پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
در رویداد «تَکس‌تک» مطرح شد: کیسان به ۳۰ هزار مودی مالیاتی خدمت‌رسانی می‌کند
حسین نظری، رئیس هیئت‌مدیره کیسان در رونمایی اپلیکیشن موبایل ویژه اصناف گفت: «با افتخار اعلام می‌کنیم که نرم‌افزاری ویژه برای کشور طراحی شده است. امیدواریم این نرم‌افزار بتواند به شما در این زمینه کمک کند و درعین‌حال به شفافیت بیشتر در حوزه مالیاتی که مورد تأکید سازمان مالیاتی است، نیز منجر شود.»
اولین رویداد تکس‌تک به همت شرکت داده‌پردازی کیسان چهارشنبه اول اسفندماه ۱۴۰۳ در سالن قلم کتابخانه ملی با حضور مدیران ارشد؛ کسب‌وکارها و فعالان حوزه مالیات برگزار شد. در ادامه نگاهی داریم به آنچه در این رویداد اتفاق افتاد.
نقش فناوری مالیاتی در بهینه‌سازی فرایندهای سازمانی
امیر کشورزاد، مدیرعامل شرکت داده‌پردازی کیسان در ارائه خود بیان کرد: «قطعاً با اهمیت فناوری مالیاتی آشنا هستید؛ این حوزه مثل یک پازل، قطعات مختلفی دارد که کنار هم قرار گرفتنشان، تصویر کاملی از مزایا و تأثیرات آن را نشان می‌دهد. برخی از مهم‌ترین این مزایا شامل شفافیت بیشتر، کاهش خطای انسانی، امکان تحلیل داده‌ها، خودکارسازی فرایندها، کاهش هزینه‌ها، دسترسی آسان‌تر به خدمات، کاهش تقلب و افزایش امنیت است.»
به گفته او، سال ۱۳۹۶، برای یک دوره آموزشی به پتروشیمی خراسان رفته بودم. در آن زمان، از رئیس حسابداری این مجموعه درباره سامانه جدید مالیاتی بازخورد گرفتم و پرسیدم که آیا این سیستم برایشان مفید بوده یا باعث دردسر شده است. پاسخ او جالب بود: «از وقتی که این سیستم راه‌اندازی شده، ماهانه بیش از سی میلیون تومان صرفه‌جویی در هزینه داریم و زمان منشی واحد نیز کمتر گرفته می‌شود. پیش از این برای صدور فاکتور، باید سه نسخه پرینت می‌گرفتیم، پاکت می‌کردیم و ارسال می‌کردیم. اما حالا این فرایند کاملاً دیجیتالی شده است.»
کشورزاد به بیان نمونه دیگری پرداخت: «این ماجرا مربوط به پتروشیمی غدیر است؛ یکی از همکاران تعریف می‌کرد که در ابتدا علاقه‌ای به استفاده از این سیستم نداشتند و نگران بودند که مشکلاتی مانند جریمه شدن برایشان ایجاد شود؛ اما پس از مدتی متوجه شدند که سیستم فروش‌شان افت کرده است. وقتی با مشتریان تماس گرفتند، یکی از مشتریان در لرستان گفت: «وقتی از جای دیگر خرید می‌کنم، به‌راحتی فاکتور دریافت می‌کنم، اما برای خرید از شما باید شخصی را به تهران بفرستم تا فاکتور را حضوری دریافت کند. این کار برای من سخت است.»
این بازخورد باعث شد که آنها متوجه اهمیت فناوری مالیاتی شوند و سریعاً به استفاده از این سیستم روی بیاورند.»
مدیرعامل کیسان عنوان کرد: «سازمان امور مالیاتی از زمان تأسیس تاکنون اقدامات مهمی انجام داده است، برخی از پروژه‌های کلیدی شامل طرح جامع مالیاتی، سامانه ثبت معاملات، درگاه ملی خدمات امور مالیاتی و سامانه مودیان است که چند سالی است راه‌اندازی شده و تأثیر بسزایی در بهبود فرایندهای مالیاتی کشور داشته است.»
تجربه شرکت کیسان در حوزه فناوری مالیاتی
کشورزاد در ادامه به بیان تاریخچه شرکت کیسان پرداخت: «شرکت ما در فروردین ۱۴۰۱ تأسیس شد و در شهریور همان سال، مجوز معتمد نوع اول را دریافت کرد. از ابتدای آبان ۱۴۰۱، ارائه خدمات به شرکت‌های بورسی و فرابورسی آغاز شد. تا پایان همان سال، تیم کیسان ۱۶ نفره بود و ۳۸۰ مشتری داشت. در سال ۱۴۰۲، با گسترش دامنه شمول قانون مالیاتی به تمامی اشخاص، زیرساخت‌های خود را توسعه دادیم تا از کسب‌وکارهای کوچک نیز حمایت کنیم. در تیرماه ۱۴۰۲، بسته برنزی را معرفی کردیم که به کسب‌وکارها امکان ارسال رایگان صورتحساب به سامانه مودیان را می‌داد. در آذرماه، با تصویب قانون جدید، تمامی تکالیف مالیاتی به ابتدای دی‌ماه ۱۴۰۲ منتقل شد و ارائه خدمات به مشتریان با سرعت بیشتری ادامه یافت.»
به گفته او، تا پایان سال ۱۴۰۲، تعداد مشتریان کیسان به ۱۰ هزار نفر رسید و تیم شرکت به ۴۴ نفر افزایش یافت. اکنون که سال ۱۴۰۳ به پایان نرسیده است، خوشبختانه بیش از ۳۰ هزار مشتری داریم. تلاش کردیم که در بسترهای مختلف، امکان صدور صورتحساب را فراهم کنیم. در ابتدا از طریق پایانه فروشگاهیو سامانه کیسان این کار انجام شد. با توجه به الزام اصناف و اشخاص حقیقی، نسخه‌های سخت‌افزاری و موبایلی نیز طراحی کردیم که به‌صورت ویژه برای صنف طلافروشان شخصی‌سازی شده است.
