پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
همه آنچه که باید درباره ریال دیجیتال بدانید
در یک گزارش کامل به موضوع ریال دیجیتال پرداخته‌ایم؛ از فاز آزمایشی ریال دیجیتال که در تیرماه ۱۴۰۳ در کیش آغاز شد و اکنون بانک مرکزی قصد دارد به صورت جدی‌تر اجرایی کردن آن در سراسر کشور را در دستور کار قرار دهد؛ در جشنواره دکتر نوربخش همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت سه طرح مرتبط با ریال دیجیتال جایزه بردند که نشان از اهمیت ریال دیجیتال در ذهن مدیران بانک مرکزی دارد
ارزهای دیجیتال بانک مرکزی یا CBDCها، ابزارهای نوآورانه برای تغییر سیستم‌های مالی و تطبیق با نیازهای عصر دیجیتال هستند که با کمک فناوری بلاکچین تلاش می‌کنند پرداخت‌ها را سریع‌تر، ارزان‌تر و شفاف‌تر انجام دهند. کشورهای زیادی تابه‌حال به سمت راه‌اندازی ارز دیجیتال بانک مرکزی خود حرکت کرده‌اند که برخی از آنها هنوز در مرحله تحقیق و توسعه هستند، برخی در مرحله آزمایشی و برخی نیز در مرحله اجرا قرار دارند.
کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نبوده و مطالعات اولیه ریال دیجیتال را از سال ۱۴۰۰ آغاز کرد و در ابتدای سال ۱۴۰۱ به مرحله پیش آزمایشی رسید. تیرماه سال جاری بود که پس از بررسی‌ها و زیرساخت‌های لازم، پروژه ریال دیجیتال به‌صورت آزمایشی در کیش به اجرا درآمد. بانک‌هایی که تجهیزات لازم برای اجرای ریال دیجیتال را فراهم کردند، بانک‌های ملت و تجارت بودند.
ریال دیجیتال شکلی از پول ملی است که در عین داشتن تمام ویژگی‌های ریال سنتی، به‌صورت دیجیتالی عمل می‌کند. این ارز توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران پشتیبانی شده و ارزش آن برابر با ریال فیزیکی است.
از جمله اهداف راه‌اندازی ریال دیجیتال می‌توان به کاهش جرایم مالی؛ مانند پول‌شویی و فساد اشاره کرد که از طریق تراکنش‌ها قابل ردیابی است. با استفاده از بلاکچین تمام تراکنش‌ها ثبت می‌شوند و قابلیت پیگیری دارند. از طرفی، تولید و توزیع اسکناس فیزیکی هزینه‌بر است. ریال دیجیتال می‌تواند این هزینه‌ها را به میزان قابل‌توجهی کاهش دهد.
اما باید دید پروژه ریال دیجیتال تاکنون تا چه حد موفقیت‌آمیز بوده و برنامه آینده بانک مرکزی برای پذیرش بیشتر آن چیست. بر اساس آمار ارائه شده تا مهرماه، بیش از پنج هزار پذیرنده، متشکل از ناوگان تاکسیرانی و فروشگاه‌های بزرگ در کیش از ریال دیجیتال استقبال کردند که تجهیزات آنها را بانک‌های ملت و تجارت فراهم کردند. بااین‌حال، ازآنجاکه پذیرش ریال دیجیتال مانند پذیرش هر فناوری دیگری سخت و زمان بر است، در مرحله آزمایشی در کیش استقبال زیادی از آن نشد و زیر ۵۰ هزار تراکنش در این مرحله صورت گرفت.
بااین‌حال، تا پایان سال جاری قرار است بانک‌های عملیاتی در پروژه ریال دیجیتال افزایش یابد و فقط به بانک ملت و تجارت محدود نباشد.
بازیگران پروژه ریال دیجیتال چه کسانی هستند؟
پروژه ریال دیجیتال در ایران شامل چندین بازیگر کلیدی از نهادهای دولتی، بانکی و شرکت‌های فناوری است. نهاد اصلی طراحی و اجرای ریال دیجیتال که مسئولیت توسعه زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری‌ها را برعهده دارد، بانک مرکزی است.
