همه چیز درباره کارمزد در صنعت پرداخت الکترونیک جهان / تمام مدل‌های کارمزد پرداخت الکترونیک

وحید صیامی کار‌شناس پرداخت الکترونیک ایران است. او چندوقت پیش کتابی با عنوان فرهنگ واژه‌های بانکداری و پرداخت الکترونیک منتشر کرد که بعد از یک سال و افزایش تقریبا ۶ برابری حجم کتاب آن را به دانشنامه پرداخت و بانکداری الکترونیکی تبدیل کرده است که به زودی منتشر می‌شود.

در یکی از مدخل‌های این کتاب موضوع کارمزد بررسی شده است. از او خواستیم که به ما اجازه دهد برای اولین بار این موضوع را منتشر کنیم. گفت‌و‌گویی با او داشتیم که نکته مهمی را به ما گفت: «در کشورهای غربی صاحب صنعت تا هفت هشت سال پیش، ساختار کارمزدی Bounded Pricing مرسوم بود بدین معنی که یک کارمزد کلی – مثلا ۳ درصد به مرچنت اعلام و از خرید وی کسر می‌شد. از آن زمان به بعد تحت فشارهای پذیرندگان و دخالت بانک‌های مرکزی، ساختارهای کارمزدی دیگر بنا شد که بر مبنای آن‌ها، به‌طور دقیق به مرچنت بیان می‌شد که هر قسمت از کارمزد دریافتی به چه ذی‌نفعی تعلق می‌گیرد. مثلا چند درصد به بانک صادر کننده، چند درصد به پذیرنده کارت و چند درصد به شبکه تعلق می‌گیرد.

نکته دیگر اینکه در ساختارهای جدید کارمزدی، مبالغ به دو قسمت Base Cost و Markup تقسیم می‌شود و ارائه دهندگان خدمات روی Base Cost تخفیف نمی‌دهند و آنچه در مذاکره قابل کاهش است و یا حاصل برنامه‌های وفادارسازی کاهش و یا حتی حذف می‌شود، مبلغ Markup یا‌‌ همان حاشیه سود است. نکته دیگر اینکه همزمان با تفکیک کارمزد کارت‌های اعتباری و نقدی از یکدیگر، مبلغ ناچیزی – در آمریکا ۱ سنت – کارمزد به ازای هر خرید دریافت شده و در مقابل بانک‌ها و شرکت‌ها متعهد هستند که عین آن مبلغ را صرف ارتقای سیستم‌های مدیریت ریسک، تشخیص تقلب و مبارزه با پولشویی نمایند. در ایران با توجه به نیاز شدید به سرمایه گذاری در این حوزه‌ها به گمان من از همین ابتدا بایستی این سرفصل از کارمزد برقرار شود.» از شما دعوت می‌کنیم با صبر و حوصله این متن نسبتا بلند را مطالعه کنید تا یک بار برای همیشه ماجرای کارمزد در دنیا را درک کنید.

همان‌گونه که در مورد صدور کارت اعتباری و پرداخت صورتحساب آن انواع کارمزد‌ها و نرخ‌ها وجود دارد، در زمینه پذیرش کارت اعتباری در شبکه‌های کارت اعتباری با تعدد کارمزد‌ها مواجه هستیم. عوامل متعددی در نرخ کارمزد پرداختی توسط پذیرندگان تأثیرگذار است. کارمزد پذیرندگی را بانام‌های متفاوت می‌شناسند، ولی بیشترین کلمه‌ای که کاربرد دارد Merchant Discount است. کلمه «Discount» در تجارت، به معنای تخفیف کاربرد گسترده‌ای دارد. هم‌چنین در بانکداری سنتی از این اصطلاح به معنای «تنزیل برات / اسناد» استفاده می‌شود. به اعتقاد نگارنده کاربرد این کلمه به معنای تنزیل بوده است که به بانکداری الکترونیکی راه‌یافته است. چراکه اشاره به کاستن از وجه اصلی تراکنش در هنگام تسویه‌حساب و واریز آن به‌حساب مرچنت دارد. از قرار معلوم اصطلاح دقیق و رسمی آن Merchant Discount Fee است.

ایده دریافت کارمزد در شبکه‌های کارت اعتباری، اول‌بار نه توسط شبکه‌ها، بلکه توسط بانک‌های مؤسس آن‌ها مطرح شد، به عبارت واضح‌تر این مستر کارت و ویزا نبودند که به فکر دریافت کارمزد از مرچنت افتادند، بلکه بانک‌های تشکیل‌دهنده آن‌ها بودند که مصمم بر آن شدند و دلیل آن نیز از منظر Merchant Account و کارمزد دریافتی از خدمات مشابه در آن حساب‌ها قابل‌درک است.

.

مبانی

برای فهم دقیق این موضوع پیچیده و مفصل نیاز به آشنایی با مقدمات زیر است:

استدلال

نکته اساسی در موردپذیرش کارت اعتباری این است که این کارمزد از پذیرنده کارت دریافت شده و سپس بین ذینفعان تقسیم می‌شود. در اینجا استدلال بر این است که بانک صادرکننده کارت با اعطای اعتبار به دارندگان کارت، قدرت خرید را برای خرید آن‌ها از فروشگاه مرچنت اعطا نموده لذا مرچنت بایستی کارمزد این اقدام تسهیل‌کننده را بپردازد. با توجه به این کارمزد دریافتی از مرچنت دریافت شده، قسمت اصلی آن به بانک صادرکننده و بخش‌های دیگر آن به دیگر ذینفعان که امکان انجام تراکنش را فراهم ساخته‌اند تعلق می‌گیرد.

.

شبکه‌های پرداخت سه‌گانه و چهارگانه

شبکه‌های پرداخت بر دو نوع (Three – Party Scheme (Closed Scheme و (Four-Party Scheme (Open Scheme هستند. شبکه‌های Three – Party شبکه‌هایی هستند که متشکل از سه موجودیت Cardholder، Merchant و یک موجودیت سوم هستند که هم Acquirer و هم Issuer است. شبکه‌های Four-Party شبکه‌هایی هستند که متشکل از چهار موجودیت مستقل Cardholder، Merchant، Issuer و Acquirer هستند. در این شبکه‌ها، Acquirer و Issuer از یکدیگر متفاوت بوده، برای ارائه خدمات متقابل به یکدیگر از هم کارمزد دریافت می‌کنند و نیز اینکه اغلب یک‌نهاد بالاسری موجب اتصال آن‌ها به یکدیگر می‌شود.

