پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چندی پیش یادداشت تفاهمی بین شرکت master card و دانشگاه بانکداری اسلامی INCEIF وابسته به بانک مرکزی مالزی امضا شد تا در جهت گسترش تراکنش‌های بانکداری اسلامی الکترونیکی فعالیتی تحقیقی و علمی با حمایت مسترکارت و توسط دانشگاه INCEIF صورت پذیرد. این مساله و فعالیت‌های شبیه این نشان‌دهنده میل شدید فعالان بازار بین‌المللی پرداخت الکترونیک و کارت اعتباری به بازار در حال گسترش بانکداری اسلامی است.
به نظر می‌رسد که موسسات مالی، پذیرندگان تراکنش‌های الکترونیکی و سوئیچ‌های ارتباطی بین بانکی در حال توسعه هستند که در حال گسترش تمرکز و تاکید خود بر فعالیت‌های منطبق با شریعت، بانکداری بدون‌ربا و همچنین محصولات حلال هستند. درواقع جهت‌گیری بازار بانکداری اسلامی حرکت به سمت کارت اعتباری (واقعا) منطبق با شریعت خواهد بود و در حوزه پذیرندگی نیز اهمیت به کالای حلال فرصتی جدید را برای صنعت پرداخت الکترونیک اسلامی فراهم خواهد کرد. بازار بانکداری اسلامی در 10 سال گذشته هر ساله حداقل 20 درصد رشد داشته است و کل دارایی بانک‌های اسلامی عددی بالغ بر دو هزار میلیارد دلار است. وجود بیش از 400 بانک و موسسه مالی اسلامی در بیش از 40 کشور دنیا نشان‌دهنده بازار فعلی بانکداری اسلامی است و این حقیقت که حدود دوسوم از مسلمانان دنیا هنوز دسترسی مناسبی به ابزارهای بانکداری اسلامی ندارند نیز نشان‌دهنده حجم بازار پیش‌روی این صنعت است. با وجود این، هرچند که بانکداری اسلامی بیشتر از سایر حوزه‌ها در زمینه بانکداری خرد رشد داشته است، اما کارت اعتباری اسلامی جزو آن دسته از ابزارهای اسلامی است که به دلیل پیچیدگی‌های خود کمتر مورد استفاده بانک‌های اسلامی دنیا قرار گرفته است.
.
دلایل این مساله می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
1- پیچیدگی انطباق کسب‌وکار کارت اعتباری با قراردادهای اسلامی
2- نبود نظارت در زمینه پذیرندگی کارت‌ها
3- دسترسی به کارت اعتباری غیراسلامی
4- عدم پشتیبانی مناسب کارت‌های اعتباری اسلامی توسط ویزا و مسترکارت
5- ضعف در زمینه نرم‌افزارها و ابزارهای پرداخت الکترونیک
6- نبود سوئیچ پیوسته (سوئیچ ملی یا بین‌المللی) برای پشتیبانی از تراکنش‌های منطبق با شریعت.
.
این در حالی است که به دلایل زیر کسب‌وکار بانکداری کارت اعتباری اسلامی پتانسیل بسیار بالایی برای گسترش دارد:
1- افزایش اهمیت کسب‌وکار حلال و محصول حلال در کشورهای اسلامی و حتی غیراسلامی
برند حلال امروزه به برندی مهم (در سطح تجاری) درکشورهای مختلف تبدیل شده است و شرکت‌ها و سازمان‌های ارائه‌کننده این برند در سطح محصولات مختلف (حتی هتل‌ها و خطوط هواپیمایی و بیمارستان‌ها) شکل گرفته است. مساله پشیتبانی از تراکنش‌های حلال (محصولات حلال) در سطح پذیرندگی پرداخت الکترونیک نیز می‌تواند به‌عنوان روندی جاری تلقی شود.
2- حرام تلقی شدن استفاده از کلیه کارت‌های اعتباری غیراسلامی توسط مسلمانان (حتی در صورت عدم پرداخت ربا) و عدم استقبال مسلمانان از این‌گونه کارت‌های اعتباری.
3- نبود کارت‌های اعتباری اسلامی واقعی به‌طوری که یکی از دلایل عدم استقبال از کارت‌های اعتباری اسلامی فعلی در بازار بانک‌های اسلامی تشخیص این مساله از سوی مسلمانان و عدم اطمینان آنها به حلال و غیرربوی بودن این کارت‌های اعتباری است. در صورتی که بانک‌ها بتوانند مشتریان خود را به لحاظ غیرربوی بودن کارت‌های فوق توجیه کنند بازار بزرگی از مشتریان معتقد و در عین حال نیازمند به این ابزارها را در برابر خود خواهند داشت.
4- عدم‌توجه قبلی ویزا و مسترکارت به این بازار و تمایل بسیار زیاد فعلی آنها به این حوزه.
5- افزایش کیفیت و کمیت بانکداری اسلامی در دنیا. کارت‌های اعتباری اسلامی در این زمینه باید انعطاف‌پذیری لازم برای انطباق خود با قراردادهای اسلامی را در حوزه‌های اقتصادی مختلف در سطح تراکنش داشته باشند. این کارت باید قابلیت انتخاب نوع قرارداد اسلامی را با توجه به شرایط تراکنش، بخش اقتصادی، نوع کالا و توافق با مشتری به بانک بدهد و استفاده از قراردادهای مختلف مانند فروش اقساطی (مرابحه)، اجاره، جعاله و… را به بانک در شرایط مختلف بدهد. این انعطاف‌پذیری به لحاظ تکنیکی کلید موفقیت کارت‌های اعتباری اسلامی برای انطباق خود با شرایط متفاوت در بانک‌ها و کشورهای اسلامی مختلف و ایجاد زیرساخت گسترش بازار است.
موضوع دیگری که علاوه بر حوزه صدور و ارائه کارت‌های اعتباری اسلامی در پیش‌روی بازار بین‌المللی بانک‌های اسلامی است، حوزه پذیرندگی تراکنش‌های صرفا حلال و حساسیت به کالاها در سطح پذیرندگی است، همچنین تبادل تراکنش‌های الکترونیک اسلامی می‌تواند نیازمند برندینگ مشترک بین بانکی، بین کشوری (شبیه برندهای ویزا و مستر) برای این بازار بزرگ باشد. آنچه از فعالیت فعلی شرکت‌های ویزا و مسترکارت می‌توان پیش‌بینی کرد، ورود برندهای فوق به عرصه تراکنش‌های اعتباری بانکداری اسلامی است. با توجه به سابقه بانکداری ایران در حوزه کارت اعتباری اسلامی این بازار بالقوه جدید می‌تواند در حال حاضر فرصتی پیش‌رو جهت بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی برای برندسازی و حضور فعال در این زمینه باشد. اگرچه در صورت تاخیر در ورود و حضور فعال در این زمینه، در آینده این فرصت به تهدیدی پیش روی بانک‌های ایرانی بدل خواهد شد.
دکتر امید ترابی؛ معاون تولید و قائم مقام شرکت توسن
منبع: دنیای اقتصاد