کشورزاد یکی از نقاط قوت کیسان، احراز هویت مودیان مالیاتی از طریق سازمان امور مالیاتی دانست و گفت: «این امکان باعث شد که مشتریان به‌راحتی وارد سامانه شوند و بدون پیچیدگی‌های اضافی، صورتحسابهای خود را صادر کنند. این ویژگی تأثیر زیادی در رشد ما داشت و فرایند جذب مشتری را تسهیل کرد.
برنامه‌های آینده کیسان
مدیرعامل کیسان در ادامه این ارائه به برنامه‌های آتی این شرکت اشاره کرد: «خدمات حضوری تا پایان سال ۱۴۰۴ گسترش می‌یابد؛ در تمامی استان‌ها، دفاتر خدماتی یا میز خدمت ایجاد خواهیم کرد. در برخی شهرها مانند رشت و اردبیل، این دفاتر هم‌اکنون فعال شده‌اند. راه‌اندازی سرویس شناسه کالا از دیگر برنامه‌های ماست؛ این سرویس به فروشگاه‌های بزرگ کمک می‌کند تا بتوانند کالاهای خود را مدیریت و ثبت کنند. برنامه بعدی ما راه‌اندازی سرویس مغایرت‌گیری است؛ این سرویس به واحدهای مالی کمک می‌کند تا تفاوت‌های بین اطلاعات ثبت‌شده در سیستم‌های داخلی خود و اطلاعات ارسال‌شده به سامانه مودیان را شناسایی کنند.»
کشورزاد در پایان ارائه خود از اپلیکیشن موبایل ویژه اصناف رونمایی کرد و گفت: « این نرم‌افزار برای ۳۰ صنف مختلف طراحی شده و بدون نیاز به تعریف شناسه کالا، امکان صدور سریع صورتحساب را فراهم می‌کند. این نرم‌افزار که مخصوص سیستم‌عامل اندروید طراحی شده است، گام بزرگی در تسهیل فرایندهای مالیاتی برای اصناف مختلف خواهد بود.»
حسین نظری، رئیس هیئت‌مدیره کیسان نیز در ادامه مراسم رونمایی از این برنامه عنوان کرد: «با افتخار اعلام می‌کنیم که نرم‌افزاری ویژه برای کشور طراحی شده است و قصد داریم آن را با حضور شما عزیزان معرفی کنیم. همان‌طور که می‌دانید، بسیاری از شما درگیر ارسال صورتحسابهای شرکت‌ها و مسائل صنفی خود هستید. امیدواریم این نرم‌افزار بتواند به شما در این زمینه کمک کند و درعین‌حال به شفافیت بیشتر در حوزه مالیاتی که مورد تأکید سازمان مالیاتی است، نیز منجر شود. همچنین، ما در شرکت برنامه‌هایی داریم که با همراهی شما عزیزان بتوانیم خدمات بهتری ارائه دهیم و نقش مؤثری در شفاف‌سازی امور مالیاتی و اجرای قوانین مرتبط داشته باشیم.»
شرکت‌های فناور باید بار معنایی منفی کلمات مرتبط با مالیات را در ذهن مشتریان تغییر دهند
حسین ناصری، مدیر دیجیتال مارکتینگ شرکت داده‌پردازی کیسان، در این رویداد درباره «مالیات از مصر تا کیسان» سخنرانی کرد.
در ابتدا ناصری درباره انتخاب نام این رویداد گفت: «پیشنهادهای متعددی بررسی شد و برایمان اهمیت زیادی داشت که نامی انتخاب کنیم که بار معنایی قدرتمند و مناسبی داشته باشد. به همین دلیل، می‌خواهم درباره ارزش و تأثیر کلمات کمی صحبت کنم تا در ادامه به موضوعات دیگر بپردازیم. بیش از یک ماه روی تدوین منشور رویداد کار کردیم؛ متنی که قرار است در بروشورها منتشر شود. هدف اصلی ما این بود که در اولین رویداد فناوری مالیاتی، از کلماتی استفاده کنیم که بار معنایی مثبت داشته باشند. همان‌طور که بسیاری از فعالانحوزه مالی و مالیاتی می‌دانند، این کلمات در فضای کاری به‌شدت تأثیرگذارند و کارفرمایان و مراجعان همواره با آنها مواجه می‌شوند. اصطلاحات مالی و مالیاتی اغلب با بار معنایی مشخصی در ذهن افراد نقش می‌بندند و می‌توانند احساسات مثبت یا منفی ایجاد کنند.»
او در ادامه درباره بار مثبت و منفی کلمات مرتبط با مالیات گفت: «نتایج نظرسنجی‌ها و گزارش‌های مشتریان ما نشان می‌دهد که این کلمات در ذهن جامعه به دودسته کلی تقسیم می‌شوند. شرکت‌ها، تیم‌ها و استارتاپ‌های فعال در حوزه مالیاتی، معمولاً بیشتر با واژگانی مواجه می‌شوند که در دسته‌بندی منفی قرار دارند. این مسئله تأثیر مستقیمی بر نگرش مشتریان و نحوه دریافت خدمات آنها دارد؛ بنابراین، انتخاب واژگان مناسب در این حوزه نه‌تنها بر برند و تصویر شرکت‌های فناور تأثیرگذار است، بلکه می‌تواند تجربه کاربری بهتری برای مخاطبان ایجاد کند.»