.

کیفیت انجام تراکنش Qualified / Mid- Qualified / Non – Qualified

به ازای انجام هر تراکنش روی هر کانال بانکداری الکترونیکی، یک سری شرایط به‌صورت پیش‌فرض مطرح است. به‌عنوان‌مثال انتظار بر این است که روی کانال کارت‌خوان، کارت مشتری کشیده شده و در پروتکل‌های PIN Base رمز مشتری وارد شود. چنانچه تراکنشی با این شرایط پیش‌فرض انجام شود، بدان Qualified می‌گویند. به ازای کانال‌های پرداخت، علاوه بر شرایط نرمال، روش‌هایی به‌صورت پشتیبان نیز در نظر گرفته‌شده‌اند، به‌عنوان‌مثال روی کانال کارت‌خوان و یا Mobile POS چنانچه مشتری، کارت خود را به همراه نداشته باشد، می‌تواند اقدام به ورود شماره کارت خود نماید، منتهی در این حالت، به‌عنوان‌مثال، سرویس Address Verification Service فعال می‌شود تا همچنان ۲ factor Authentication برقرار شود، چنانچه تراکنشی با این وضعیت انجام شود، بدان Mid-Qualified می‌گویند.

حالت سوم، حالت خارج از شرایط اصلی و پشتیبان است، معمولاً در این روش احراز هویت ۲ عامله محقق نمی‌شود به‌عنوان‌مثال مشتری نه کارتی به همراه دارد و نه امکان فراخوانی احراز هویت آدرس پستی می‌سر است. چنانچه تراکنشی در این وضعیت رخ دهد بدان Non – Qualified می‌گویند.

پذیرش تراکنش‌های Mid-Qualified و خصوصاً Non-Qualified در موضوع اعتماد و احترام متقابل در سطح اجتماعی ریشه دارد؛ و نیز این نکته که در بد‌ترین شرایط نیز، امکان انجام تراکنش و مقروض شدن به بانک می‌سر شده است! همان‌گونه که در بخش Chargeback گفته شد، امکان عدم‌تأیید تراکنش و یا تأیید قطعی آن در موقع تأیید و پرداخت صورتحساب دلیل دیگری بر پذیرش این درجه از ریسک است.

در ارتباط با تراکنش‌های Level ۲ و Level ۳ نیز در مورد کارت‌های اعتباری شرکتی (Purchase Cards) نیز عدم تکمیل برخی از فیلدهای الزامی موجب تبدیل تراکنش از وضعیت Qualified به وضعیت‌های دیگر می‌شود.

.

کارمزد‌ها و نرخ‌ها

در ارتباط با یک Merchant Account نرخ‌ها و کارمزدهای متفاوتی وجود داشته و اعمال می‌شوند. برخی از آن‌ها به‌صورت ادواری، یک‌باره و… هستند که فارغ از فضای تراکنشی دریافت می‌شوند. برخی به‌صورت تراکنشی که خود آن نیز به‌صورت مبلغ ثابت و یا درصدی از مبلغ اصلی می‌باشند.

.

اجزای کارمزد و کارمزد گیرندگان

منطق محاسبه کارمزد این است که هر Merchant Account Provider دارای یک هزینه‌های ثابت جهت بازاریابی و سپس ارائه خدمات روی حساب مرچنت است، لذا بایستی بر اساس یک مدل مطلوب و به همراه یک حاشیه سود (Mark-up) آن را از تراکنش‌ها دریافت نماید. منابع مختلف برای بعد پذیرندگی از نام‌های متعددی نظیر Acquiring Bank، Processing Bank، Processor، Acquirer Processor، PSP، ISO Processor استفاده‌شده است.

دیگر اینکه بانک صادرکننده نیز مابازای اعتباری که در اختیار مشتریان قرار داده و قدرت خرید برای مشتریان مرچنت فراهم می‌سازد بایستی کارمزدی را دریافت نماید. به این کارمزد که به‌طور غیرمستقیم توسط بانک صادرکننده دریافت می‌شود Interchange Fee می‌گویند. نرخ Interchange Fee بسته به کانال‌ها، نوع کارت و شرایط انجام تراکنش متفاوت است. بسته به ریسک نحوه انجام تراکنش (Qualified / Mid-Qualified / Non-Qualified) نیز این نرخ افزایش و یا کاهش می‌یابد. ارائه این خدمت نیز متشکل از هزینه‌های ثابت و حاشیه سود است.

در شبکه‌های Four – Party، کسی که ارتباط بین موجودیت‌ها (Network Association) را فراهم می‌آورد نیز خواهان سهم از کارمزد می‌شود که بدان Assessment می‌گویند. به‌عنوان یک مثال بارز، کمپانی ویزا و کمپانی مستر کارت، در تراکنش‌هایی که در شبکه کارت اعتباری آن‌ها رخ می‌دهد این کارمزد را وضع نموده و از مرچنت دریافت می‌دارند. کارمزد دریافتی آن‌ها نیز شامل هزینه تمام‌شده بعلاوه سود عملیاتی است.

با توجه به توضیحات فوق کل کارمزد دریافتی از مرچنت نیز دارای دو بخش هزینه تمام‌شده (Base Cost) بعلاوه حاشیه سود (Mark-up) است؛ که امروزه معمولاً بین ۷۵ تا ۸۰ درصد کارمزد مربوط به Base Cost و ۲۰ تا ۲۵ کارمزد سود ناخالص است. بسیار مهم است که بدانیم Base Cost به مقداری تقریباً مشابه توسط تمام شبکه‌های کارت اعتباری از پذیرندگان دریافت شده و این شرکت‌ها در رابطه با این مبلغ وارد مذاکره، چانه‌زنی و تخفیف با پذیرندگان نمی‌شوند.

