پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مرور اسکناس‌هایی که برای ما خاطره است و برای بانک مرکزی رایج
در این گزارش اسکناس‌هایی را بررسی کردیم که در وب‌سایت بانک مرکزی همچنان به‌عنوان پول رایج در ایران شناخته می‌شوند
اسکناس ۱۰ تومانی، ۲۰ تومانی و ۵۰ تومانی و اسکناس‌هایی که دیگر آنها را نمی‌بینیم مگر در کلکسیون‌های نوستالژی برخی علاقمندان به جمع‌آوری عتیقه‌ها، هنوز جزو اسکناس‌های به‌رسمیت شناخته بانک مرکزی به‌عنوان پول رایج در کشور است؛ اسکناس‌های خردی که باتوجه به قیمت کالاها و خدمات فعلی وجود آنها یک شوخی است.
بانک مرکزی در وب‌سایت خود ۲۹ نوع اسکناس را به رسمیت شناخته که از اسکناس ۱۰۰ ریالی با طرح مرحوم مدرس شروع می‌شود و به ۲۰۰ ریالی طرح جهادسازندگی و ۵۰۰ ریالی طرح دانشگاه تهران می‌رسد و سپس چند نوع طراحی‌های مختلف اسکناس‌های ۵ هزار ریالی و ۱۰ و ۲۰ هزار ریالی را در بر می‌گیرد. دست آخر به اسکناس‌های ۱۰۰ هزار و ۵۰ هزار ریالی جدید با چهار صفر کمرنگ می‌رسد که گویا برای دوره‌ای طراحی شده‌اند که قرار است چهار صفر از پول ملی حذف شود.
به جز اسکناس ۱۰۰ هزار ریالی و چک پول‌های ۵۰۰ هزار و ۱ میلیون ریالی، اسکناس‌های دیگر در مقابل قیمت‌ها کالاها در امروز روز یک شوخی است. کاهش ارزش پول ملی ایران کاری کرده که یک خرید معمولی به راحتی چندین برابر یک اسکناس ۱ میلیون ریالی را تبخیر می‌کند. بنابراین چیزی که در وب‌سایت بانک مرکزی باقی مانده، نوستالژی خاصی است از روزگار سپری شده اسکناس‌های ایرانی که دیگر نیستند.
اسکناس‌های ریال ایران، از گذشته تا به امروز تغییرات بسیاری را با خود به‌همراه داشته‌اند. از دوران پهلوی که ۱۰۰۰ ریال باارزش‌ترین اسکناس ایران بود تا به امروز که می‌توان گفت تراول چک‌ها جزئی از اسکناس‌های مهم تلقی می‌شوند؛ در این مطلب نگاهی به اسکناس‌های ریال در گردش ایران به ترتیب ارزشی که در مبادلات روزمره دارند، خواهیم انداخت.
قدیمی ترین اسکناس در جریان
براساس قانون پولی و بانکی کشور، امتیاز انتشار پول رایج کشور در انحصار دولت است و این امتیاز، با رعایت مقررات این قانون، منحصراً به بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران واگذار شده است. تا قبل از سال 1338 بانک ملی ایران وظایف بانک مرکزی مانند حق انحصاری انتشار اسکناس و تنظیم جریان پول کشور را به عهده داشت. در سال 1338 پس از تصویب قانون پولی وبانکی کشور و همزمان با تاسیس بانک مرکزی در هجدهم مرداد 1339 این مهم به بانک مرکزی محول شد.
قدیمی ترین اسکناس در جریان کشور اسکناس 200 ریالی است که در سال 1361 به چاپ رسید و پس از آن اسکناس 100 ریالی منقش به عکس آیت الله مدرس در سال 1364 چاپ شده است و با وجود اینکه بانک مرکزی طی ۲۰ سال گذشته چهار اسکناس را از اقتصاد ایران خارج کرده، اما دو اسکناس ۱۰ تومانی و ۲۰ تومانی با وجود عدم چاپ هنوز جزو اسکناس‌های در جریان محسوب می‌شوند.