ناصری گفت: «بر اساس نظرسنجی‌های انجام‌شده توسط زبان‌شناسان و پژوهش‌های مختلف در سراسر جهان، واژه «تکس» یا «مالیات» در اکثر زبان‌ها بار معنایی خنثی دارد و به‌خودی‌خود احساس منفی یا مثبت خاصی ایجاد نمی‌کند.»
ناصری تاریخچه‌ای از اخذ مالیات را بیان کرد: «تاریخچه اخذ مالیات به مصر باستان بازمی‌گردد؛ نخستین نمونه‌های جمع‌آوری مالیات از کارگران و کشاورزان در این سرزمین دیده می‌شود. نکته جالب اینجاست که در آن زمان، نه سکه‌ای در گردش بود و نه پولی اختراع شده بود، بنابراین مالیات را به شکل محصولات کشاورزی یا نیروی کار به فرعون پرداخت می‌کردند. حاصل این سیستم، ساخت اهرام مصر بود که اثری که با نیروی کار جمع‌آوری‌شده از مالیات بنا شد و امروز، پس از حدود ۵۰۰۰ سال، همچنان به‌عنوان یکی از عجایب هفت‌گانه جهان شناخته می‌شود.»
او توضیح داد: «اگرچه واژگان مرتبط با مالیات در اصل خنثی بوده‌اند، اما در طول تاریخ به‌ویژه در ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ سال اخیر معنای آنها دستخوش تغییر شده و اغلب بار منفی پیدا کرده‌اند. جالب اینجاست که هر اصطلاح تازه‌ای که برای مالیات به‌کاررفته، سرانجام با همان سرنوشت روبه‌رو شده، اما نتایج آن همچنان باقی‌مانده و بسیاری از آنها به‌عنوان دستاوردهای مثبت تاریخ تلقی شده‌اند.»
ناصری ادامه داد: «اولین نمونه‌های مالیات بر فروش در زمان حمورابی دیده می‌شود. در ایران، حتی پیش از آن، در دوران سلوکیان و سومریان، قوانین مالیاتی به‌طورجدی اجرا می‌شد. زیگورات‌ها یکی از نتایج مستقیم این قوانین مالیاتی در تمدن سومری بودند. با گذر زمان و در دوران هخامنشیان، داریوش اول نظام مالیاتی را توسعه داد و ساتراپ‌ها را موظف کرد که متناسب با منابع و تولیدات هر منطقه، مالیات مشخصی به دربار پرداخت کنند. این سیستم مالیاتی نه‌تنها نظم اداری امپراتوری را تقویت کرد، بلکه به گسترش راه ابریشم و رونق تجارت در آن دوران انجامید.»
او گفت: «این موضوع برای من تفکربرانگیز است که چرا واژه‌هایی که در تاریخ، نتایج مثبتی از آنها به‌جامانده، امروز بار معنایی خنثی یا حتی منفی پیدا کرده‌اند. در نهایت، اگر کلمه‌ای در میان مردم بار معنایی منفی داشته باشد، به‌مرورزمان کنار گذاشته می‌شود همان‌طور که بسیاری از اصطلاحات قدیمی مربوط به مالیات از بین رفته‌اند.»
ناصری ادامه داد: «اما اگر بخواهیم بین نمونه‌های تاریخی و شرایط کنونی مقایسه‌ای انجام دهیم، می‌توان گفت که شرکت‌های معتمد امروز، نقشی مشابه ساتراپ‌های دوران هخامنشی دارند. شاید برخی آنها را قدرت‌طلب یا سخت‌گیر بدانند، اما از زاویه‌ای دیگر، می‌توان نقش آنها را در جهت برقراری عدالت و شفافیت اقتصادی تحلیل کرد.»
ناصری اشاره کرد که بار معنایی منفی کلمات مالیاتی در ذهن مشتریان اصلاح شود و گفت: «نکته مهم این است که تا زمانی که تغییر نگرش و اصلاح بار معنایی کلمات در ذهن مشتریان، شرکت‌های فناور، نهادهای دولتی، و سازمان‌های ارائه‌دهنده خدمات مالیاتی اتفاق نیفتد، تلاش‌های ما به نتیجه مطلوب نخواهد رسید. به همین دلیل، مهم‌ترین هدف ما در برگزاری نخستین همایش «تکس‌تک» این بود که این تغییر را آغاز کنیم و به بازتعریف مفاهیم و اصلاح دیدگاه‌ها در این حوزه کمک کنیم.»
او در پایان گفت: «برای من، تیم ما، و تمامی افرادی که از برگزاری این همایش حمایت کردند، تحولات فناورانه و تغییراتی که در این صنعت در حال وقوع است، ماهیتی مثبت دارد. وقتی زمان و انرژی خود را صرف گسترش این صنعت می‌کنیم، نه‌تنها به دستاوردهای آن در زمان حال ایمان داریم، بلکه به تأثیرات مثبت آن در آینده نیز امیدواریم.»
تحول نقش مالی در سازمان‌ها؛ از گزارشگری تا تصمیم‌سازی داده‌محور
امید فرجی، CFO دیجی‌پی در ادامه رویداد تکس‌تک ارائه‌ای در خصوص تحول در حوزه مالی سازمان‌ها صحبت کرد: «نقش مالی دیگر صرفاً به گزارشگری محدود نمی‌شود و به یکی از ارکان کلیدی تصمیم‌سازی در سازمان تبدیل شده است. در گذشته، واحد مالی در سازمان‌ها بیشتر نقش ثبت، کنترل و گزارشگری را بر عهده داشت. اما امروز، با پیچیدگی‌های دنیای کسب‌وکار و سرعت تغییرات، این نقش به‌شدت متحول شده است. امروزه، بخش مالی در سازمان‌ها به‌عنوان یک پارتنر استراتژیک در کنار مدیران ارشد عمل می‌کند. به این معنی که دیگر تصمیمات کسب‌وکار صرفاً بر اساس احساسات یا تجربه مدیران اتخاذ نمی‌شود، بلکه هر تصمیم نیازمند تحلیل داده، مدل‌سازی و پیش‌بینی است. در سازمان‌های پیشرو، گزارشگری مالی صرفاً به نمایش انحرافات بودجه و عملکرد محدود نیست، بلکه نقشی فعال در تحلیل، پیشنهاد و اجرای تصمیمات دارد.»
