پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
هادی بهزادی، مشاور توسعه کسب‌وکار مدیر عامل تأمین سرمایه تمدن / یکی از مهم‌ترین چالش‌ها و محدودیت‌های سرمایه‌گذاران، نیازهای پیش‌بینی‌نشده نقدینگی در دوره سرمایه‌گذاری است. این نیاز، در کنار مسائل قانونی، مالیاتی و افق زمانی، یکی از اصلی‌ترین موانع در مدیریت ثروت است. نیاز به نقدینگی ممکن است سرمایه‌گذار را وادار به نقد کردن تمام یا بخشی از سرمایه‌گذاری‌اش کند. این موضوع علاوه‌بر اینکه منجر به پرداخت کارمزد و مالیات می‌شود، در دوره‌های نزولی بازار، سرمایه‌گذار را متضرر میکند و در دوره‌های صعودی، مانع رشد سرمایه‌گذاری‌اش می‌شود و سرمایه‌گذار از استراتژی‌هایش دور می‌شود؛ بنابراین سازکاری لازم است تا نیازهای پیش‌بینی‌نشده نقدینگی را در دوره سرمایه‌گذاری پوشش دهد، همچنین محدودیت‌های سرمایه‌گذاری را کاهش داده و رغبت سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در سهام و بخش مولد اقتصاد را افزایش دهد.
خط اعتباری مبتنی بر اوراق بهادار
ابزار خط اعتباری مبتنی بر اوراق بهادار یا Securities-Based Lines of Credit که به اختصار SBLoCها نامیده می‌شود، این امکان را فراهم میکند که سرمایه‌گذاران با توثیق دارایی‌های مالی خود، اعتبار فوری از کارگزار دریافت کنند. در این روش، مشتری با پر کردن فرم مربوطه، درخواست اعتبار را ارسال میکند. پس از توثیق دارایی‌های مشتری، کارگزاری درخواست را به پلتفرم درخواست‌کننده که بانک یا لندتک است ارسال میکند. این موضوع برخلاف خرید اعتباری سهام است که دارای رویه مشابهی با SBLoCها است، اما اعتبار دریافتی فقط می‌تواند برای خرید اوراق بهادار صرف شود.
در سیستم SBLoCها مشتری ماهانه بهره‌ای پرداخت میکند که بنا به قرارداد، ثابت یا متغیر است. با نوسانات بازار و کاهش ارزش دارایی توثیقی مشتری زیر سطح معین، اخطاریه افزایش وجه تضمین دریافت میکند و باید طی دو تا سه روز کاری، یا اوراق بیشتری توثیق کند یا بدهی‌اش را تسویه کند.
دارایی‌های قابل توثیق
دارایی‌های قابل توثیق در SBLoCها شامل سهام و صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌شود. هر نوع دارایی بر اساس ریسک به چند دسته تقسیم می‌شود و به هر دسته بر اساس ضریبی که مبتنی بر ریسک آن دارایی است، اعتبار تعلق می‌گیرد. در خرید اعتباری نیز به همین حالت به دارایی‌ها وزن می‌دهند و بر اساس این وزن‌ها به مشتری اعتبار می‌دهند. جدول زیر نمونه‌ای شامل انواع دارایی و ضریب تعدیل برای تخصیص اعتبار در دستورالعمل خرید اعتباری سهام است و برای استفاده در حوزه‌های اعتباری یا مشابه آن تغییراتی دارد.
| نوع دارایی | درصد قیمت پایانی |
| سهام پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران و بازار اول و دوم فرابورس ایران | %60 |
| حق تقدم خرید سهام | %40 |
| اوراق مشارکت، صکوک و انواع اوراق بدهی | %80 |
| واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله با درآمد ثابت | %65 |
| واحدهای سرمایه‌گذاری سایر صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله | %50 |
مهم‌ترین مزایای SBLoCها:
مهم‌ترین مزیت SBLoCها، رفع نیازهای قابل پیش‌بینی و غیرقابل پیش‌بینی نقدینگی سرمایه‌گذار در دوره سرمایه‌گذاری است. نیازهایی مانند درمان، خرید یا تعمیر ملک، نیازهای کاری، مالیات و خریدهای مهم با این ابزار برطرف می‌شوند. مزیت دیگر SBLoCها، نرخ پایین این نوع اعتبار نسبت به وام‌های بانکی و کارت‌های اعتباری است. به دلیل توثیق دارایی‌های نقدشونده مالی، ریسک نکول کاهش قابل توجهی می‌یابد و هزینه تأمین مالی برای ذینفعان پایین‌تر می‌آید. سرعت بالا و نگرفتن کارمزدهای معمول در وام‌های بانکی از دیگر مزایای این روش تأمین مالی است. همچنین، امکان استفاده از دامنه گسترده‌ای از دارایی‌های مالی شامل انواع سهام، اوراق با درآمد ثابت و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، به این روش تأمین مالی انعطاف‌پذیری زیادی بخشیده و استفاده از آن برای انواع سرمایه‌گذاران ممکن می‌شود.
