پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هزینه پردازش اسناد الکترونیکی پس از امضای دیجیتال می‌تواند بین ۶۰ تا ۸۰درصد کاهش یابد
محسن باقری، مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت پردازش اطلاعات مالی پارت، در گفت‌وگو با راه‌پرداخت، از تاریخچه و اهداف این شرکت در حوزه هوش مصنوعی و محصولاتی که در این حوزه توسعه داده‌اند می‌گویند
شرکت پردازش اطلاعات مالی پارت از سال ۱۳۹۲ با تمرکز بر فناوری‌های نوین و خدمات مالی فعالیت خود را آغاز کرده است. این شرکت با راه‌اندازی واحد هوش مصنوعی در سال ۱۳۹۶ و توسعه محصولات کاربردی در این حوزه، توانسته است به یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های هوش مصنوعی در ایران تبدیل شود. از جمله محصولات موفق این شرکت می‌توان به سامانه احراز هویت غیرحضوری و امضای دیجیتال فراشناسا اشاره کرد که با استفاده از هوش مصنوعی، فرایندهای کسب‌وکار را تسریع و هزینه‌ها را کاهش می‌دهند. با وجود چالش‌هایی مانند مهاجرت نیروهای متخصص، تحریم‌های بین‌المللی و جذب سرمایه که گریبان همه کسب‌وکارهای ایران را گرفته است، این شرکت توانسته است در بازار ایران به موفقیت دست یابد.
محسن باقری، مدیر توسعه کسب‌وکار شرکت پردازش اطلاعات مالی پارت، در گفت‌وگو با راه‌پرداخت، از تاریخچه و اهداف این شرکت در حوزه هوش مصنوعی و محصولاتی که در این حوزه توسعه داده‌اند صحبت کرده است.
فعالیت شرکتتان در چه حوزه‌ای است و چه اقداماتی برای حفظ مزیت رقابتی خود در بازار انجام داده‌اید؟
واحد هوش مصنوعی ما به‌صورت رسمی از سال ۹۶ شروع به فعالیت کرد که کمتر از حدود دو سال به لحاظ منابع انسانی، تعداد و تنوع محصولاتی که توسعه داده بودیم، به بزرگ‌ترین شرکت تجاری هوش مصنوعی در منطقه تبدیل شدیم.
از سال ۹۷ و با ورود به حوزه تجاری هوش مصنوعی، تلاش کردیم استفاده از فناوری را در صنایعی که به آنها نزدیک‌تر بودیم به‌صورت جدی دنبال کنیم. یکی از بهترین محصولات ما در این حوزه، سامانهٔ احراز هویت از راه دور است که تقریباً اوایل همه‌گیری کرونا و در سال ۱۳۹۹ برای سازمان بورس راه‌اندازی شد.
فشار عموم مردم به سرمایه‌گذاری در بورس از یک سو و تداوم همه‌گیری کرونا و دستورالعمل‌های بهداشتی از سوی دیگر، هر دو فعالیت را در کشور به چالش کشیده بود. فناوری دوباره راهگشا شد؛ در این دوره، شرکت پارت اپلیکیشن سیگنال را به احراز هویت غیرحضوری سجام مجهز کرد و این اولین ورود تجاری به حوزه هوش مصنوعی در کشور بود. پس از آن، بسیاری از مجموعه‌ها وارد این حوزه شدند و خوش درخشیدند. تقریباً می‌توان گفت اکوسیستم احراز هویت غیرحضوری مبتنی بر هوش مصنوعی از این نقطه در کشور شکل گرفته است.
پس از این کار، راه برای تجاری‌سازی ایده‌های کسب‌وکار هوش مصنوعی هموارتر شد. در این دوره، شرکت پارت در بهروزرسانی بزرگی بر روی محصول مرآت، قابلیت محاسبه احتمال نکول مشتریان در تسهیلات اعطایی را منتشر کرد.