شورای پول و اعتبار نیز به‌عنوان مرجع تابید سیاست‌های پولی و مالی، نقشی حیاتی در تأیید اجرای این پروژه داشته است. از سوی دیگر، شرکت‌های فین‌تکی از جمله «به‌پرداخت ملت» در این پروژه نقش داشته‌اند. به‌پرداخت ملت در توسعه سیستم‌های پرداخت دیجیتال و کیف پول مبتنی بر ریال دیجیتال نقشی کلیدی داشته و کیف پول دیجیتال را در اپلیکیشن سکه پیاده‌سازی کرده است.
همچنین پژوهشکده پولی و بانکی در تحلیل فناوری‌ها و تطبیق مفاهیم مرتبط با ریال دیجیتال در قالب نشست‌های تخصصی و کارگاه‌ها مشارکت دارد. بانک‌ها نیز در اجرای پروژه ریال دیجیتال، ارائه خدمات به کاربران و پیاده‌سازی زیرساخت‌های لازم نقش مهمی دارند.
نکاتی که درباره ریال دیجیتال در یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت مطرح شد
در یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت، ریال دیجیتال به‌عنوان یکی از موضوعات کلیدی مطرح شد. در این همایش، بانک مرکزی و متخصصان بانکی به بررسی کاربردها و تأثیرات ریال دیجیتال پرداختند.
محمدرضا فرزین، رئیس‌کل بانک مرکزی در سخنرانی خود در این همایش بر توسعه ریال دیجیتال استقرار اقتصاد هوشمند که از تحولات مهم نظام بانکی است، تأکید کرد. او گفت: «چه در حوزه پرداخت خرد و چه تسویه‌های کلان، ریال دیجیتال می‌تواند اثربخشی نظام پرداخت کشور را افزایش دهد. اکنون کشورهایی مثل چین، روسیه، عربستان، امارات، ترکیه و هند در مرحله آزمایشی هستند و مطالعات اولیه را پشت سر گذاشته‌اند؛ ما نیز در همین مرحله قرار داریم و اکنون اجرای آزمایشی آن در کیش برقرار است. ریال دیجیتال قابلیت برنامه‌ریزی دارد و اکنون بانک‌های ملت، تجارت و ملی از آن استفاده می‌کنند و امیدواریم پنج بانک دیگر هم به این سیستم متصل شوند.»
کوروش پرویزیان، رئیس پژوهشکده پولی و بانکی نیز با اشاره به پروژه‌های بانک مرکزی در زمینه ریال دیجیتال گفت: «طراحی و اجرای آزمایشی ریال دیجیتال، اقدامی مهم برای توسعه تاب‌آوری و بهبود کارایی ابزارهای نوین پرداخت است. این پروژه نشان‌دهنده تعهد بانک مرکزی به پیشبرد اقتصاد دیجیتال در کشور است.»
محمدمهدی تقی‌پور، مدیرعامل شرکت به‌پرداخت ملت نیز با اشاره به اینکه به‌پرداخت ملت هم بازوی بانک ملت در پروژه ریال دیجیتال بود، خاطرنشان کرد: «توسعه ریال دیجیتال به‌صورت شهر به شهر در برنامه ما قرار دارد. از جمله دستاوردهای فعالیت‌های به‌پرداخت بانک ملت، طراحی و پیاده‌سازی سیستم‌های پرداخت دیجیتال است که می‌تواند نیاز کاربران را با سرعت و امنیت بیشتری تأمین کند. شرکت به‌پرداخت در راستای دیجیتالی‌سازی فرایندهای مالی زیرساخت‌های مدرنی را به کار گرفته است. در گام اول این شرکت نسبت به توسعه کیف پول مبتنی بر ریال دیجیتال در اپلیکیشن سکه اقدام کرد.»