.

ساختارهای دریافت کارمزد

ساختارهای مختلفی برای تعریف، معرفی و دریافت کارمزد وجود دارد. در ادامه به معرفی ساختارهای کارمزدی می‌پردازیم.

Traditional American Express / Diners Club

این شرکت‌ها که البته اکنون Discover جای Diners را گرفته است، از گذشته دور، هم اقدام به نصب کارت‌خوان، هم صدور کارت اعتباری نموده و هم خود یک شبکه کارت اعتباری نظیر ویزا و مستر کارت بوده‌اند. به ازای حالت Three – Party یعنی استفاده کارت این شرکت‌ها روی شبکه کارت‌خوان داخلی آن‌ها، دیگر هزینه دریافتی توسط شبکه کارت اعتباری (Assessment) مطرح نیست و آن‌ها اقدام به دریافت دو Service Fee یکی از مرچنت و دیگری از Cardholder می‌نمایند. البته جالب است بدانیم که نرخ کارمزد دریافتی از مرچنت‌ها توسط Amex بالا‌ترین است و درحالی‌که نرخ کارمزد شبکه‌های ویزا و مستر کارت در حالت پایه ۳ درصد و کمتر است، این موسسه اقدام به دریافت کارمزد ۴ درصدی می‌نماید.

.

Bundled Pricing Model

در ابتدا همه‌چیز ساده بود تا کمتر از هفت سال پیش، Merchant Account Provider به نیابت از شبکه کارت اعتباری و بانک صادرکننده کارت، یک نرخ رسمی را به ازای تراکنش‌ها اعلام می‌کرد. مثلاً نرخ ۳ درصد بسیار متعارف بود. در آن زمان البته تنوع کانال هم به شکل امروز مطرح نبود و تنها به ازای پرداخت‌های اینترنتی نوپا، کارمزدی در حدود یک درصد بیشتر دریافت می‌شد. در این روش جزئیات از دید مرچنت پنهان بود و وی تنها به همین تک نرخ اعلامی بسنده می‌کرد. البته در باطن امر، مبلغ دریافتی به سه قسمت شکسته می‌شد:

Discount = Interchange Fee + Assessment + Processor Fee

(Card Issuer) + (Card Association) + (Merchant Account Provider)

۳ درصد = ۲ درصد+۰، ۰۹ درصد+۰، ۹۱ درصد

در این روش، کیفیت انجام تراکنش بر نرخ کارمزد تأثیرگذار است؛ و بر اساس نوع تراکنش Qualified / Mid – Qualified / Non- Qualified به دلیل افزایش ریسک، کارمزد نیز افزایش می‌یابد.

.

Interchange Plus Cost Plus/Pass through Pricing

از سال ۲۰۰۰ به بعد، اتفاقات بدی به ضرر شبکه‌های کارت اعتباری افتاده است، اقدامات متعددی در راستای مقابله با انحصارگرایی شبکه‌ها (Antitrust) توسط مردم عادی، قضات، اتحادیه‌های اصناف پیگیری و موفق شدند. این اقدامات باعث عدم‌النفع‌های چند میلیارد دلاری شبکه‌های کارت اعتباری شده‌اند. در همین راستا، دیگر اعلام کارمزد در قالب یک مدل کلی دیگر پاسخگو نبود، پس‌ازآن روشی جدید مطرح گردید که از آن بانام‌های مختلفی نظیر Pass through Pricing، Cost Plus Pricing و Interchange Plus یاد می‌شود. بحث اصلی در این روش این است که اجزای کارمزد به مرچنت اطلاع‌رسانی می‌شود. اجزای کارمزد همچنان سه مؤلفه زیر است:

Discount = Interchange Fee +Assessment + Processor Fee

سه شرکت ویزا، مستر کارت و دیسکاور از نام Interchange Plus استفاده می‌کنند. این ساختار یک ساختار مطلوب برای مرچنت‌های با تعداد تراکنش خارج از قاعده است یعنی مرچنت‌هایی با تعداد تراکنش بسیار کم و یا بسیار زیاد. هم‌چنین برای مرچنت‌های بزرگ (سازمان‌ها و شرکت‌ها) این‌یک روش مرسوم است.

بر مبنای این ساختار، هزینه و سود مورد انتظار به ازای خدمات Merchant Account به نرخ Interchange Fee افزوده‌شده و از مرچنت‌ها دریافت می‌شود. قاعده بر این است که سهم مدنظر بانک ارائه‌دهنده خدمات حساب (Merchant Account) این نرخ را بر مبنای هزینه تمام‌شده و حاشیه سود در نظر می‌گیرد. در این ساختار کمترین هزینه از مرچنت دریافت شده، شفافیت بیشتری نسب به سایر ساختار‌ها برقرار است.

به ترکیب Interchange Fee + Assessment در اصطلاح Base Cost می‌گویند. این نرخ غیرقابل تغییر و غیرقابل‌مذاکره است. درنتیجه Processor Fee عرصه رقابت شرکت‌ها ارائه‌دهنده خدمات پذیرش و پردازش (Merchant Account Providers) است. در واژه‌شناسی لغت Interchange Plus باید گفت که Interchange اشاره به نرخ اصلی یا‌‌ همان Base Cost دارد که توسط Credit Association ابلاغ می‌شود و plus اشاره به Processor Fee دارد که در قالب یک نرخ افزوده – Markup Rate- به نرخ اصلی اضافه می‌شود.

Markup rate و یا‌‌ همان Processor Fee به ازای انواع کسب‌وکار‌ها، شرایط انجام تراکنش، روش پردازش و… متفاوت است. این تفاوت نرخ در مورد نرخ Interchange نیز برقرار است. به عبارت دقیق‌تر یک لیست طبقه‌بندی‌شده در این مورد وجود دارد و شرایط انجام تراکنش، نوع کسب‌وکار و… تعیین می‌کند که تراکنش در کدام طبقه قرارگرفته تا بر اساس آن نرخ Interchange محاسبه شود. لازم به ذکر است که تمامی مبالغ و درصد‌ها بسیار کوچک هستند و در قالب Basis Point بیان می‌شوند. (رجوع شود به کلمه Basis Point)

.

