دستگاه کارت‌خوانش ندارد برایم سؤال برانگیز بود. ناگفته نماند که پذیرنده کارت‌خوان را از پستو درآورد که مشخص بود مدت‌هاست از آن استفاده‌نشده است و فقط گویا جنبه دل‌خوشی برای بانک و شرکت صادرکننده دارد. واقعاً حیف نیست این‌همه زحمتی که برای یک چنین سرویس جدیدی در کشور کشیده می‌شود درنهایت با ناآگاهی کاربر نهایی به هدر رود؟
.
بلاتکلیف بزرگ
درباره بلاتکلیفی کیف پول الکترونیکی زیاد گفته‌ایم. از سال 83 مباحث کیف پول در بانک مرکزی مطرح‌شده است، طرحی که ابتدا نام کیپا را روی آن گذاشتند و سپس آن را به کیوا تغییر دادند. کیوا 2 هم تصویب شد اما خبری از کیف پول نشد. در این میان بانک‌ها و شرکت‌هایی هستند که باوجوداین فضای مبهم، روی توسعه کیف پول الکترونیکی کار کردند و نتیجه آن را هم امروز می‌توانیم در چند مورد ببینیم.
قرار بود کیوا در بستر سپاس بهار امسال به بهره‌برداری برسد که نشد و بعد هم شنیدیم که پاییز امسال این اتفاق خواهد افتاد. یک ماه از پاییز هم گذشت، اما هنوز خبری نشده است.
.
امیدوار باشیم؟
اگر نگاهی به تجربه‌های موفق جهانی بیندازید می‌بینید که نام‌های زیادی در آن وجود دارد. از SEQR سوئدی گرفته تا تلاش‌های غول‌هایی مثل ویزا و مستر. بسیاری از ارائه‌دهندگان خدمات مخابراتی مانند Orange فرانسه حضور فعالی در این عرصه دارند. حتی ارزی مانند بیت‌کوین هم کیف پولی مانند Coinbase دارد.
اما در ایران اگر از تلاش‌های بانک ملت با کارت سوخت بگذریم درحال حاضر شاهد تلاش‌های بانک شهر با کارت شهروندی و بانک تجارت با کارت سیمرغ هستیم. البته پیش‌ازاین بانک انصار تلاش‌هایی انجام داده بود. غیرازاین بانک‌ها شرکت‌هایی مانند سها و فناپ هم در حال فعالیت هستند. باید امیدوار باشیم؟
مینا والی
منبع: هفته نامه عصر ارتباط
