پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
وقتی قرار است در مورد پایان دوره یک تکنولوژی با تولیدکنندگان آن صحبت کنید طبیعی است کار چندان ساده‌ای نیست؛ آنان اصرار می‌کنند که هنوز پایان آن فرا نرسیده است و شما به عنوان گفت‌وگوکننده روی نظر خود پافشاری می‌کنید. برای صحبت در خصوص آینده دستگاه‌های خود‌پرداز سراغ یکی از تولیدکنندگان آن در داخل کشور، ایران نارا، رفتیم تا ببینیم به نظر آنان تغییر تکنولوژی و تغییر مصرف مردم از کارت‌های بانکی موجب تغییر نگرش به دستگاه‌های خود‌پرداز خواهد شد یا خیر. بدیهی است به عقیده آنان دستگاه‌های خود‌پرداز همیشه جایگاه خود را در بازار حفظ خواهند کرد هر چند ممکن است با تغییراتی نیز همراه شوند. در این زمینه با ساسان معدل مدیرعامل شرکت، سرور شیدایی مدیر واحد فروش شرکت و به صورت کوتاه با ماشاءالله حسینی رئیس هیات مدیره شرکت به گفت‌وگو نشسته‌ایم که در زیر می‌خوانید؛
.
بازار دستگاه‌های خود‌پرداز را در ایران چگونه برآورد می‌کنید؟ بازار رو به رشدی است یا تقریبا ثابت‌شده است؟
ساسان معدل، مدیرعامل شرکت ایران نارا: ما نمی‌توانیم فارغ از همه دنیا به خودمان نگاه کنیم. بازار ATM در جهان بازاری است که به یک ثبات رسیده است. طبق آخرین آمار‌ها، نرخ رشد جهانی در فروش ATM حدود شش درصد است. البته این آمار در مناطق مختلف جهان متفاوت است. در اروپای شمالی و کشورهای صنعتی یا آمریکای شمالی نرخ تقریبا دو درصد است، در منطقه ما و خاورمیانه تقریبا بالا‌ترین نرخ است یعنی ۱۱ تا ۱۲ درصد. اما پیش‌بینی‌ها این است که نرخ ثابت می‌ماند. ما هم متاثر از همان هستیم. اما در حقیقت ما هنوز در سطح پایین‌تری از نرخ استاندارد قرار گرفته‌ایم.
.
بر اساس معیاری که بانک مرکزی طبق آن محاسبه می‌کند، به ازای هر دو هزار کارت صادرشده باید یک دستگاه ATM نصب شده باشد.
معدل: البته دو معیار وجود دارد؛ یکی تعداد دستگاه ATM به جمعیت و یکی به تعداد کارتی که صادر می‌شود. تعداد دستگاه خودپردازمان به نسبت هر ۱۰۰ هزار نفر تقریبا زیر ۵۰ دستگاه است. آخرین آماری که بانک مرکزی در تعداد ATM اعلام کرده، ۳۸ هزار دستگاه است که از این تعداد دستگاه ۱۲ هزار موردشان خیلی قدیمی هستند که نیاز به جایگزین کردن آن‌ها داریم.
.
شما به نسل اول خودپردازهایی اشاره می‌کنید که در ایران نصب شده‌اند.
معدل: بله علاوه بر اینکه قدیمی و مستهلک‌شده‌اند، فناوری استفاده‌شده در آن‌ها نیز قدیمی است. یعنی با تکنولوژی‌های جدید کار نمی‌کنند. مثلا نسل اولی‌ها برای پرداخت بارکد ندارند. در زمینه کدینگ مشتری و امنیت مشکل دارند. البته خود بانک‌ها نیز این نیاز را احساس کرده‌اند و در حال تغییر آن هستند. ما تقریبا به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر ۵۰ خود‌پرداز داریم، این آمار در کشورهای پیشرفته بالای ۱۵۰ دستگاه است. در مورد کارت هم همین‌طور است. طبق بررسی‌های صورت‌گرفته در دنیا، بانکداری الکترونیکی، بانکداری موبایل و پرداخت‌هایی از طریق اینترنت تهدید جدی برای ATM محسوب نمی‌شود. فکر می‌کنم حداقل تا پنج سال آینده کماکان روند روبه‌رشد بازارخود‌پرداز را خواهیم داشت. شاید نرخ رشد نسبت به ۱۰ سال گذشته کاهش پیدا کند اما به هر حال احتیاج به تعداد زیادی خود‌پرداز در بازار داریم. برآوردمان این است که ظرف شش سال آینده کشور تقریبا به ۱۵ هزار دستگاه خود‌پرداز نیاز خواهد داشت.