Tiered Pricing

در حال حاضر مرسوم‌ترین ساختار دریافت کارمزد است، این ساختار، یک ساختار مبهم بعلاوه هزینه‌های پنهانی زیاد است، منافع ارائه‌دهندگان خدمات را بیشتر تأمین نموده، لذا تنها مرچنت‌هایی که اطلاعات کافی داشته و از خدمات دهنده ساختار دیگری را طلب کنند، از دام آن رهایی می‌یابند. این ساختار به‌نوعی مشابه ساختار Bounded Pricing است چراکه به ازای هر Tier، نرخ به‌صورت تجمیعی و کلی بیان می‌شود.

عمده تراکنش‌های صورت پذیرفته در هر پایانه و در هر کانالی معمولاً تحت شرایط عادی و به‌صورت Qualified رخ‌داده و به خاطر همین پایین‌ترین نرخِ Interchange Fee مربوط به این حالت است. هرگاه در صورتحساب، یک نرخ کارمزد Interchange Fee مشاهده شود، حتماً اشاره به وضعیت Qualified یا ۱-st tier دارد. نرخ کمی بالا‌تر مربوط به استفاده از شرایط پشتیبان و یا آنچه در بالا وضعیت Mid-Qualified تعریف شد دارد که بدان ۲-nd tier نیز می‌گویند. نرخ بسیار بالا‌تر مربوط به استفاده از شرایط غیر نرمال و مطابق با آنچه در وضعیت Non-Qualified تعریف گردید دارد که بدان ۳-rd tier می‌گویند.

یک روش دیگر لایه‌بندی، تقسیم‌بندی بر اساس نوع (برند) کارت است. در این نوع لایه‌بندی کارمزد‌ها بین ۱. ۶۵ درصد تا ۳. ۲۵ درصد متغیر است و ممکن است به دلیل استفاده از لایه‌بندی‌های بیشتر نرخ‌ها کمتر و بیشتر از این محدوده نیز باشند. به‌عنوان یک مثال از به‌کارگیری لایه‌بندی بیشتر وضعیت ۶-tier pricing است که برای اولین بار برای فروشگاه‌های زنجیره‌ای Wall Mart مطرح شد.

.

Tier Pricing

اشاره به سازوکاری مشابه با وضعیت ۳-Tier Pricing دارد که این بار مدنظر آن کارت‌های نقدی است و چون در اینجا دو وضعیت با رمز (PIN) و بدون رمز می‌سر است در ترکیب با سطح کیفیت، شش وضعیت حاصل می‌شود. ویزا از اصطلاح Bucket بجای Tier نیز استفاده می‌کند.

.

(Bill Back/ERR (Enhanced Recover Reduced

یک نوع پیاده‌سازی خاص Tiered Pricing در ترکیب با Interchange Plus Pricing است. در این روش مرچنت ابتدا کارمزدی که می‌پردازد، با فرض انجام تراکنش‌ها در وضعیت Qualified است. سپس با بررسی و تعیین تراکنش‌های Mid-Qualified و Non-Qualified مرچنت مجدداً کارمزد بیشتری را به ازای این نوع از تراکنش‌ها خواهد پرداخت و حساب وی مجدداً شارژ خواهد شد (Bill Back). نکته اصلی آن این است که این مابه‌التفاوت کارمزد‌ها در دوره بعد از مرچنت دریافت خواهد شد.

.

Merchant Service Commission (MSC) / Blend Rate

در اروپا مرسوم بر آن است که در قراردادهای بین مرچنت و Acquirer، درصد کارمزد ثابتی تحت عنوان MSC عنوان می‌شود، این کارمزد بسیار مشابه آنچه در آمریکا Interchange Fee نام دارد، است. این کارمزد بسته به نوع کسب‌وکار، نوع تراکنش‌ها (بین‌المللی و یا داخلی)، نوع کارت، کانال تراکنش، ریسک کانال و… تعیین می‌گردد. اصطلاح دیگری که از آن برای نام‌گذاری این کارمزد استفاده می‌شود Blend Rate (نرخ ترکیبی) نام دارد. اجزای تشکیل‌دهنده MSC مشتمل بر هزینه تراکنش بعلاوه یک حاشیه سود ناخالص ثابت (Fixed Markup) است.

.

انواع کارمزدهای شبکه‌های کارت اعتباری Assessment Types

همان‌گونه که در مورد Merchant Account کارمزد‌ها و هزینه‌های دریافتی از مرچنت متنوع بوده و فقط یکی از آن‌ها است که در قبال انجام تراکنش دریافت می‌شود، در مورد Assessment نیز وضعیت به همین منوال است و این کارمزد شامل بخش‌های متنوع است.

.

Authorization Fee

یکی از کارمزدهایی است که توسط شبکه کارت اعتباری دریافت می‌شود. در تراکنش‌های اینترنتی، هرگاه که اطلاعات کارت در Payment Gateway ثبت می‌شود، فارغ از پاسخ آن، این کارمزد مشمول پذیرنده می‌شود. لذا نام دقیق آنرا می‌توان Authorization Request Fee نامید. در ارتباط با کارتخوان نیز، هر‌گاه کارتخوان به شبکه متصل شده و اطلاعات کارت را به مرکز ارسال نماید، این کارمزد برقرار خواهد شد.

این کارمزد مخصوص تراکنش خرید نیست و به ازای انواع تراکنش‌ها شامل خرید، برگشت (Refund)، تراکنش احراز هویت مستقل، تراکنش احراز هویت بعد از تراکنش خرید (Post Authorization) و… دریافت می‌شود.

دقت شود که این کارمزد متفاوت از Transaction Fee است.

.

۱. ۱. Transaction Fee

به ازای هر عملیات خرید موفق، این کارمزد کسر می‌شود.

.

کارمزد صورتحساب مرچنت Statement Fee

در پایان هرماه صورتحساب مرچنت صادر و در اختیار وی قرار می‌گیرد، هنوز هم روش قالب صدور صورتحساب کاغذی است، ولی روش ارائه الکترونیکی آن نیز به‌سرعت در حال گسترش است، حتی در صورت ارائه صورتحساب الکترونیکی، بازهم کارمزد دریافت می‌شود.