تنها ابزار پرداخت بانک مرکزی اسکناس و سکه است؛ کارت‌هایی که با آنها تراکنش انجام می‌دهیم پول بانک مرکزی نیست؛ بلکه برای بانک‌های تجاری است
محمد شیریجیان، معاون سیاست‌گذاری پولی بانک مرکزی نیز درباره تأثیر ریال دیجیتال بر حکمرانی کشور گفت: «لازمه تحقق حکمرانی با ریال، حکمرانی بر ریال است و لازمه تحقق حکمرانی بر ریال نیز حاکمیت ریال است. در این زمینه نیز مهم‌ترین ابزاری که مقام سیاست‌گذار پولی به تصمیم‌گیران اقتصادی کشور ارائه می‌دهد، پول ملی است. چراکه هر معامله‌ای که در کشور رخ می‌دهد، یک حلقه آن معاملات مالی است و بخش دیگر نیز تراکنش‌های مالی است. از این منظر کشورهای توسعه‌یافته دنیا تمرکز خود را بر حلقه معاملات مالی قرار داده‌‌‌اند و حلقه تجاری را نیز کنترل می‌کنند. ازاین‌رو ریال مهم‌ترین ابزاری است که مقام سیاست‌گذار پولی می‌تواند ارائه دهد و هر تعاملی که در اقتصاد رخ می‌دهد، یک حلقه معاملات تجاری و مالی دارد که عمده کشورها دنیا و نظام‌های مالی توسعه‌یافته بر حلقه مالی متمرکز هستند. برای اینکه حکمرانی اقتصادی با استفاده از ابزار ریال محقق شود، باید حکمرانی بر ریال رقم بخورد و برای این امر سیاست‌گذار پولی باید بتواند تراکنش‌های مالی را رصد کند تا بداند پول از چه مبدأ به چه مقصدی و بابت چه موضوعی منتقل می‌شود.»
داود محمدبیگی، صاحب‌نظر در حوزه بانکداری دیجیتال نیز درباره کاهش چشمگیر سهم اسکناس و مسکوک اظهار کرد: «تنها ابزار پرداخت بانک مرکزی اسکناس و سکه است. کارت‌هایی که با آنها تراکنش انجام می‌دهیم پول بانک مرکزی نیست؛ بلکه برای بانک‌های تجاری است. سهم اسکناس و مسکوک به‌شدت کاهش پیدا کرده و به نظر من زیر ۲ درصد است. این موضوع بانک‌های مرکزی را به فکر انداخت که الگوی پرداخت که خودش منتشرکننده باشد در اختیار مردم قرار دهد. با آمدن ارزهای دیجیتال، بانک‌های مرکزی هم به فکر استفاده از آن افتادند. ۱۱۲ کشور هنوز در مرحله بررسی و تحقیق هستند. ۵ کشور سراغ آن رفتند و شکست خوردند. ۴ کشور پروژه خود را لانچ کرده و عملیاتی کرده‌اند. مردم در نهایت باید پروژه ریال دیجیتال را بپذیرند و از آن استفاده کنند.»
ایران سیزدهمین کشور دنیا است که ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را به مرحله پایلوت رسانده و عملیاتی کرده است
پیمان قربانی، قائم‌مقام مؤسسه اعتباری ملل بیان کرد: «بانک مرکزی در زمینه ریال دیجیتال خوب عمل کرده است. در صندوق بین‌المللی پول بحث بود که ریال دیجیتال را به‌صورت پایلوت در چین اجرا کنند. چین اعتراض کرد که این کار باتوجه‌به حجم اقتصاد مشکلاتی ایجاد می‌کند و بهتر است در کشورهای کوچک‌تر پیاده‌سازی شود. ارز دیجیتال بانک مرکزی زمانی می‌تواند مناسب باشد که در مجموعه‌های مالی، سازوکار مناسبی برای آن وجود داشته باشد.»
او خاطرنشان کرد: «نظام تولید اسکناس و مسکوک ازآنجا که حذف صفرها انجام نشده، دچار مشکلات کرده است. مثلاً ازآنجا که ارزش فلز سکه‌ها بیشتر از پول بوده است، سکه‌ها آب شده‌اند. نظام پرداخت نقدی در خدمت‌رسانی به مبادلات دچار مشکل است. ریال دیجیتال می‌تواند از این هزینه‌ها اجتناب کند و هزینه‌های چاپ پول برای بانک مرکزی را پایین بیاورد.»
