پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
دو راهی شروع فصل جدید یا ادغام
بیم و امیدهای اکوسیستم نوآوری کشور در آستانه سومین دوره انتخابات اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی
تا چند روز دیگر جدیدترین دوره انتخابات اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی کشور برگزار می‌شود. نهادی که پس از شروعی قدرتمند و در شرایطی که جای پای خود را تا اندازه‌ای میان فعالان و بازیگران اکوسیستم کسبوکارهای نوآورانه باز کرده بود، چندی است که اسیر مشکلات و چالش‌های پیچیده شده است؛ چالش‌هایی که نمود عینی آن در بی‌نتیجه بودن انتخابات تعیین اعضای هیئت‌مدیره و بازرس‌ها مشهود است. حالا و پس از دو دوره به حد نصاب نرسیدن انتخابات، در آستانه سومین دوره قرار داریم. با این تفاوت که این بار انتخابات قرار است به‌صورت آنلاین و حضوری برگزار شود تا بلکه از این راه مشارکت در انتخابات بیشتر از دو دوره قبلی شود. اگرچه بسیاری به این انتخابات امید بسته‌اند، با این حال فعالان اکوسیستم نسبت به آینده این اتحادیه نگرانی‌های جدی دارند.
انتظار تغییرات ساختاری از راه انتخابات
فصل جدید اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی باید با رویکردی نوین آغاز شود؛ رویکردی که در آن فعالیت‌های صنفی، حمایت از نوآوری‌ها و حل مشکلات کسبوکارهای دیجیتال در اولویت قرار گیرد. انتخابات اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی تاکنون دو بار برگزار شده اما هر دو دوره مشارکت اصناف به اندازه کافی نبود که به حد نصاب لازم برسد. دوره اول انتخابات پس از وقفه‌ای سه‌ساله، در بیستم آبان ۱۴۰۲ برگزار شد، اما تنها ۵ درصد اعضا در آن شرکت کردند و به حد نصاب نرسید. در دور دوم با امید به افزایش مشارکت، انتخابات مجدداً در بیستم آذر ۱۴۰۲ برگزار شد، اما استقبال از آن حتی کمتر از دوره نخست بود و باز هم رسمیت پیدا نکرد. درک دلایل کاهش مشارکت در انتخابات اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی نیازمند بررسی مشکلات ساختاری و مدیریتی این نهاد است. نخستین موضوع، شکاف عمیق میان مدیریت اتحادیه و کسب‌وکارها است. اتحادیه سال‌ها به‌صورت سرپرستی اداره شده و نتوانسته در حل مشکلات کسبوکارهای دیجیتال نقش مؤثری ایفا کند و همین موضوع فضای بی‌اعتمادی را تشدید کرده است. فعالان اکوسیستم کسبوکارهای آنلاین معتقدند اتحادیه و مسئولان آن در سه سال گذشته، هیچ‌گونه نقش‌آفرینی مؤثری نداشته‌اند و این وضعیت باعث بی‌انگیزگی بسیاری از کسب‌وکارها برای مشارکت در انتخابات شده است. از سوی دیگر، بی‌عملی و بی‌برنامگی اتحادیه در پیگیری مسائل صنفی و برگزار نشدن جلسات مؤثر، اعضا را به این باور رسانده که مشارکت در انتخابات گرهی از کارشان باز نمی‌کند. از بعد درون‌سازمانی نیز مشکلات مدیریتی و غیرفعال بودن کمیسیون‌های اتحادیه، به‌ویژه در دولت سیزدهم، کوچک‌ترین روزنه امید برای تغییر را بسته بود و انگیزه مشارکت در انتخابات را کاهش داد.
امیدواری به برگزاری موفقیت‌آمیز انتخابات
اگرچه چالش‌های اتحادیه و کسبوکارهای صنفی آنلاین کماکان پابرجا هستند، اما همه چشم‌امید به انتخابات دوخته‌اند تا بلکه از رهگذر برگزاری موفقیت‌آمیز انتخابات، فصل جدیدی از حیات اتحادیه آغاز شود و اعتماد از دست‌رفته اکوسیستم دیجیتال کشور احیا شود. رضا الفت‌نسب، عضو سابق هیئت‌مدیره اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی، معتقد است باید به برگزاری دوره سوم انتخابات امیدوار بود تا با مشارکت حداکثری اعضا در انتخابات پیش‌رو، چالش‌های پیش‌روی اتحادیه و کسب‌وکارها برطرف شود.