.

کارمزد حداقلی ماهانه Monthly minimum fee

دریافت این کارمزد از مرچنت‌ها روشی است که طی آن بانک ارائه‌دهنده خدمات Merchant Account از پوشش هزینه‌های ثابت خود اطمینان حاصل می‌نماید. در این روش، یک کف درآمد کارمزدی مورد انتظار بانک است و چنانچه از تراکنش‌های صورت گرفته این درآمد حاصل نشود، مابقی آن به‌صورت مستقیم از مرچنت دریافت می‌گردد. برای محاسبه حداقل کارمزد مورد انتظار، تنها کارمزد دریافتی از تراکنش‌های خرید مدنظر است و کارمزدهای دریافتی دیگر بابت ارائه صورتحساب، Chargeback و… در آن لحاظ نمی‌شوند.

.

Batch Fee

اصطلاح دقیق آن Batch Header Fee است. در پایان هر دوره – معمولاً ۲۴ ساعت- مرچنت بایستی درخواست تسویه را برای مرکز ارسال نماید – به این کار Batching نیز می‌گویند. البته امروزه برخی از پایانه‌ها این کار را به‌صورت خودکار انجام می‌دهند. اصطلاح Batch Header مربوط به دوره قبل از الکترونیکی شدن پایانه‌ها است و اشاره به فهرستی دارد که در آن Account Header و مجموع (Summarize) می‌آمد. امروزه نیز توسط پایانه‌ها و در قالب نمایش گردش حساب، چند فیلد اصلی تراکنش نشان داده می‌شوند.

.

Customer Service Fee

برخی از ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت به ازای خدمت پشتیبانی و نگهداری که به مرچنت و پایانه ارائه می‌دهند، کارمزد دریافت می‌نمایند. نام‌های دیگر آن Maintenance Fee، Merchant Support Fee، Customer Support Fee و Service Fee است. روش دریافت این هزینه‌ها متفاوت است. در بسیاری از موارد این هزینه به‌صورت سالانه دریافت می‌شود که بدان Annual Fee می‌گویند. برخی دیگر آن را به‌صورت فصلی دریافت می‌کنند. این نرخ بین ۷۹ تا ۳۹۹ دلار آمریکا در ایالات‌متحده متغیر است!

.

کارمزد (جریمه) فسخ زود‌تر از موعد قرارداد پذیرندگی Early Termination Fee

قراردادهای منعقده با پذیرندگان ممکن است بین یک‌ساله تا پنج‌ساله منعقد شوند. در این بازه زمانی، هرگاه مرچنتی بخواهد قرارداد خود را زود‌تر از موعد فسخ نموده و قطع همکاری نماید باید کارمزد و درواقع جرائمی را بپردازد. رفتار Provider‌ها به ازای این عمل متفاوت است. بسیاری از آن‌ها کارمزد حداقلی ماهانه (Monthly Minimum Fee) و کارمزد صورتحساب ماهانه (Statement Fee) را به ازای ماه‌های باقی‌مانده از مدت قرارداد محاسبه و از مرچنت دریافت می‌کنند. برخی پا را از این فرا‌تر گذاشته و «سود – مورد انتظار – ازدست‌رفته آتی» را نیز محاسبه و از ایشان دریافت می‌کنند.

.

Chargeback Fee

همان‌گونه که گفته شد، Chargeback یکی از ریسکی‌ترین تراکنش‌ها و محل بسیاری از کلاه‌برداری‌ها است. در شبکه‌های کارت اعتباری بزرگ نظیر ویزا، مستر کارت و… مسئولیت تماماً بر عهده Acquirer Bank است و درصورتی‌که مرچنت پول کافی برای بازگرداندن پول به‌حساب مشتری نداشته باشد، این بانک است که باید جبران هزینه کند. در ارتباط با Chargeback کارمزد‌ها و جرائم سخت‌گیرانه‌ای وجود دارد. در ارتباط با پردازش تراکنش Chargeback در آمریکا کارمزدی شامل مبلغ ثابت بین ۱۵ تا ۳۰ دلار به‌علاوه درصدی از مبلغ دریافت می‌شود.

در هر دو شبکه ویزا و مستر کارت، قانونی وجود دارد که میزان Chargeback تراکنش‌ها ازنظر مبلغ نباید بیش از ۱% کل تراکنش‌ها در یک دوره باشد، چنانچه این نسبت از این مقدار کم تجاوز نموده و بیش از ۱% تراکنش‌های یک مرچنت منجر به Chargeback شود جریمه بسیار سنگینی بین ۵ هزار دلار تا ۲۵ هزار دلار! مشمول حال مرچنت خواهد شد.

.

Retrieval Request Fee

عمده تراکنش‌های Chargeback ناشی از این است که دارنده کارت، تراکنشی را به یاد نمی‌آورد، در این مواقع Acquirer و مرچنت سعی می‌کنند اطلاعاتی بیشتری را در اختیار وی قرار دهند. برخی از Provider‌ها بابت ارائه این اطلاعات که بدان Retrieval Request می‌گویند نیز کارمزدی دریافت می‌کنند.

.

Non – Qualified Fee

همان‌گونه که در مبحث «کیفیت تراکنش» توضیح داده شد، هر تراکنش ازنظر کیفیت وقوع می‌تواند دریکی از سه دسته Qualified، Mid-Qualified و Non-Qualified قرار گیرد. در هنگام توضیح ساختارهای دریافت کارمزد، اشاره بر این شده که یکی از این ساختار‌ها، Tiered Pricing Merchant Account Service بود که به دلیل نرخ بالا و ابهام زیاد آن را با لقب Evil (شرورانه) معرفی نمودیم. استفاده و ارجاع به کیفیت تراکنش مختص ساختار کارمزدی Evil نیست و در سایر ساختار‌ها نظیر Interchange Plus نیز به‌عنوان یک فاکتور مهم در تعیین نرخ کارمزد تأثیرگذار است.