او ادامه داد: «در دنیای امروز، هر سازمانی که بر پایه داده حرکت نکند، محکوم به شکست است. شرکت‌های بزرگ دنیا مانند کوکاکولا، زیمنس و هیلتون از هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و اتوماسیون فرایندها برای بهبود تصمیم‌گیری‌های مالی خود استفاده می‌کنند. نکته مهم این است که نقش فناوری صرفاً جایگزین کردن انسان‌ها نیست، بلکه ایجاد بینشی عمیق‌تر و سریع‌تر برای تصمیم‌گیری‌های حیاتی سازمان است. به‌عنوان‌مثال، اتوماسیون فرایندهای مالی (RPA)، تحلیل پیشگویانه (Predictive Analytics) و حکمرانی داده (Data Governance) سه ستون اصلی در این تحول هستند.»
به گفته فرجی، باوجود همه این پیشرفت‌ها، سازمان‌ها همچنان با چالش‌های متعددی مواجه‌اند. از جمله این چالش‌ها، مقاومت در برابر تغییر، عدم وجود زیرساخت‌های مناسب و کمبود نیروی انسانی متخصص در تحلیل داده و فناوری‌های نوین است؛ اما سؤال اصلی اینجاست: آیا ما باید ناامید شویم؟ قطعاً خیر! بلکه باید مهارت‌های خود را به‌روزرسانی کنیم. لازم نیست مدیر مالی یک سازمان متخصص هوش مصنوعی یا برنامه‌نویسی باشد، اما باید سواد داده‌ای داشته باشد و با مدل‌های تصمیم‌گیری آشنا باشد.
CFO دیجی‌پی خاطرنشان کرد: «در نهایت، به‌عنوان افراد فعال در حوزه مالی باید از خود بپرسیم: چگونه می‌توانیم ارزش بیشتری برای سازمان ایجاد کنیم؟ چگونه می‌توانیم به تصمیمات استراتژیک کمک کنیم؟ باید بتوانیم بر اساس تحلیل داده، سودآوری قراردادها را ارزیابی کنیم، هزینه‌های سازمان را بهینه کنیم و در تصمیمات سرمایه‌گذاری نقش فعالی داشته باشیم. درک ما از رفتار مشتریان، روندهای مالی و اقتصادی، و تأثیر تصمیمات اجرایی بر وضعیت مالی سازمان، نقشی کلیدی در رقابت‌پذیری سازمان ایفا می‌کند.»
به گفته او، در دیجی‌پی در حال رباتیک کردن فرایندهای مالی هستیم و تا ۶ ماه آینده ۹۹ درصد فرایندها رباتیک خواهند شد.
در پنل گفت‌وگوی تکس‌تک چه گذشت؟
در رویداد تکس‌تک یک پنل گفت‌وگو با حضور محمد برزگری، رئیس شورای عالی مالیاتی، محمد نوری، مشاور رئیس‌کل سازمان امور مالیاتی کشور، پیمان دارابیان، مشاور مالیاتی اتاق بازرگانی تهران و سید سعید عارفی، مدیر توسعه کسب‌وکار کیسان که مدیریت این پنل را برعهده داشت، برگزار شد.
تاریخ صدور صورتحساب مهم است
محمد برزگری، رئیس شورای عالی مالیاتی بیان کرد: «حاکمیت در مقطعی به این نتیجه رسید که باید به سمت فضای الکترونیکی حرکت کند. گزینه‌های مختلفی روی میز بود؛ از مالیات‌ستانی سنتی گرفته تا ساماندهی کسب‌وکارهای غیرشفاف و تنظیم روابط بین افراد و دولت. نتیجه همه این بررسی‌ها، تدوین قانونی برای سامانه مودیان و الزام استفاده از پایانه‌های فروشگاهی شد. حالا چرا چنین قوانینی تصویب شدند؟ چرا اصلاح قانون بانک مرکزی انجام شد؟ چرا به سمت اصلاح قانون چک رفتیم؟ چرا الزام به تنظیم سند رسمی برای املاک تصویب شد؟ همه این‌ها بخشی از یک پازل هستند که باید به درستی چیده شوند تا تصویر کاملی از نظام مالیاتی و اقتصادی کشور شکل بگیرد.»
او افزود: «هدف از این تغییرات صرفاً اخذ مالیات نیست، بلکه ایجاد شفافیت در کل اقتصاد است. یکی از ابزارهای کلیدی این فرایند، صورتحسابهای الکترونیکی است که باید اطلاعات شفاف و دقیقی را در اختیار حاکمیت قرار دهد. در قانون اولیه سامانه مودیان، فرض بر این بود که پس از صدور یک صورتحساب، خریدار ۳۰ روز فرصت دارد آن را بررسی و تأیید کند؛ اما در عمل، برخی فرایندها نیاز به زمان بیشتری دارند و این مسئله باعث شد که سازمان به فکر اصلاحاتی در این زمینه باشد. در واقع، این قانون به دنبال این است که دو طرف معامله، فروشنده و خریدار، در بازه مشخصی وضعیت صورتحساب را مشخص کنند: یا آن را تأیید کنند، یا رد کنند. بااین‌حال در فرایند پیاده‌سازی، برخی مشکلات عملیاتی پیش آمد. برای مثال، پس از انجام یک معامله، ممکن است تغییراتی در آن صورت گیرد که نیازمند اصلاح صورتحساب باشد.»