این فعال صنفی با اشاره به دو دوره انتخابات قبلی که به حد نصاب نرسیدند، می‌گوید: «متأسفانه دو دوره انتخابات اخیر که به صورت حضوری انجام شد، از کیفیت مطلوب برخوردار نبود و نتوانست مشارکت لازم را جلب کند.» وی کمبود اعتماد به اتحادیه را یکی از دلایل اصلی این شکست‌ها دانست و افزود: «اتحادیه در سه سال گذشته تحت سرپرستی وزارت صمت اداره می‌شد و نتوانست فعالیت مؤثری داشته باشد. این موضوع باعث شد اعضا نتوانند ارتباط مناسبی با اتحادیه برقرار کنند و در نهایت تصمیم به عدم مشارکت در انتخابات بگیرند.»
الفت‌نسب همچنین شیوه برگزاری حضوری انتخابات را عاملی مهم در استقبال کمتر از میزان انتظار از انتخابات ارزیابی می‌کند: «در دنیای دیجیتال امروز، بسیاری از کسب‌وکارها در شهرستان‌ها و نقاط دورافتاده مستقر هستند. برگزاری انتخابات به صورت حضوری و محدود به مراکز استان‌ها، عملاً مشارکت گسترده اعضا را غیرممکن کرد.»
انتخابات آنلاین: فرصتی جدید با چالش‌های پیش‌رو
تجربه دو دوره ناموفق انتخابات حضوری و نگرانی‌ها درباره تکرار تجربه‌های مشابه و به خطر افتادن سرنوشت اتحادیه، باعث طرح پیشنهاد برگزاری توأمان حضوری و آنلاین انتخابات شده است. با پیگیری‌های انجام‌شده، وزارت صمت نیز موافقت کرده است تا دوره سوم انتخابات در پانزدهم بهمن ماه به صورت آنلاین برگزار شود. الفت‌نسب، با این که ارزیابی مثبتی از این تصمیم دارد، در عین حال به برخی نگرانی‌ها درباره شیوه برگزاری انتخابات آنلاین نیز اشاره می‌کند: «این اولین تجربه برگزاری انتخابات آنلاین در حوزه اصناف است و ابهاماتی درباره عملکرد سامانه، احراز هویت، و قطعی‌های احتمالی وجود دارد. متأسفانه اطلاعات دقیقی در این زمینه در اختیار ما نیست و این موضوع نگرانی‌هایی را ایجاد کرده است.»
دبیر سابق اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی همچنین، زمان برگزاری انتخابات (از ساعت ۹ صبح تا ساعت ۱۴) را ناکافی می‌داند و می‌گوید: «این زمان دقیقاً مصادف با اوج استفاده از سامانه‌های احراز هویت است که معمولاً با قطع و وصل مکرر همراه است. بسیاری از کسب‌وکارها نیز از این موضوع آگاه هستند، زیرا در این ساعات شاهد بار زیاد روی سامانه‌ها هستیم.» الفت‌نسب پیشنهاد می‌دهد که زمان مناسب‌تری مانند ۹ صبح تا ۹ شب انتخاب شود؛ چرا که به گفته او در این بازه زمانی، بار کمتری روی سامانه‌ها وجود دارد و اعضا می‌توانند با آرامش بیشتری در انتخابات شرکت کنند.
ضرورت مشارکت حداکثری و انتخاب نمایندگان توانمند
به جز مشارکت حداکثری اعضای اصناف در انتخابات هفته آینده، موفقیت بلندمدت این نهاد صنفی به عوامل و متغیرهای دیگری نیز بستگی دارد که مهم‌ترین آن‌ها انتخاب نمایندگانی با سابقه صنفی قوی، شناخت کافی از قوانین، و توانایی مذاکره با حاکمیت است. الفت‌نسب با تشریح اهمیت این عوامل، هشدار می‌دهد که بدون حضور فعال اعضا و انتخاب افراد شایسته، اتحادیه نمی‌تواند به اهداف خود دست یابد و ممکن است با تهدید انحلال مواجه شود: «اعضا باید به افرادی رأی دهند که بتوانند مشکلات صنفی را به‌طور مؤثر پیگیری کنند و از حقوق کسبوکارهای دیجیتال دفاع نمایند. صرف مشارکت در انتخابات بدون داشتن برنامه‌ای مشخص، سودی نخواهد داشت.» وی اضافه می‌کند: «انتخاب نمایندگانی که توانایی مطالبه‌گری مؤثر داشته باشند، برای آینده اتحادیه حیاتی است. این افراد باید بتوانند در جایگاه‌های مناسب با حاکمیت به مذاکره بنشینند، ایرادات را مطرح کنند و برای بهبود فضای کسب‌وکار تلاش کنند.»
سناریوهای احتمالی و آینده اتحادیه
الفت‌نسب با یادآوری سابقه اقدامات و فعالیت‌های حمایتی اتحادیه از کسبوکارهای دیجیتال، می‌گوید: «اتحادیه در سال‌های ابتدایی فعالیت خود نقش مؤثری در رفع چالش‌های صنفی داشت. از حل مشکلات تاکسی‌های اینترنتی تا تدوین ضوابط فروش طلا در فضای مجازی و صدور مجوز برای کسبوکارهای سلامت آنلاین، اتحادیه نشان داده است که می‌تواند به عنوان پل ارتباطی بین صنف و حاکمیت عمل کند.»