امروزه ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت به ازای انجام تراکنش در وضعیت بی‌کیفیت – Non – Qualified – کارمزدهای خاصی را دریافت می‌کنند. پیرو رویکرد اطلاع‌رسانی جزئیات کارمزدی به مرچنت و نیز کشف حداقل قیمت، این کارمزد‌ها به ازای حالات مختلف، متفاوت هستند. در بخش «کارمزد‌ها در شبکه‌های اصلی دنیا» راجع به این تفکیک توضیحات بیشتری آمده است.

.

سایر کارمزد‌ها

به ازای موارد استثنا نظیر تبدیل ارز، دسترسی به شبکه و… نیز ممکن است کارمزدهای دریافت شود که عمومیت ندارد.

.

کارمزد‌ها در شبکه‌های اصلی دنیا

با توجه به توضیحات فوق مربوط به ساختار، منطق و ذینفعان کارمزد‌ها، در ادامه نرخ‌ها و انواع کارمزدهای دریافتی در دو شبکه بزرگ کارت اعتباری دنیا ذکر می‌شود. این شرکت‌ها از اصطلاحات اختصاصی خود برای معرفی بخش‌های مختلف کارمزدهای خود استفاده می‌کنند که آشنایی با آن‌ها نیز در ادامه این متن حاصل می‌شود.

.

VISA

نرخ کارمزد حق‌السهم شبکه کارت اعتباری = Assessment = ۰. ۱۱درصد مبلغ تراکنش = ۱۱ basis point

Acquirer Processing Fee (APF) – Credit Card = ۰.۰۱۹۵ دلار برای تمامی تراکنش‌های پذیرش‌شده در خاک آمریکا

Acquirer Processing Fee (APF) -Debit = ۰.۰۱۵۵ دلار؛ این تفاوت پس از اعمال قانون Durbin Amendment از ۱ آوریل ۲۰۱۲ اعمال‌شده است.

Transaction Integrity Fee (TIF) = ۰.۱۰ دلار؛ از تاریخ ۱۳ آوریل ۲۰۱۲ اعمال می‌شود. این کارمزد مشمول کارت اعتباری نشده بلکه به ازای کارت‌های نقدی و پیش‌پرداخت آن‌هم در شرایطی خاص دریافت می‌شود. منظور از شرایط خاص، وضعیتی است که در آن CPS Requirement تأمین (Meet) نمی‌شود. هم‌چنین این کارمزد تنها به کارت‌های صادرشده در آمریکا تعلق می‌گیرد.

CPS Requirement در مورد تراکنش‌های Card Not Present، شامل تراکنش‌های اینترنتی، MOTO و نیز برخی از گروه‌های مرچنتی (MCC‌ها) تأمین نشده و لذا آن‌ها بایستی این کارمزد را به ازای هر تراکنش بپردازند. استفاده از سرویس تأیید آدرس (AVS=Address Verification Service) باعث کاهش مقدار این کارمزد می‌شود.

(Fixed Acquirer Network Fee (FANF) این کارمزد ماهانه دریافت شده و بر اساس نوع کسب‌وکار، نوع پردازش، محل کسب‌وکار و… متغیر است.

Settlement Network Access Fee = VISA Base II Fee = ۰.۰۰۲۵ دلار به ازای هر تراکنش تسویه برای کسب‌وکارهای مستقر در آمریکا

Kilobyte Access Fee = ۰.۰۰۴۷ دلار به ازای هر تراکنش Authorization که برای شبکه ویزا برای تسویه‌حساب ارسال می‌شود.

Misuse of Authorization Fee = ۰.۰۴۵ دلار؛ به ازای حالاتی که تراکنش Authorization ارسال‌شده ولی در ادامه آن تراکنش اصلی ارسال نمی‌شود. این می‌تواند حتی به دلایل سامانه‌ای رخ دهد لکن ویزا کارمزد خود را دریافت خواهد نمود.

Zero Limit Fee = ۰.۱۰ دلار؛ به ازای تراکنش‌های با مبلغ خرد که تراکنش تصفیه آن‌ها ارسال می‌شود، حال‌آنکه قبلاً تراکنش Authorization – به دلیل پایین بودن مبلغ – تولید و ارسال نمی‌شود. برای درک بهتر رجوع شود به Floor Limit

Zero Dollar Verification Fee = ۰.۰۲۵ دلار؛ به ازای فراخوانی تراکنش احراز هویت – در ایران برابر با Msg. <۱۰۰>؛ که می‌تواند به ازای تراکنش اول از یک Dual Message System و یا یک تراکنش مستقل در Single Message System باشد. بدیهی است در این وضعیت کارمزد Misuse of Authorization Fee اعمال نمی‌شود.

International Service Assessment Fee = ۰.۴۰ درصد مبلغ هر تراکنش؛ به ازای تراکنش پذیرش کارت غیر آمریکایی داخل آمریکا

International Acquirer Fee = ۰.۴۵ درصد مبلغ هر تراکنش؛ به ازای پذیرش کارت صادره در آمریکا، بیرون از خاک آمریکا

Risk Identification Fee = ۰.۰۰۱ دلار؛ از ۱ آوریل ۲۰۱۲، دریافت این کارمزد قطع شد.

.

Non-Qualified Fees – VISA

ویزا به ازای تراکنش‌های Non- Qualified کارمزد مخصوص بدان را دریافت می‌نماید، مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:

Missing / Invalid Transaction ID from Authorization

در پاسخ به Authorization Request یک کد شناسایی (Unique Identification Code) بازگردانده می‌شود.

هرگاه در تراکنشی، این کد شناسایی یکتا که بانام Transaction ID شناسایی می‌شود در پاسخ به Authorization Request تولید نشود و یا مقدار آن نامعتبر باشد، کیفیت انجام تراکنش به حالت Non-Qualified تغییر می‌یابد. وضعیت‌های زیر باعث چنین رخدادی شده و به طبع آن Non-Qualified Fee دریافت می‌شود.

• در نبود کارت هنگام تراکنش، اطلاعات دارنده کارت به‌صورت دستی (Hand – Keyed) وارد می‌شوند، درحالی‌که در مشخصات حساب ذکرشده که تراکنش‌هایی که با کشیدن کارت ساخته می‌شوند، مجاز هستند.