شکل دستگاه‌های خود‌پرداز تغییر نخواهد کرد؟ منظورم این است که با تکنولوژی‌های جدید قابل استفاده باشند. مثلا بتوان از طریق NFC به آن وصل شد یا…
معدل: شکل خود‌پرداز تغییر نخواهد کرد. شکل استفاده از ATM هم تغییر نمی‌کند. هنوز در آمریکا هم دستگاه خود‌پرداز دستگاه مورد علاقه مردم است و به طور جدی از آن استقبال می‌کنند اما روندشان خیلی تغیر کرده است. آنجا دیگر فقط خود‌پرداز کار پرداخت را انجام نمی‌دهد. ATM بازیافت‌پذیر (recycler) داریم. هم دریافت می‌کند هم پرداخت می‌کند. در همه آن‌ها امکان خوانش چک وجود دارد و… اما به هر حال خود‌پرداز، خود‌پرداز است و استفاده جدی از ATM در بازار جهانی وجود دارد و اینکه بانکداری موبایل یا بانکداری اینترنتی آمده است، قطعا دلیلی نیست که دستگاه ATM فراموش شود یا استفاده از آن کمتر شود. به هر حال همه مردم به گردش وجه احتیاج دارند و خود‌پرداز بهترین وسیله برای گردش نقدی وجه است. در کشورهای دنیا تعداد دستگاه‌های خود‌پرداز تقریبا به ۱۰ برابر تعداد شعب بانکی رسیده است. تعداد شعب بانکی کاهش می‌یابد و تعداد دستگاه‌های خود‌پرداز اضافه می‌شود.
.
یعنی کارکردهای بیشتری روی دستگاه ATM قرار گرفته و تقریبا به صورت کامل کار یک باجه بانکی را انجام می‌دهد.
سرور شیدایی، مدیرفروش شرکت ایران نارا: اولین نکته‌ای که خود‌پرداز با خودش تعریف می‌کند، پرداخت است. سهولت در پرداخت را در مکان‌هایی که نیاز به آن دارید و به تکنولوژی دیگری نیز دسترسی ندارید، امکان‌پذیر می‌کند. ضمن اینکه خود‌پرداز امکان دسترسی به پول نقد را فراهم می‌کند که هیچ کدام از تکنولوژی‌های دیگر این امکان را فراهم نمی‌آورند. پس به نظر من تکنولوژی میرا نیست و باقی خواهد ماند. نمی‌توان گفت با آمدن موبایل و اینترنت خود‌پرداز از بین می‌رود. شما همیشه به پول نقد احتیاج دارید؛ پس باقی خواهد ماند. اما طبیعی است در کنار این تکنولوژی، فناوری‌های دیگری می‌آید که زندگی را برای مردم ساده خواهد کرد. ما هم در داخل شرکت روی تکنولوژی‌های جدید کار کرده‌ایم. اعتقاد داریم در آینده بخش زیادی از شعب به شکل مجازی خواهند شد و تبدیل به شعب اتومات می‌شوند. در این شعب عملا فرد نقش زیادی ندارد و دستگاه جایگزین فرد می‌شود اما دستگاه باید قابلیت‌هایی داشته باشد تا اینجایگزینی صورت گیرد. اولین نکاتی که وجود دارد باز هم دریافت و پرداخت است. حال مشتری می‌تواند در کنار این به جای یک کارت مغناطیسی از موبایلش استفاده کند و حتی از تکنولوژی NFC بهره بگیرد. حتی می‌تواند امضای دیجیتالی‌اش را به کار برد. دستگاه می‌تواند برایش کارت بانکی صادر کند، کارت هدیه و غیره، یا اینکه خواسته‌ای دارد و ماشین نمی‌تواند آن را انجام دهد؛ آن دستگاه نمی‌تواند کارش را انجام دهد. حال می‌توان روی دستگاه، ویدئو بنکینگ را قرار داد و مشتری از طریق دوربین با اپراتور ارتباط برقرار کند و خواسته‌اش را بگوید و همان‌جا آنلاین کار را انجام می‌دهند. در اصل بانک و شعبه تبدیل به یک شعبه ۲۴ساعته می‌شود.
.
خب این دیگر با تعریف دستگاه‌های خود‌پرداز بسیار متفاوت خواهد بود.
شیدایی: درست است مانند موبایل. روزی که آمد قرار بود فقط تماس تلفنی برقرار کند اما موبایل الان فقط تماس تلفنی نیست. این هم توسعه‌یافته دستگاه خود‌پرداز است. در موبایل سرویس پایه تماس است و در کنار آن سرویس‌های مختلف متعددی وجود دارد. در خودپردازها هم چنین اتفاقی می‌افتد، در آینده شکل عملکردش بسیار پیشرفته‌تر از خودپردازهای فعلی خواهد شد. اما سرویس پایه‌اش که پرداخت وجه است، باقی خواهد ماند.