اما نقطه عطف بازار هوش مصنوعی در ایران و جهان، بعد از سال ۲۰۲۲ و معرفی چت جی‌پی‌تی توسط اوپن‌ای آی بود. این اتفاق باعث شد محصولات هوش مصنوعی در دیدگاه عامه مردم و مدیران، از محصولی لوکس به محصولی کاربردی تبدیل شود؛ محصولی که با کمک آن هزینه‌ها را کاهش دهند و عملکرد را بهبود داد. در این زمان و به تبعیت از ترندهای جهانی، ما نیز به توسعه مدل‌های بنیادی خود سرعت ببخشیم و به اهداف چند ساله خود در مدت کوتاهی رسیدیم. چیزی که تا به امروز به آن رسیدیم، مدل زبانی بزرگی به نام درنا است.
برنامه شما برای آینده چیست؟ مهم‌ترین چالش‌های پیش رو به نظر شما چه خواهد بود؟
قطعاً اولین برنامه ما در حوزه کسب‌وکار، توسعه بازار به صنایع جدیدی است که امکان خلق ارزش در آنها وجود دارد. ورود به بازارهای جدید هم یعنی بازارسازی. طبیعتاً بازارسازی به سرمایه‌گذاری‌های سنگین نیاز به سرمایه‌گذاری‌های سنگین دارد. در شرایط اقتصادی فعلی که عمده شرکت‌های خصوصی استراتژی‌های انقباضی و محافظه‌کارانه اتخاذ می‌کنند، این نوع از توسعه بازار کاری سخت و جسورانه است. اما در نهایت، شرکت خصوصی با رشد ارگانیک مجبور به تعیین تکلیف آینده خود در بازار است و ما هم از این قاعده مستثنا نیستیم.
به عنوان شرکت فعال در حوزه هوش مصنوعی، چه مقدار از کارهای شرکت شما خودکار و به کمک هوش مصنوعی انجام می‌شود؟
ببینید، ما در دنیای واقعی زندگی می‌کنیم و در دنیای واقعی، چیزها با «تکامل» خلق می‌شوند. ما در شرکتمان ترجیح می‌دهیم این تجربه به‌صورت تکاملی پیش رود و از افراط در استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی خودداری کنیم. این نکته اول.
پذیرش سازمانی هوش مصنوعی در بالاترین سطح آن در شرکت ما بوده است. در گام اول، منفعت استفاده از هر فناوری باید ارزیابی شود؛ زیرا ممکن است استفاده از ابزاری در یک شرکت مؤثر باشد، ولی در دیگری نه. ما این موضوع را در جلسات مشاوره هم به مشتریان این نکات را گوشزد می‌کنیم، و به آنها یادآور می‌شویم که مراقب باشند تا در دام حباب فناوری نیفتند.
باید بپذیریم که در حال حاضر در وضعیتی مشابه حباب دات‌کام در مورد هوش مصنوعی قرار داریم. هرچند برای ما مفید است که محصولات هوش مصنوعی بیشتر استفاده شوند و شرکت‌ها به این فناوری روی بیاورند، مهم است که اکوسیستم بفهمد هوش مصنوعی قرار نیست معجزه‌ای در سازمان‌ها ایجاد کند. این فناوری کارهای خارق‌العاده انجام می‌دهد، اما صرف استفاده از آن لزوماً به معنای اثربخشی ناگهانی نیست.
به دلیل این نکات، در شرکت ما، استفاده از هوش مصنوعی در فرایندهای مختلف، تابع شرایطی است که مهم‌ترین آنها، اندازه‌گیری میزان اثربخشی این ابزارها در فرایند موردنظر است. به‌عنوان‌مثال استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی که برخی از آنها توسعه داده شده توسط شرکت خودمان است، در واحد تحقیقات بازار بازدهی این واحد، به میزان چشمگیری افزایش یافته است. ما پس از سال‌ها تحقیق و تجربه، می‌دانیم که کدام بخش‌ها به هوش انسانی نیاز دارند و کدام بخش‌ها را می‌توان به هوش مصنوعی سپرد. حتی با اینکه هوش مصنوعی بخش زیادی از کارهای ما را پوشش می‌دهد، نمی‌توان گفت ۸۰درصد کارهای ما خودکار است. اتوماسیون ۳۰ درصدی فرایندها هم دستاورد بزرگ و مؤثری است.