• سرویس AVS به ازای ورود دستی اطلاعات دارنده کارت، استفاده‌نشده و یا این تراکنش به هر دلیلی تکمیل نشود.

• پاسخ AVS به ازای تراکنش با ورود دستی اطلاعات دارنده کارت، با آدرس مشتری مطابقت ندارد.

• داده‌های مربوط به Authorization الکترونیکی ارسال نشد است؛ به‌عنوان‌مثال احراز هویت صوتی انجام‌شده و پس‌ازآن تراکنش به‌صورت خودکار توسط دستگاه IVR ایجادشده است.

• نرم‌افزار موجود در پایانه خارج از رده (Outdated) و نیاز به به‌روزرسانی (Upgrade) دارد.

.

Missing/Invalid ACI from authorization

پارامتر Authorization Characteristic Indicator پارامتری است که برگرفته از اطلاعات پیام Authorization Request توسط شبکه ویزا مقداردهی شده و در پاسخ به درخواست در قالب پیام الکترونیکی Authorization Response بازگردانده می‌شود.

هرگاه در تراکنشی این مقدار بازگردانده نشود و یا مقدار آن نامعتبر باشد، کیفیت انجام تراکنش به حالت Non-Qualified تغییر می‌یابد. وضعیت‌های زیر باعث چنین رخدادی شده و به طبع آن Non-Qualified Fee دریافت می‌شود.

• انجام تراکنش با ورود دستی اطلاعات دارنده کارت و عدم استفاده از سرویس AVS
• حساب کارت تراکنش با کشیدن کارت را مجاز می‌شمارد.

.

Transaction Cleared as corp/business card

انواع کارت‌های تجاری شامل Business Card، Commercial Card و Purchase Card باهدف استفاده در محیط‌های B۲B طراحی‌شده‌اند. هرگاه از این کارت‌ها در مرچنت‌های T&E (تفریح و سرگرمی و مسافرت) استفاده شود مشمول Non-Qualified Fee می‌شود.

.

Exceeded timeliness

شبکه ویزا، یک بازه زمانی مجاز را برای تکمیل فرآیند پردازش تراکنش را اعلام می‌نماید، هرگاه به دلیل عدم ارسال دسته گردش تراکنش‌ها از سوی پایانه به مرکز در زمان مجاز، دسته گردشی بعد از زمان مجاز برای تسویه به مرکز ارسال شود، مشمول کارمزد Non-Qualified Fee می‌شود.

.

MasterCard

نرخ کارمزد حق‌السهم شبکه کارت اعتباری = Assessment = ۰. ۱۱ درصد مبلغ تراکنش؛ از ژانویه ۲۰۱۵ این نرخ به ۰. ۱۲ درصد افزایش خواهد یافت. این نرخ برای تراکنش‌های کارت اعتباری با مبلغ کمتر از هزار دلار و تراکنش‌های – با هر مبلغ- کارت‌های Signature (offline) debit است.

Acquirer Brand Volume Fee = ۰. ۱۳ درصد مبلغ تراکنش؛ این کارمزد به تراکنش‌های بیش از هزار دلار باکارت اعتباری تعلق می‌گیرد.

Network Access and Brand Usage Fee = ۰. ۰۱۹۵ دلار؛ به ازای هر تراکنش Authorization که در خاک آمریکا تولید و ارسال می‌شود.

Kilobyte Access Fee = ۰. ۰۰۴۴ دلار؛ به ازای هر تراکنش Authorization که برای شبکه ویزا برای تسویه‌حساب ارسال می‌شود.

Acquirer License Fee (ALF) = ۰. ۰۰۴۵ درصد مبلغ تراکنش‌ها؛ کارمزدی که از آوریل ۲۰۱۲ مستر کارت از Payment Processor‌ها به ازای پردازش تراکنش دریافت می‌کند. البته این مبنای محاسبه این کارمزد، مبلغ کل تراکنش‌های پردازش‌شده توسط یک Processor در یک دوره که با مستر کارت انجام‌شده است، است.

Cross Border Assessment Fee – Domestic = ۰. ۴۰ درصد مبلغ هر تراکنش؛ به ازای تراکنش‌های صورت پذیرفته با کارت‌های غیر آمریکایی که در آمریکا پذیرش و تسویه می‌شوند.

Cross Border Assessment Fee – Foreign = ۰. ۸۰ درصد مبلغ هر تراکنش؛ به ازای تراکنش‌های صورت پذیرفته با کارت‌های بین‌المللی که برای یک مرچنت آمریکایی با ارزی غیر از دلار تسویه می‌شوند.

Acquirer Program Support Fee = ۰. ۸۵ درصد مبلغ هر تراکنش؛ مشابه Cross Border Assessment Fee – Domestic به ازای تراکنش‌های صورت پذیرفته با کارت‌های غیر آمریکایی که در آمریکا پذیرش و تسویه می‌شوند.

AVS Fee (For Card Not Present) = ۰. ۰۰۷۵ دلار؛ به ازای هر بار فراخوانی سرویس تأیید آدرس (AVS) توسط مرچنت‌هایی که در محیط Card Not Present فعالیت می‌کنند.

AVS Fee (For Card Present) = ۰. ۰۰۵۰ دلار؛ به ازای هر بار فراخوانی سرویس تأیید آدرس (AVS) توسط مرچنت‌هایی که در محیط Card Present فعالیت می‌کنند.

Card Validation Code Fee = ۰. ۰۰۲۵ دلار؛ این کارمزد به ازای فراخوانی سرویس تأیید درستی CVC۲ (معادل CVV۲ در ایران) اخذ می‌شود. پاسخ فراخوانی این سرویس M=match و یا N=not match است. استفاده از این سرویس در تراکنش‌های Card Not Present رخ می‌دهد.