.
با وجود اینکه خود‌پرداز توسعه یافته اما خود دریافت توسعه پیدا نکرده است؛ یا حتی پردازش چک روی آن قرار نگرفت. به خاطر دارم سری اول دستگاه‌های ATM امکان دریافت وجه را فراهم کرده بودند اما این سرویس پس از مدتی بسته شد.
معدل: باید مشخص شود مسئولیت این کار با چه کسی است. تبعات قانونی آن باید مشخص شود.
شیدایی: ترکیب قوه قضائیه است با سیستم بانکی کشور.
معدل: این نقش اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی است؛ که به این رگولاتور این وسط مسیر تسهیل‌شده‌ای برای این نظام پرداخت تعریف کند. همان‌طور که برای کارت تعریف کرده است. از طرفی کیفیت اسکناس نیز در این میان مطرح است.
.
این صحبت‌ها فقط در مورد خود دریافت است، پس هنوز برای پذیرش چک اقدامی صورت نگرفته است؟
شیدایی: برای پذیرش چک نیز اقداماتی انجام داده‌ایم اما در این بخش هم بحث رگولاتور وجود دارد، باید قانون مدونی در این بخش ایجاد شود، آیین‌نامه مشخصی باشد تا هر وقت مشکلی به وجود آمد، بند و تبصره‌ای وجود داشته باشد تا بتوان به آن رجوع کرد. دستگاهی که با آن کار می‌کنیم دستگاه سخت‌افزاری است، این دستگاه اشکالات و خطاهایی دارد. ما برای دستگاه برخی موارد را تعریف می‌کنیم. امکان دارد ماشین با توجه به تعاریف ما برخی موارد را شناسایی نکند. به طور مثال اگر حساسیت دستگاه را بالا ببریم، ممکن است بسیاری از اسکناس‌ها به عنوان اسکناس جعلی شناسایی شوند. از سویی اگر حساسیت را پایین بیاوریم ممکن است پول جعلی را شناسایی نکند. در این میان شرکت‌های بیمه‌ای نیز وجود ندارند که مسئولیت این خسارت را بپذیرند. همین امر ریسک را برای بانک‌ها بالا می‌برد و برای آن‌ها هزینه خواهد داشت. البته بانک برای اینکه موفق شود محصول جدید را وارد کند باید تا حدودی ریسک‌پذیر باشد.
معدل: البته این بهایی است که بانک‌ها برای کاهش هزینه‌هایشان می‌پردازند. هزینه ایجاد شعب بسیار بالا. طبیعی است این کار هزینه‌های بانک را کاهش می‌دهد. البته بانک‌ها راغب به این موضوع هستند؛ مشکل کار در این میان قاعده‌مندی است.
.
در جای‌جای صحبتتان به عدم قانونگذاری در بخش‌های مختلف صحبت کردید؛ ممکن است بانک مرکزی به این نتیجه رسیده باشد که دیگر نیازی به توسعه دستگاه‌های خود‌پرداز نیست، از همین رو قانونگذاری جدیدی نیز نباید در این بخش صورت گیرد؟
معدل: به نظر نمی‌رسد این‌گونه باشد. بانک مرکزی دنبال این است که توسعه انجام شود. هر چند تعداد خودپردازهای متصل به شعبه زیاد است اما تعداد خودپردازهای بیرون شعب کم است، این کمبود در شهرهای بزرگ خودش را بیشتر نشان می‌دهد.
.
البته طی یک دوره زمانی تعداد دستگاه‌های خود‌پرداز بیرون شعب در حال افزایش بود اما متاسفانه به دلیل مشکلات امنیتی و پول‌رسانی متوقف شد.
معدل: همین الان هم شرایطش در مجموع بد نیست، ما تقاضای بسیار زیادی برای ATM سالنی داریم. اما خود‌پرداز سالنی باید جایی قرار گیرد که نیاز به پرستاری مرتب و پول‌گذاری نداشته باشد.
.
خودپردازهای سالنی در فروشگاه‌های بزرگ نصب می‌شوند، طبیعی است در این مکان‌ها میزان برداشت وجه به نسبت بالاست.
معدل: درست است، اگر این دستگاه‌ها به دستگاه‌هایی تبدیل شوند که هم پول دریافت کنند و هم پرداخت، مشکل برطرف می‌شود. در این صورت مغازه‌دار هر ساعت از روز می‌تواند پولش را به حسابش واریز کند و از سویی مصرف‌کننده‌ای که نیاز به وجه نقد هم دارد می‌تواند هر وقت خواست پول دریافت کند.
منبع: پیوست