حسین یعقوبی، مدیر پروژه ریال دیجیتال شرکت خدمات انفورماتیک گفت: «کشور ما سیزدهمین کشور دنیا است که ارز دیجیتال بانک مرکزی خود را به مرحله پایلوت رسانده و عملیاتی کرده است. ما هم مانند سایر کشورها با مشکل پذیرش مواجه بوده‌ایم. ما باید روی جذابیت ریال دیجیتال بیشتر کار کنیم. در این سه تا چهار ماه اخیر بیش از ۱۵۰ هزار کیف پول ریال دیجیتال ساخته‌ایم که بدون محدودیت بوده است. همچنین هزار تراکنش را پردازش کرده‌ایم و بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان ریال دیجیتال در گردش بوده است.»
او در ادامه اظهار کرد: «بر اساس آمار ارائه شده، تا سال ۲۰۳۰، ۳۰ درصد از تولید ناخالص داخلی کشورها قرار است به‌صورت توکن در بسترهای دیجیتال عرضه شود. در حال حاضر ریال دیجیتال به‌عنوان یکی از گزینه‌های پدافند غیرعامل در نظر گرفته می‌شود و در آینده می‌تواند بخشی از پرداخت‌های خرد شتاب و شاپرک را به خود اختصاص دهد. مهم‌ترین قابلیت ریال دیجیتال، قابل برنامه‌ریزی بودن آن است.»
ریال دیجیتال می‌تواند ساختارهای سنتی مالی را متحول کرده و زمینه‌ساز ارائه خدمات ارزش افزوده در آینده‌ای نزدیک باشد
اصغر ابوالحسنی، قائم‌مقام بانک مرکزی نیز تأکید کرد: «ریال دیجیتال به دور زدن تحریم می‌تواند کمک کند. ریال ایران برای تجار روسی ارزش پیدا کرده است و ما تبادلات خود با روسیه را با ریال و روبل انجام می‌دهیم. همچنین ما خریدهای خود را با روبل انجام می‌دهیم. در ابتدای کار ما این اقدام را برای ریال دیجیتال انجام نمی‌دهیم و اول باید از مرحله پایلوت عبور کند.»
نیما رشادی، مدیر نرم‌افزارهای موبایلی ایران کیش نیز در این همایش به بررسی ویژگی‌ها، مزایا و مراحل اجرایی پروژه ریال دیجیتال پرداخت و تأکید کرد که این پروژه می‌تواند ساختارهای سنتی مالی را متحول کرده و زمینه‌ساز ارائه خدمات ارزش افزوده در آینده‌ای نزدیک باشد.
به گفته رشادی، پروژه ریال دیجیتال یکی از تحول‌آفرین‌ترین ابتکارات در نظام‌های بانکی است که می‌تواند تغییرات چشمگیری را در خدمات پرداخت و بانکداری به همراه داشته باشد. او با اشاره به تأثیرات گسترده ریال دیجیتال بر زیرساخت‌های مالی، تأکید کرد که این ابزار می‌تواند در ساده‌سازی فرایندها، کاهش هزینه‌ها و بهبود امنیت تراکنش‌ها نقش مؤثری ایفا کند.
خرید ریال دیجیتال آبانک، برنده طرح برگزیده جایزه دکتر نوربخش شد
انتخاب طرح‌ها و محصولات نوآورانه، تحت عنوان «جشنواره دکتر نوربخش» یکی از فعالیت‌های جانبی همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت است که از اولین دوره برگزاری همایش در دستور کار قرار داشته است. مراحل شناسایی، ارزیابی و انتخاب نوآوری‌های برتر، پیش از برگزاری همایش انجام‌شده و برگزیدگان در مراسم اختتامیه معرفی و از آنها تقدیر به عمل می‌آید.