به گفته برزگری، در سازمان مالیاتی، برای مدیریت این تغییرات، صورتحسابهای ارجاعی تعریف شده‌اند که به سه نوع تقسیم می‌شوند: ابطالی: وقتی که معامله به طور کامل منتفی می‌شود. برگشت از فروش: زمانی که بخشی از کالا یا خدمات بازگردانده می‌شود. اصلاحی: در شرایطی که مبلغ، تعداد یا سایر مشخصات صورتحساب نیاز به اصلاح دارد.
رئیس شورای عالی مالیاتی ادامه داد: «سلسله‌مراتب در این صورتحسابها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، زیرا هر تغییر باید به صورتحساب قبلی متصل باشد و سیستم به طور شفاف روند تغییرات را نشان دهد. در واقع، هر صورتحساب جدید که تغییری در صورتحسابهای قبلی ایجاد می‌کند، فقط یک بار امکان ثبت تغییر را دارد. این امر از بروز ابهام و بی‌نظمی در فرایند مالیاتی جلوگیری می‌کند. در صدور صورتحسابهای ارجاعی تاریخ مهم است.»
برزگری عنوان کرد: «یکی از چالش‌های دیگر، تداخل این سیستم با قانون مالیات بر ارزش افزوده است. در قانون ارزش افزوده، محاسبات مالیاتی بر اساس دوره‌های مشخصی انجام می‌شود، بنابراین هر صورتحساب باید آثار مالی خود را در همان دوره ثبت کند. در نتیجه، اگر اصلاحی در صورتحساب انجام شود، باید در همان دوره مالیاتی اعمال شود و این مسئله باعث ایجاد حساسیت‌هایی در ثبت تغییرات شده است. زمانی که تاریخ مهم است باید بدانیم که زمان درست برای اصلاح چه موقع است.»
بر اساس صحبت‌های او، در نهایت، هدف این است که با افزایش دقت در ثبت اطلاعات و کاهش تأخیر در اصلاح صورتحسابها، سامانه به سمت آنلاین شدن پیش برود. در حال حاضر، فرایند اصلاح صورتحسابها از بازه ۳۰ روزه به ۲۱ روز، سپس ۱۲ روز و در برخی موارد به یک هفته کاهش‌یافته است و در آینده، به سمت ثبت آنلاین حرکت خواهد کرد.
او در خصوص تأثیر این موضوع بر حد مجاز ماده ۶ و همچنین آثار آن بر ثبت صورتحسابهای اصلاحی توضیح داد: «زمانی که یک صورتحساب اصلاحی صادر می‌شود، تمامی اقلام آن باید دقیقاً مطابق با صورتحساب مرجع باشد. اگر فروشنده حد مجاز را رعایت کرده باشد، این اصلاح فقط باعث می‌شود که خریدار بتواند اعتبار مالیاتی آن را در همان فصل مالیاتی لحاظ کند، بدون اینکه این تغییر باعث محاسبه مجدد مالیات برای فروشنده یا ایجاد دوباره‌شماری در سیستم شود.»
تغییر از کجا شروع شد؟
برزگری گفت: «برای اینکه بفهمیم تغییر از کجا ایجاد می‌شود، اول باید ببینیم چه چیزی باعث ایجاد آن می‌شود. اولین عامل هر تغییری، نیازمندی است. اگر همه از عدالت مالیاتی راضی بودند، هیچ‌کس به فکر تغییر سیستم مالیاتی از حالت سنتی نمی‌افتاد. در آن صورت، همچنان مثل گذشته در دفاتر کاغذی فاکتور ثبت می‌کردیم، کاغذی امضا می‌گرفتیم و شماره سریال می‌زدیم. وقتی سازمان مالیاتی فاکتورها را می‌خواست، نسخه‌ای با امضای خریدار تحویل می‌دادیم و اگر می‌گفتیم خریدار از شهر دیگری است، به ما می‌گفتند که باید نسخه دوم فاکتور را ارائه دهیم. علاوه بر این، شماره‌های سریالی و روش‌های قدیمی هم دیگر پذیرفته نبودند. پس تغییر از اینجا شروع شد: نیازمندی دنیا تغییر کرد و نظام مالیاتی هم ناگزیر باید تغییر می‌کرد.»
به گفته او، در این میان، دو گروه ناراضی بودند: مؤدیان مالیاتی که از نبود عدالت در مالیات‌گیری شکایت داشتند و سازمان مالیاتی که از نحوه ابراز مالیات توسط مؤدیان ناراضی بود. حالا سؤال این است که تغییر چگونه رخ می‌دهد؟ وقتی تصمیم به تغییر گرفته می‌شود، باید برنامه‌ای برای اجرای آن تدوین شود. برای مثال، در سال ۱۳۹۸ قانونی حذف شد و قرار بود اجرای آن از ۱ خرداد ۱۴۰۰ آغاز شود. اما اجرای تغییرات مالیاتی در سطح کلان، تنها به تصمیم‌گیری محدود نمی‌شود. دنیا می‌گوید ۵۰ درصد تغییر، شناخت اتمسفر و بسترسازی است. اگر اتمسفر مناسب فراهم نشود، هیچ تغییری اجرایی نخواهد شد.