شما محصول جدیدی به نام امضای دیجیتال فراشناسا را به بازار عرضه کرده‌اید. این محصول چه مزیت رقابتی‌ای به شما و به کاربران شما ارائه می‌دهد؟
در ابتدا باید دو مفهوم امضای دیجیتال را از هم تفکیک کنیم. امضای دیجیتال به معنای فعلی در ایران، خود فناوری با مزایای مشخصی است که از سال ۱۳۸۲ در قانون ایران مصوب شده است و مزایای آن شامل امنیت بیشتر، سرعت بیشتر و انکارناپذیری است. این مزایا به خود فناوری مربوط می‌شود و مختص به امضای فراشناسا نیست. اما مزیت دیگر، نحوه به‌کارگیری امضای الکترونیک فراشناسا در راهکار شرکت پارت، یعنی بهره‌گیری از هوش مصنوعی در بهره‌برداری از این فناوری در کشور است.
از زمانی که این کسب‌وکار در ایران آغاز شد، تا حدود دوازده سال پس از آن، یعنی آغاز سال ۱۴۰۱، تعداد گواهی‌های صادر شده در سطح کشور، چیزی کمتر از دو میلیون بود. درحالی‌که ما در دو سال اول راه‌اندازی محصول، از این تعداد صدور گواهی عبور کردیم. این تغییر قابل‌توجه نشان‌دهنده تأثیر هوش مصنوعی در این فرایند است. قبل از ورود هوش مصنوعی، صدور گواهی امضا مستلزم صرف هزینه زیاد برای خرید توکن سخت‌افزاری و البته مراجعه حضوری به دفاتر مربوطه بود؛ اما اکنون این فرایند کاملاً غیرحضوری و با یک بیستم هزینه انجام می‌شود.
ما با تحلیل این مشکلات، تصمیم گرفتیم با استفاده از هوش مصنوعی، فرایند ثبت امضا را ساده‌تر کنیم. ابتدا فرایند صدور گواهی امضا را به طور کامل غیرحضوری کردیم، مشابه فرایند حل مشکلات سامانه سجام. این تغییر بزرگ باعث شد مشکل مراجعه حضوری برای کاربران حل شود. در مرحله بعد، موبایل را به‌عنوان توکن استفاده کردیم؛ زیرا گوشی‌های هوشمند فعلی استانداردهای امنیتی لازم برای توکن‌های سخت‌افزاری را دارند. با این تغییر هزینه صدور گواهی‌نامه نیز کاهش پیدا کرد.
این دو تغییر مهم باعث افزایش استقبال از امضای دیجیتال هم در بین کسب‌وکارها و هم در میان مردم شد. فرایند ساده‌تر، کاهش زمان، حذف بروکراسی‌های غیرضروری و افزایش امنیت، عواملی بودند که این استقبال را تسهیل کردند. به‌عنوان‌مثال، زمان فرایندهای مبتنی بر وثیقه از یک هفته به یک روز کاهش یافته است و امکان صحت‌سنجی آنی قراردادها وجود دارد.
طبق گزارش Deloitte، استفاده از فناوری‌های دیجیتال می‌تواند تا ۳۰ درصد هزینه‌های عملیاتی را کاهش دهد و بازدهی را تا ۴۰درصد افزایش دهد. همچنین، طبق گزارش داکیوساین، هزینه پردازش اسناد الکترونیکی پس از امضای دیجیتال می‌تواند بین ۶۰ تا ۸۰درصد کاهش یابد. در ایران و باتوجه‌به مشاهدات ما، این میزان حتی در برخی موارد بیشتر است.