مخاطبان جشنواره دکتر نوربخش را می‌توان در سه گروه بانک‌ها و مؤسسات اعتباری، شرکت‌های حوزه فناوری و بانکداری دیجیتال و شرکت‌های فناور مالی و گروه‌های کمک‌نوآور (استارتاپ) طبقه‌بندی کرد. هر یک از مخاطبان بسته به نوع و ماهیت سازمان و تشکیلات، در یکی از طبقات سه‌گانه فوق، گروه‌بندی و با متقاضیانی از نوع خود مقایسه و ارزیابی شدند.
یکی از طرح‌هایی که برنده جایزه دکتر نوربخش شد، خرید ریال دیجیتال، مستقل از پایانه فروش از شرکت تجارت الکترونیکی ارتباط فردا و خدمتی جدید در اپلیکیشن آبانک بود که به‌عنوان طرح برگزیده در محور «محصولات و خدمات فناورانه ویژه مشتریان» یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت انتخاب شد.
همچنین با این که اپلیکیشن ایران کیش به صورت مستقیم در زمینه ریال دیجیتال برنده جایزه نوربخش نشده است و جایزه مربوط به پرداخت‌های غیرتماسی قابل انجام توسط این اپلیکیشن است اما اپلیکیشن «پات‌لایف» ایران کیش یکی از پیشروترین اپلیکیشن‌های شرکت‌های پرداخت در زمینه استفاده از ریال دیجیتال بوده است.
ایران کیش به دلیل ارائه محصول کهربا روی اپلیکیشن پات‌لایف که امکان پرداخت و دریافت پول را به‌صورت غیرتماسی از طریق NFC فراهم کرده است، رتبه اول جشنواره دکتر نوربخش در بخش راهکارهای حوزه امنیت را به خود اختصاص داد. هم‌اکنون شبکه ارتباطی مالی میان روسیه و ایران به نام میر شتاب با استفاده از نصب این اپلیکیشن و ذخیره کارت هشت بانک ایرانی روی آن این امکان را به گردشگران ایرانی می‌دهد تا با نزدیک‌کردن گوشی خود به سمت دستگاه‌های خودپرداز NFC دار روسیه، روبل دریافت کنند. همچنین امکان خرید در داخل ایران از طریق دستگاه‌های کارت‌خوان دارای NFC از طریق این اپلیکیشن وجود دارد. پات‌لایف یکی از اپلیکیشن‌هایی است که کهربای بانک مرکزی و ریال دیجیتال را عملیاتی کرده است.
از طرفی، طرح خرید آسان نان با فناوری ریال دیجیتال توسط بانک سپه نیز برنده جایزه دکتر نوربخش شد. نانینو، نرم‌افزاری است که برای سروسامان دادن به یارانه آرد و نان ارائه شد و اخیراً از سرویس ریال دیجیتال در آن رونمایی شده است. تسهیل و تسریع در پرداخت نان، تسویه آنی فروش نانوایی‌ها، توزیع عادلانه یارانه نان، تأمین زیرساخت پرداخت نان در مواقع بحرانی و خیرات نان از جمله اهداف ریال دیجیتال در نانینو هستند. از مزایای استفاده از ریال دیجیتال برای پرداخت نان نسب به روش‌های پرداختی دیگر می‌توان به کاهش هزینه‌های واسطه‌گری بانک‌ها، افزایش امنیت در پرداخت، دسترسی‌پذیری بیشتر به واسطه عدم لزوم داشتن حساب بانکی و انجام تراکنش‌های آفلاین، پرداخت سریع‌تر در تسویه‌ها، پایداری اقتصادی به واسطه اجرای سیاست‌های پولی دقیق‌تر در هدفمندسازی یارانه‌ها و آزادسازی قیمت‌ها، افزایش شفافیت‌های مالی و کاهش هزینه‌های زیرساختی اشاره کرد.
با این اوصاف، صحبت‌هایی که در یازدهمین همایش بانکداری نوین و نظام‌های پرداخت شد، حاکی از این است که دولت و حاکمیت در بحث ریال دیجیتال جدی بوده و قصد دارد در آینده‌ای نزدیک، استفاده از آن را گسترش دهد.
منبع
رسانه رمزارز