رئیس شورای عالی مالیاتی با طرح این پرسش که چالش‌ها از کجا می‌آید، بیان کرد: «وقتی سازمان امور مالیاتی به مجلس می‌گوید که نمی‌تواند تغییرات را اجرایی کند، پاسخ این است: شما نمی‌خواهید مالیات زیادی از مؤدیان بگیرید؟ می‌خواهید کنترل مستقیم روی شرکت‌ها داشته باشید؟ نمی‌خواهید کسب‌وکارها بتوانند از خود دفاع کنند؟ به همین دلیل، برخی در برابر تغییر مقاومت می‌کنند. اما واقعیت این است که اگر هدف بهبود سیستم مالیاتی است، باید با شناخت دقیق مشکلات و فراهم کردن بستری مناسب، تغییر را اجرایی کرد. چرا این کار سخت است؟ شما نمی‌توانید در عرض ۱۸ ماه یک کسب‌وکار سنتی را که حتی صورتحساب ارائه نمی‌کرده، مجبور کنید که صورتحساب الکترونیکی با قواعد مورد پذیرش سازمان مالیاتی صادر کند و همه آن را بپذیرند. این روند نیاز به زمان، آموزش و هماهنگی دارد. پس سؤال اصلی اینجاست: قبل از اینکه از کسب‌وکارها بخواهید تغییر کنند، باید ببینید از کجا شروع کرده‌اید و هدف نهایی چیست؟ آیا آماده‌اید که این تغییر را به درستی مدیریت کنید؟»
او افزود: «در بسیاری از کشورها سازمان مالیاتی‌شان به جای نظارت از بیرون، خود را در کنار مؤدیان قرار داده و با آنها همراه شده است. همچنین، جرایم مالیاتی در این کشورها فوق‌العاده سنگین است، بنابراین انگیزه تخلف کاهش می‌یابد. وقتی از ۱۰ درصد جریمه صحبت می‌کنیم، این یعنی چند درصد افزایش؟ خیلی مهم است که درک کنیم قبل از سال ۱۳۹۵، میانگین ضریب مالیاتی برای گروه‌های مختلف چقدر بود: بازرگانی: از ۱٪ شروع می‌شد و میانگین ۸٪ بود. خدماتی: بین ۲۵٪ تا ۳۵٪ تولیدی: حدود ۱۲٪ تا ۱۴٪ و میانگین کلی: در حدود ۱۰٪ تا ۱۲٪ قرار می‌گرفت. حالا اگر ضریب ۱۰٪ باشد، نرخ مالیات ۲۵٪ است، یعنی از هر ۱۰۰ واحد فروش، ۲.۵ واحد مالیات گرفته می‌شود. اما نکته اینجاست که ما نمی‌خواهیم یک سیستم مالیاتی ماشینی داشته باشیم، بلکه می‌خواهیم نظارت دست خودمان باشد و بتوانیم شفافیت را افزایش دهیم.»
برزگری در خصوص تغییرات جدید در قوانین مالیاتی توضیح داد: «سازمان مالیاتی تصمیم گرفته که ازاین‌پس در مورد جرایم مالیاتی سخت‌گیری بیشتری داشته باشد. برای مثال، اگر قبلاً ۱۰۰ واحد جریمه تعیین می‌شد، اکنون ۵۰ واحد محاسبه خواهد شد. چرا؟ چون حاکمیت به دنبال افزایش شفافیت است. سازمان مالیاتی دیگر نمی‌خواهد تنها از طریق ضمانت اجرا و جریمه، مؤدیان را مجبور به تغییر کند بلکه می‌خواهد با فراهم کردن یک بستر جدید، آنها را به پذیرش قوانین جدید تشویق کند. اما آیا کسب‌وکارها آماده‌اند؟ سازمان مالیاتی چطور؟ برای اجرای این امر لازم است که نیروهای سازمان مالیاتی آموزش ببینند و با فضای جدید سازگار شوند، فرهنگ مالیاتی تغییر کند و با اتمسفر جدید هماهنگ شود و به‌جای اجبار و جریمه، تغییرات به‌صورت تدریجی و با همراهی مؤدیان اجرا شود.»
رئیس شورای عالی مالیاتی درباره نکات لایحه جدید مالیاتی اظهار کرد: « این لایحه شامل ۱۰ ماده کلیدی است: تاریخ اجرای تغییرات به ۱۴۰۲ منتقل شد. در دوره گذار، امکان تخفیف ۱۰۰٪ جرایم مالیاتی وجود داشته باشد. با مؤدیانی که به روش‌های قبلی عمل کرده‌اند، سختگیرانه برخورد نشود. ثبت‌نام مؤدیان به‌صورت خودکار انجام شود تا نیاز به ثبت‌نام مجدد نباشد. اگر مؤدی در یک سامانه مشخص اطلاعات خود را ثبت کرده، نیازی به مجازات‌های اضافی نباشد. حد مجازات‌های ماده ۶ از ۳ برابر به ۵ برابر افزایش یابد. ایجاد شرکت‌های معتمد مالیاتی برای کمک به جمع‌آوری اطلاعات. ایجاد فرایندهایی که هم برای مؤدیان و هم برای سازمان مالیاتی شفاف باشد. در صورتی که مؤدی به دلایلی خارج از کنترل خود نتواند تکالیف مالیاتی را انجام دهد، معافیت‌هایی در نظر گرفته شود. اگر مؤدی در سامانه حضور نداشته باشد، میزان جریمه و نحوه برخورد با آن شفاف‌سازی شود.»
برزگری درباره آینده مالیات در ایران گفت: «سازمان مالیاتی در حال تغییر است اما نمی‌توان انتظار داشت که در مدت کوتاهی، تمامی کسب‌وکارهای سنتی به مدل جدید صورتحساب الکترونیکی روی بیاورند. این روند نیازمند آموزش، تغییر زیرساخت‌ها و همکاری میان مؤدیان و سازمان مالیاتی است. در نهایت، اگر قانون خوب اجرا نشود، هیچ تغییری پایدار نخواهد بود.»