خرید اعتباری اوراق بهادار
در خرید اعتباری که در بازار سرمایه انجام می‌شود، قرارداد بین بانک اعتباردهنده و کارگزاری از نوع عقد مشارکت و قرارداد بین مشتری و کارگزاری از نوع مرابحه است. مشابه خرید اعتباری، کارگزاری توثیق را انجام می‌دهد و نیازی به توثیق با سپرده‌گذاری نیست. در خرید اعتباری، برای پوشش ریسک تغییر کارگزار ناظر دارایی توثیق‌شده با مشتری، سپرده‌گذاری با شناسایی مشتریان بدهکار از طریق سامانه کنترل و نظارت بر معاملات اعتباری (سکنا) از تغییر کارگزار ناظر به دست آنها جلوگیری میکند.
خرید اعتباری با توثیق سهام
ابزار دیگری که می‌تواند مشوقی برای سرمایه‌گذاران باشد و موجب تقویت تقاضای مصرفی آنها شود، صدور ضمانت‌نامه برای فروش اقساطی است. در این روش، اگر فروشگاه امکان خرید اقساطی را با تأمین مالی داخلی داشته باشد، مشتری درخواست خرید اقساطی می‌دهد و برای دریافت ضمانت به پلتفرم لندتک منتقل می‌شود. در پلتفرم لندتک، مشتری فرم مربوطه را پر میکند و درخواستش به سامانه خودکار توثیق سپرده‌گذاری مرکزی ارسال می‌شود. پس از توثیق دارایی مالی مشتری با سپرده‌گذاری به نفع پلتفرم لندتک، لندتک تضمین مشتری را به فروشگاه ارسال میکند و مشتری می‌تواند از امکان خرید اقساطی بهره‌مند شود. مانع قانونی خاصی در این روش وجود ندارد و امکان اجرایی شدن آن میسر است. این سامانه علاوه‌بر اتصال به سپرده‌گذاری، می‌تواند به صندوق‌های صدور و ابطال نیز متصل شود و امکان توثیق واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها را فراهم کند.
اکنون فقط امکان توثیق خودکار نوع دوم در سپرده‌گذاری وجود دارد که در آن منافع دارایی مالی؛ مانند سود و افزایش سرمایه به وثیقه‌گذار تعلق می‌گیرد و مدیریت ریسک آن باید با کاهش میزان ضمانت نسبت به دارایی مشتری انجام شود.
بر اساس قانون تأمین مالی تولید و زیرساخت‌ها، وظیفه ایجاد سامانه جامع وثایق به وزارت اقتصاد محول شده است. با تکمیل این سامانه، مدیریت توثیق دارایی مشتری برای خرید اقساطی آسا‌ن‌تر خواهد شد و یک شرکت دارای مجوز از سازمان بورس می‌تواند واسط بین فروشگاه‌ها و سامانه جامع وثایق باشد و ضمانت و فروش دارایی مشتری در صورت نکول اقساط را مدیریت کند.
مراحل و فرایند تضمین فروش اقساطی:
- درخواست مشتری: مشتری در سایت فروشگاهی که امکان فروش اقساطی دارد، درخواست خرید اقساطی می‌دهد.
- درخواست تضمین: فروشگاه از مشتری درخواست تضمین میکند و اگر خریدار دارایی مالی مانند سهام داشته باشد با انتخاب خود به پلتفرم لندتک راهنمایی می‌شود.
- تکمیل فرم: مشتری در پلتفرم لندتک فرم درخواست توثیق سهام و صدور ضمانت را پر میکند.
- توثیق دارایی: پلتفرم لندتک در سامانه خودکار سپرده‌گذاری، با توجه به میزان ضمانت لازم مشتری و محاسبه ریسک‌های آن، مقداری از دارایی مالی او را توثیق میکند.
- ارسال ضمانت‌نامه: پلتفرم لندتک ضمانت‌نامه را به فروشگاه ارسال میکند و فروشگاه امکان خرید اقساطی را برای مشتری فراهم میکند.
در صورت نکول:
- درخواست تسویه: اگر تأخیر در پرداخت اقساط از میزانی که از پیش در قرارداد فروش اقساطی بین مشتری و فروشگاه تعیین شده فراتر رود، فروشگاه به پلتفرم لندتک درخواست تسویه اقساط را می‌فرستد.
- پرداخت مبلغ تضمین: لندتک مبلغ تضمین‌شده را به فروشگاه پرداخت میکند و به سپرده‌گذاری درخواست فروش دارایی وثیقه به میزان بدهی مشتری را می‌فرستد.
- فروش دارایی: سپرده‌گذاری به میزان مبلغ بدهی، دارایی مشتری را می‌فروشد و وجوه حاصل از فروش را به حساب لندتک واریز میکند.
نویسنده / مترجم
هادی بهزادی