چگونه مقیاس‌پذیری و استفاده از فناوری‌هایی مانند امضای فراشناسا می‌تواند به کسب‌وکارها کمک کند؟
در شرایط اقتصادی نامناسب، مقیاس‌پذیری برای شرکت‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. مقیاس‌پذیری به معنای رشد سریع و مقرون‌به‌صرفه کسب‌وکار است و در چنین شرایطی، مقرون‌به‌صرفه بودن چالش اساسی محسوب می‌شود.
یکی از فناوری‌هایی که می‌تواند به این مقیاس‌پذیری و رشد مقرون‌به‌صرفه کمک کند، فناوری امضای الکترونیک است. این فناوری که در کشور قانونی است و در دو سال اخیر با استقبال روبه رو شده است، به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که فرایندهای خود را سریع‌تر، بهینه‌تر و با هزینه کمتر پیش ببرند. به‌عنوان‌مثال، اگر شرکت لندتک یا بیمه بخواهد کسب‌وکار خود را دوبرابر کند، گلوگاه اصلی معمولاً فعالیت‌های انسانی است. امضای فراشناسا می‌تواند این فرایندها را تسریع کند و نیاز به نیروی انسانی را کاهش دهد.
موضوع مقیاس‌پذیری برای کسب‌وکارهای ایرانی در این دوره خاص از زمان موضوع ناامیدکننده‌ای است و فناوری مخصوصا امضای فراشناسا می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
شرکت شما چقدر با مهاجرت نیرو درگیر شده است؟ شما برای اینکه بدنه کسب‌وکارتان صدمه نبیند، چه تدابیری اندیشیده‌اید؟
در کشور ما، مهاجرت نیروی انسانی به خارج از کشور، چالش رقابتی و مسئله‌ای دائمی است. در شرکت ما، مثل همه کسب‌وکارهای ایرانی، این موضوع به امری روتین تبدیل شده است. همیشه در گزارش منابع انسانی، درصد خروج نیروها ذکر می‌شود. به‌ویژه در فصولی که پذیرش دانشگاه‌ها و شرکت‌های خارجی بیشتر است و متأسفانه این رقم قابل‌توجهی است. تنها عاملی که باعث می‌شود ما از این اتفاق کمتر آسیب ببینیم، فرهنگ‌سازمانی دوستانه ما است که باعث می‌شود بسیاری از همکاران قبل از مهاجرت، تصمیم خود را با ما در میان بگذارند. این فرهنگ به کاهش بخشی از آسیب‌ها کمک می‌کند، اما همچنان از این رفت‌وآمدها آسیب می‌بینیم و متحمل هزینه می‌شویم.
سرمایه‌گذاری در زمینه هوش مصنوعی افزایش یافته است. شما برای جذب سرمایه‌گذاری چه برنامه‌ای دارید؟ آیا درخواست سرمایه‌گذاری افزایش پیدا کرده است؟
هر شرکتی به دنبال جذب سرمایه است؛ اما سیاست ما جذب سرمایه‌های واقعی و ارگانیک است که پیدا کردن چنین سرمایه‌گذاران دشوار است. دولت معمولاً پروژه‌های مشخصی را تعریف می‌کند که اگرچه ممکن است عملی باشند، مسیر و اهداف آنها گاهی غیرواقعی است. حتی در بخش خصوصی، تصمیمات سرمایه‌گذاران، همیشه شفاف نیست و توان مالی برای سرمایه‌گذاری‌های بزرگ در این حوزه وجود ندارد.
از سوی دیگر، سرمایه‌گذاری خارجی هم چالش‌های پیچیده خود را دارند که رفع آن عمدتاً در ید اختیار ما نیست. این مسائل مطمئناً جذب سرمایه را پیچیده‌تر از چیزی که هست می‌کند.