به گفته او، نوسانات درصدها در دوره گذار؛ در تابستان و پاییز، درصدها کمی کاهش پیدا می‌کنند، اما کلیت روند همچنان حفظ می‌شود. کسب‌وکارها وارد عرصه شده‌اند و در این فضا سازمان مالیاتی تلاش دارد که تعادل را نگه دارد. سازمان مالیاتی در لایحه بودجه ۱۴۰۰ پیشنهادهای خود را ارائه داده است. این یعنی خود سازمان مالیاتی نیز در فرایند تصمیم‌گیری نقش دارد. علی‌رغم برخی اشتباهات احتمالی، این سازمان ادعا نمی‌کند که کاملاً بدون نقص است، بلکه همواره به دنبال بهبود فرایندهاست.
رئیس شورای عالی مالیاتی درباره توسعه سامانه و نسخه‌های جدید گفت: «در این سامانه تاکنون بیش از ۴۰ فاز تعریف شده است. نسخه‌های جدید سامانه با تغییراتی همراه بوده‌اند که فرایند گزارش‌گیری و خروجی گرفتن را نسبت به قبل ساده‌تر کرده‌اند. همان‌طور که مایکروسافت مدام نسخه‌های جدید ارائه می‌دهد، این سامانه نیز در حال ارتقا و تکامل است. سازمان مالیاتی اعلام کرده که صورتحسابهای الکترونیکی در سامانه مودیان ثبت شوند. پس از ثبت، خریدار ظرف ۳۰ روز فرصت دارد که آن را تأیید یا رد کند. این فرایند یک گام به سمت افزایش شفافیت و صحت اطلاعات مالیاتی است.»
او بر ضرورت یک دوره گذار تأکید کرد و افزود: «تا زمانی که سطح قابل‌قبولی از آمادگی در کسب‌وکارها ایجاد نشود، نباید سخت‌گیری‌های بی‌رویه انجام شود. سازمان مالیاتی باید امکان محاسبه دستی و تصحیح اطلاعات را تاحدامکان فراهم کند. صورتحسابهای صادره قبل از ۱۰ دی ۱۴۰۲ تغییرات سامانه را شامل نمی‌شوند، بنابراین کسب‌وکارها برای اصلاح و ابطال صورتحسابهای قبلی باید همچنان امکان دسترسی داشته باشند.
برزگری درباره رویکرد سازمان مالیاتی نسبت به جرایم و مزایای سامانه عنوان کرد: «هدف سازمان این است که به‌جای اعمال جرایم سنگین، مسیر را برای کسب‌وکارها تسهیل کند. اگر مؤدی وارد سامانه شود، از مزایای آن بهره‌مند خواهد شد. برای مثال، دستورالعمل جدید می‌گوید که اگر یک مؤدی خریدی را با صورتحساب الکترونیکی انجام داده باشد، این خرید حقوق مکتسبه او خواهد بود مگر اینکه مراجع صالحه خلاف آن را اثبات کنند.»
او با اشاره به محدودیت‌های مأموران مالیاتی گفت: «طبق ماده ۹ دستورالعمل جدید، مأمور مالیاتی فقط باید به اطلاعاتی که در سامانه موجود است تکیه کند. دخالت در جزئیات خارج از سامانه ممنوع است. این یعنی سازمان مالیاتی در تلاش است که نظارت مالیاتی را مبتنی بر داده‌های شفاف و مستندات دیجیتال کند. سازمان مالیاتی در حال طی‌کردن یک مسیر تدریجی برای شفافیت بیشتر است بااین‌حال برای موفقیت این طرح هم سازمان مالیاتی باید انعطاف‌پذیر باشد هم کسب‌وکارها باید خود را با این روند تطبیق دهند.»
سازمان امور مالیاتی باید حس عدالت مالیاتی را ایجاد کند
پیمان دارابیان، مشاور مالیاتی اتاق بازرگانی تهران، در ادامه این پنل گفت‌وگو عنوان کرد: «سامانه مودیان در حال حاضر مشکلات گذشته را ندارد، اما به‌عنوان نماینده‌ای از بخش خصوصی هشدار می‌دهم که برای فرهنگ‌سازی مالیاتی، سازمان امور مالیاتی باید حس عدالت مالیاتی را ایجاد کند. ما باید کاری کنیم که این بخش خصوصی و مودیان مالیاتی به این حس برسند که عدالت مالیاتی در حقشان رعایت می‌شود و باید به این حس برسند که سازمان مالیاتی در حال حاضر به عدالت در حق آنها پایبند نیست.»
او ادامه داد: «در طول تاریخ، کلی مجاهدت شد تا قانون مالیاتی تصویب شود، اما از همان موقع این قانون توسط بالا و خود ملت، سربریده شد.»
دارابیان به فعالان اقتصادی توصیه کرد: «به‌جای گلایه از سازمان‌های دولتی، برای حل مشکلات مالیاتی خود به اتاق بازرگانی یا شرکت‌های معتمد مراجعه کنید تا ما بتوانیم این مسائل را به سازمان مالیاتی منعکس کنیم و پیگیری کنیم تا کارهای کارشناسانه انجام شود. فرهنگ‌سازی مالیاتی نیازمند همکاری همگان است. اگر می‌خواهید کشور به‌درستی اداره شود، باید قانون‌مدار باشید.»
صورتحسابهای کاغذی پاییز ۱۴۰۴ ازرده‌خارج می‌شوند
محمد نوری درباره صورتحساب الکترونیک سامانه مودیان توضیحاتی داد و گفت: «برای ارزیابی پیشرفت سامانه مودیان، چندین شاخص کلیدی عملکرد (KPI) در نظر گرفته‌ایم. یکی از این شاخص‌ها میزان اتصال به سامانه است، به این معنا که حداقل یک صورتحساب نوع یک یا دو با موفقیت صادر و در سامانه ثبت شده باشد. بر اساس این شاخص، تاکنون ۶۵ درصد مودیانی که موظف به اتصال بودند، به سامانه پیوسته‌اند. این یک نقطه عطف مهم است، اما به‌تنهایی کافی نیست؛ آنچه اهمیت بیشتری دارد، میزان صدور صورتحساب الکترونیکی توسط مودیان متصل شده است.»