Account Status Inquiry Fee = ASI Fee = ۰. ۰۲۵ دلار؛ این کارمزد در هنگامی اخذ می‌شود که مرچنت می‌خواهد وجود مبلغ مشخصی را در حساب دارنده کارت Authorize نماید ولی در جواب آن اطلاعات مربوط به پیرامون حساب نیز درست آزمایی می‌شوند. یک تراکنش ASI ممکن است شامل درست آزمایی آدرس (AVS) و یا CVC۲ و یا هر دو باشد.

در این حالت Card Validation Code Fee دیگر دریافت نمی‌شود. این سرویس از ژوئن ۲۰۱۱ جایگزین تراکنش AVS-only شده است.

Processing Integrity Fee = ۰. ۰۵۵ درصد دلار، این کارمزد توسط مستر کارت از ژوئن ۲۰۱۲ از Acquirer‌ها دریافت می‌شود. هدف از وضع آن تشویق مرچنت‌ها به اطلاعات از انجام صحیح و استاندارد تراکنش Authorization بوده است.

این کارمزد به ازای موارد زیر اخذ می‌شود:

• پس از گذشت زمانی (۲۴ ساعت برای Card Present و ۷۲ ساعت برای Card Not Present) از تراکنش اصلی، هیچ درخواستی برای تصفیه، برگرداندن تراکنش ارسال نشود.

• به ازای تراکنش Authorization تا ۱۲۰ روز بعد معادل درخواست تسویه ارسال نشود.

مرچنت‌های حوزه سرگرمی و مسافرت از پرداخت این کارمزد معاف هستند.

.

Non-Qualified Fees – MasterCard

مستر کارت به ازای تراکنش‌های Non- Qualified کارمزد مخصوص بدان را دریافت می‌نماید، مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از: Missing/Invalid Banknet data from authorization

مستر کارت به هر تراکنش یک شماره ارجاع (Reference Number) اختصاص می‌دهد.

هرگاه به ازای یک تراکنش، رخدادی به وجود آید که باعث عدم تولید و یا مقدار نامعتبر پارام‌تر Ref. No. شود، کیفیت تراکنش به Non-Qualified تقلیل می‌یابد. وضعیت‌های زیر باعث چنین رخدادی شده و به طبع آن Non-Qualified Fee دریافت می‌شود.

.

Transaction Cleared as corp/business Card

انواع کارت‌های تجاری شامل Business Card، Commercial Card و Purchase Card باهدف استفاده در محیط‌های B۲B طراحی‌شده‌اند. هرگاه از این کارت‌ها در مرچنت‌های T&E (تفریح و سرگرمی و مسافرت) استفاده شود مشمول Non-Qualified Fee می‌شود.

.

Exceeded timeliness

شبکه مستر کارت، یک بازه زمانی مجاز را برای تکمیل فرآیند پردازش تراکنش را اعلام می‌نماید، هرگاه به دلیل عدم ارسال دسته گردش تراکنش‌ها از سوی پایانه به مرکز در زمان مجاز، دسته گردشی بعد از زمان مجاز برای تسویه به مرکز ارسال شود، مشمول کارمزد Non-Qualified Fee می‌شود.

.

VISA / MasterCard Large Ticket Program

هر دو شرکت ویزا و مستر کارت سبدی از تخفیفات در کارمزد‌ها را برای مرچنت‌های با تعداد و مبلغ تراکنش زیاد پیشنهاد می‌کنند.

شرط ورود یک مرچنت به این برنامه در شبکه ویزا دستیابی به مبلغ کل دسته گردش بیش از ۶۹۸۰ دلار آمریکا است. این مبلغ در شبکه مستر کارت برابر با ۷۲۰۰ دلار است.

.

اروپا

در اروپا نیز مشابه آمریکای سال ۲۰۱۲ به بعد، تفاوت بین کارمزد پذیرندگی کارت‌های نقدی و اعتباری وجود دارد. مبلغ کارمزد به ازای کارت‌های نقدی معمولاً نرخی ثابت و در معدودی از موارد به‌صورت درصدی است. در اروپا موضوع کارمزد تبدیل ارز جدی‌تر از آمریکا مطرح است، هم‌چنین بحث کارمزد به ازای محل‌های متفاوت نیز مطرح است که البته با ظهور منطقه SEPA این امر اساساً متحول شده است. آنچه در زمینه کارت‌ها بیشتر به چشم می‌خورد موضوع Cross-Border است که اشاره به تحولی دارد که SEPA موجب شده و تراکنش بین کشورهای مختلف منطقه SEPA را شبیه تراکنش‌های داخلی نموده است. هم‌چنین در اروپا، کارت‌های غیر تماسی کاربرد گسترده‌ای پیداکرده‌اند، میزان این تأثیر به‌گونه‌ای است که در نرخ کارمزد‌ها تأثیر گذاشته‌اند.

مطلب دیگر در مورد اروپا پیروی گسترده بانک‌های این منطقه از استاندارد EMV در کارت‌های مختلف بانکی و حتی غیر بانکی است، استفاده از این استاندارد موجب افزایش سطح ایمنی به میزان قابل‌توجهی شده و لذا به دلیل کاهش ریسک نرخ کارمزد کمتری را قائل می‌شوند.

به‌عنوان‌ مثال ویزای اروپا جدول کارمزدهای زیر را ارائه می‌دهد:

کارمزد کارت‌های غیر تماسی / اعتباری = ۰. ۲۳ درصد مبلغ و ۰. ۰۲ یورو

کارمزد کارت‌های غیر تماسی / نقدی = ۰. ۱۳ درصد مبلغ و ۰. ۰۲ یورو

کارمزد تراکنش‌های Secure (کارت‌های EMV و تراکنش‌های اینترنتی Secure) باکارت اعتباری = ۰. ۲۳% مبلغ و ۰. ۰۲ یورو و باکارت نقدی = ۰. ۱۳ درصد مبلغ و ۰. ۰۲ یورو

سایر تراکنش‌ها / کارت اعتباری = ۰. ۲۹ درصد مبلغ و ۰. ۰۲ یورو

سایر تراکنش‌ها / کارت نقدی = ۰. ۱۵ درصد مبلغ و ۰. ۰۲ یورو

.

وحید صیامی

منبع: ویژه‌نامه بانکداری الکترونیکی عصر ارتباط، شماره ۱۳