این فعال صنفی وظیفه اصلی اتحادیه را تعامل با دولت و حاکمیت می‌داند: «به‌جای این که کسب‌وکارها به صورت جداگانه با حاکمیت، دولت یا نهادهای نظارتی وارد تعامل یا اختلاف شوند، اتحادیه به عنوان نماینده صنف، وارد مذاکره شود و مسائل را حل و فصل کند. این امر اجازه می‌دهد که کسب‌وکارها نیز با فراغ بال بیشتری بر فعالیت اصلی خود تمرکز کنند.»
در همین حال، یکی از بزرگ‌ترین نگرانی‌ها، به حد نصاب نرسیدن مشارکت‌کنندگان در انتخابات است. گفته می‌شود مجموع تعداد افراد صنفی در فضای مجازی کشور به حدود ۸۰۰۰ نفر می‌رسد که حد نصاب لازم برای رسمیت یافتن انتخابات، مشارکت دستکم یک چهارم آن‌ها است و اگر چنین نشود، اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی با خطر ادغام یا حتی انحلال مواجه خواهد شد. این سناریو نه‌تنها ضربه مهلکی به پیکره کسبوکارهای نوپا و نوآور کشور وارد می‌کند، بلکه آینده بسیاری از فعالان اکوسیستم نوآوری را به خطر می‌اندازد. الفت‌سب در این باره می‌گوید: «اگر انتخابات به حد نصاب نرسد، احتمال ادغام اتحادیه با نهادهای صنفی دیگر، مانند اتحادیه فناوران در تهران یا اتحادیه‌های استانی، وجود دارد. این موضوع می‌تواند ضربه جدی‌ای به استقلال و کارایی اتحادیه وارد کند.»
ابهام در وضعیت هزاران کسب‌وکار و فعال اکوسیستم نوآوری کشور، وضعیتی نیست که کسی مایل به تصور آن باشد. الفت‌سب هشدار می‌دهد که انحلال احتمالی اتحادیه تهدیدی جدی برای کسبوکارهای کوچک و استارت‌آپ‌ها، به ویژه در شهرستان‌ها است: «پیش از سال ۱۳۹۶ که اتحادیه وجود نداشت، این کسب‌وکارها تحت فشارهای زیادی قرار داشتند. اگر این اتفاقات دوباره رخ دهد، کسبوکارهای استارت‌آپی در شهرستان‌ها به سرعت دچار مشکل خواهند شد و ممکن است از بین بروند.»
انتخابات، نقطه عطف حیات کسبوکارهای مجازی کشور
با وجود این، انتخابات پیش‌رو فراتر از رویدادی صنفی، نقطه عطفی برای آینده اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی است. به نظر می‌رسد احیای اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی و برگزاری انتخابات به‌صورت آنلاین، اولین گام در جهت حفظ و تقویت این نهاد و شروع دوران جدیدش باشد. اگر اتحادیه بتواند اعتماد اعضا را جلب و به‌طور مؤثری مشکلاتشان را پیگیری کند، مشارکت در انتخابات و بقای اتحادیه به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل می‌شود. به عبارت دیگر، اتحادیه کشوری کسبوکارهای مجازی می‌تواند همچنان نقشی حیاتی در حمایت از کسبوکارهای دیجیتال ایفا کند، به شرطی که ابتدا خود را از نظر ساختاری و مدیریتی احیا کرده و با فضای جدید همگام شود. به اعتقاد الفت‌نسب، موفقیت این انتخابات می‌تواند اتحادیه را به جایگاه واقعی خود بازگرداند و نقش آن را در حمایت از کسبوکارهای دیجیتال تقویت کند. او می‌گوید: «ایفای نقش مؤثر اتحادیه در ارتباط با دولت و نهادهای نظارتی، به‌مثابه یک کانال مهم انتقال دغدغه‌های کسبوکارهای آنلاین، در وهله نخست به انتخابات پیش‌رو وابسته است. به اعتقاد من، مشارکت فعال اعضا و انتخاب نمایندگانی توانمند، کلید موفقیت این انتخابات و آینده اتحادیه است. اگر اتحادیه بتواند اعتماد اعضا را جلب کرده و به‌طور مؤثر مشکلات آن‌ها را پیگیری کند، مشارکت در انتخابات و بقای اتحادیه به امری اجتناب‌ناپذیر تبدیل می‌شود. از این رو باید بدانیم که انتخابات ۱۵ بهمن نه‌تنها سرنوشت اتحادیه، بلکه آینده کسبوکارهای دیجیتال در ایران را نیز تعیین خواهد کرد.»