او ادامه داد: «برای ارزیابی دقیق‌تر این موضوع، دو شاخص دیگر را تعریف کرده‌ایم که مبنای اعمال بخشودگی جرایم نیز هستند. در اظهارنامه مالیاتی، دو ستون کلیدی وجود دارد که این ستون شامل ستون اطلاعات بارگذاری شده از سامانه مودیان و ستون اطلاعات خارج از سامانه مودیان است. نسبت این دو ستون به این صورت تعریف می‌شود که فروش مستند به اطلاعات سامانه مودیان، در صورت کسر، و کل فروش ابرازی در اظهارنامه ارزش افزوده، در مخرج کسر قرار می‌گیرد.»
نوری گفت: «میانگین این نسبت برای کل مودیان در زمستان ۱۴۰۲ حدود ۴۵ درصد بوده و در تابستان به ۵۴ درصد افزایش‌یافته است؛ بنابراین، در سطح فروش، ۵۴ درصد از فروش‌های ابرازشده توسط مودیان، به اطلاعات ثبت‌شده در سامانه مودیان مستند بوده‌اند. در لایه خرید نیز، در زمستان ۱۴۰۲، حدود ۳۱ درصد از کل خریدهای ابرازی مودیان به اطلاعات ثبت‌شده در سامانه مودیان استناد داشته است که این میزان در تابستان به ۴۲.۸ درصد افزایش‌یافته است. امیدواریم این روند صعودی ادامه داشته باشد.»
نوری درباره رویکرد جدید سازمان امور مالیاتی برای افزایش تقاضا برای صدور صورتحساب الکترونیکی گفت: «نکته مهم این است که تاکنون سازمان مالیاتی تمرکز خود را بیشتر بر تسهیل‌گری و افزایش تقاضا برای صدور صورتحساب الکترونیکی گذاشته و از رویکردهای تنبیهی کمتر استفاده کرده است. نمونه بارز این سیاست، بخشنامه‌ای بود که حمایت و پشتیبانی حقوقی از خریدهای ثبت‌شده در سامانه مودیان را اعلام کرد؛ اما در ادامه، به‌تدریج باید از ابزارهای تشویقی و تنبیهی برای افزایش عرضه و تقاضای صورتحساب الکترونیکی بهره ببریم.»
نوری با اشاره به اینکه در ابتدای زمستان سال بعد تمام صورتحسابهای کاغذی حذف می‌شوند گفت: «بر اساس حکم قانونی که اخیراً ابلاغ شده است، از ابتدای زمستان ۱۴۰۴، صورتحسابهای کاغذی دیگر قابل‌پذیرش نخواهند بود و تنها تا پایان پاییز ۱۴۰۴ امکان استفاده از آنها وجود دارد. این یک الزام قانونی است و پس از آن، پذیرش اعتبار مالیاتی برای صورتحسابهای کاغذی امکان‌پذیر نخواهد بود.»
او ادامه داد: «به‌تدریج باید به سمتی حرکت کنیم که هر زمان مالیات خرید پرداخت می‌کنیم، حتماً در ازای آن صورتحساب الکترونیکی معتبر، بدون برچسب عبور از حد مجاز، دریافت کرده باشیم و این صورتحساب در کارپوشه مودی ثبت شده باشد. تنها در این صورت می‌توانیم از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنیم.»
نوری در پاسخ به این پرسش که چرا امکان استعلام حد مجاز را برای مودیان فراهم نمی‌کنند گفت: «بررسی‌های ما نشان می‌دهد این استعلام نه‌تنها کمکی به حل مشکل نمی‌کند، بلکه ممکن است باعث ایجاد یک تصور اشتباه و گمراهی شود. برای توضیح بیشتر، فرض کنید که در یک‌لحظه شما اقدام به استعلام می‌کنید و در همان لحظه، حد مجاز خرید وجود دارد. اما ازآنجاکه پردازش صورتحسابها به‌صورت سریالی و در پادهای مختلف انجام می‌شود، این احتمال وجود دارد که پیش از پردازش صورتحساب شما، حد مجاز کاهش یابد و در نتیجه، صورتحساب خرید شما دیگر معتبر نباشد. در این حالت، استعلام اولیه یک تصور نادرست و اطمینان کاذب ایجاد می‌کند که در نهایت می‌تواند شما را دچار مشکل کند.»
او ادامه داد: «تنها نقطه اطمینان‌بخش و نهایی، زمانی است که صورتحساب خرید شما در کارپوشه مودی ثبت شده باشد. این لحظه‌ای است که شما می‌توانید با اطمینان کامل روی اعتبار آن حساب کنید. برای کاهش این چالش، در حال بررسی استفاده از ظرفیت‌های تبصره ماده ۱۷ هستیم. این موضوع هنوز نهایی نشده، اما در صورت اجرای آن، می‌توان تسهیل‌گری بیشتری ایجاد کرد و پیش‌بینی‌پذیری را برای خریداران افزایش داد. بااین‌حال، در شرایط فعلی، نبود امکان استعلام به این معنا نیست که سازمان مالیاتی به آن فکر نکرده است، بلکه چالش‌های اجرایی و کسب‌وکاری هنوز حل نشده‌اند. اگر چنین استعلامی بدون پشتوانه اجرایی ارائه شود، نه‌تنها کمکی نخواهد کرد، بلکه باعث ایجاد یک اطمینان اشتباه می‌شود که می‌تواند مشکلات بیشتری را به دنبال داشته باشد.»