آن‌طور که بانک‌مرکزی در سال‌های اخیر اعلام کرده، عمر متوسط اسکناس‌ها در ایران حدود پنج سال است و بعضی‌ها معتقدند همین مساله باعث شده هزینه چاپ و تعویض اسکناس در کشور بالا باشد. البته این سن معمولا به ارزش اسکناس هم ربط دارد و اسکناس‌ها با ارزش پایین‌تر زودتر از بین می‌روند.
پس از سال 1357 اسکناس‌های موسوم به جمهوری اسلامی به چاپ رسید که نخستین سری آن به اسکناس‌های سری آرامگاه علی بن موسی الرضا مشهور شد. پس از آن سری اسکناس‌های انقلابی، سری امام خمینی، سری 1371 و سری ۱۳۹۶ به چاپ رسید.
سری اسکناس‌های امام خمینی اسکناس‌هایی است که پس از درگذشت امام چاپ شد. یک سال بعد از انقلاب اسلامی که اسکناس‌های تازه قرار بود چاپ شود، امام خمینی در اطلاعیه‌ای خواسته بود که از چاپ تصویرش بر روی اسکناس‌ها خودداری شود؛ برای همین تا روزی که زنده بود تصویر او روی اسکناس‌ها چاپ نشد؛ ولی سه سال بعد از درگذشت او، تصویرش را به تدریج روی اسکناس‌ها جایگزین کردند.
در تمام این اسکناس‌ها نگاره امام خمینی در سمت راست روی پول‌ها چاپ شده‌است. از شروع چاپ این اسکناس‌ها تاکنون قالب اصلی آنها تغییری نکرده ولی در پشت آنها بعضی تغییرات رخ داده مانند ۵٬۰۰۰ ریالی که پشت آنها برای بار نخست گل و پرنده چاپ شد، پس از آن ماهواره امید و سپس سفالینه یافت شده در زابل چاپ شد. همچنین ۲۰٬۰۰۰ ریالی و ۵۰٬۰۰۰ ریالی نیز دست‌خوش این تغییرات بوده‌اند.
اسکناس ده هزار ریالی یا هزار تومانی، ابتدا در سال ۱۲۶۹ به سفارش بانک شاهنشاهی، توسط شرکتBradbury Wilkinson and Company در انگلستان تهیه و چاپ شد. امروزه، این اسکناس‌ها با رنگ‌های سبز، آبی و زیتونی طراحی شده‌اند و شامل تصویر امام خمینی در جلد و تصویر کوه دماوند در پشت آن هستند.
اسکناس بیست هزار ریالی یا دو هزار تومانی، یکی از اسکناس‌های رایج در جمهوری اسلامی ایران است که از سال ۱۳۸۲ گردش دارد.
اسکناس پنجاه هزار ریالی یا پنج هزار تومانی، یکی از اسکناس‌های رایج در جمهوری اسلامی ایران است که از ۲۱ اسفند ۱۳۸۵ در بانک‌های ایران به گردش درآمد. این اسکناس دارای رنگ‌های نارنجی، سبز و بنفش است که ابعادی ۷۹ در ۱۶۹ میلی‌متری دارد.
اسکناس صد هزار ریالی یا ده هزار تومانی، یکی از اسکناس‌های معمولی در ایران است که از ۲ تیر ۱۳۸۹ در بانک‌های این کشور به گردش درآمد. این اسکناس ده هزار تومانی، دهمین برگ اسکناسی است که به مجموعه اسکناس‌های ریال ایران افزوده شد.
در نهایت ایران چک‌ها بزرگترین اسکناس‌ها هستند که در بین مردم به تراول نیز معروف‌اند. ایران چک‌ها از سال ۱۳۶۸ به‌منظور تسهیل مبادلات مالی و فقدان وجود اسکناس با ارقام درشت منتشر شدند.
در پایان باید در نظر داشت که ثبت اسکناس‌ها در سایت بانک مرکزی، می‌تواند به معنای این هم باشد که بانک مرکزی این اسکناس‌ها را به‌عنوان پول به‌رسمیت می‌شناسد و به‌عنوان مثال اگر فردی، فروشنده این اسکناس‌ها به بانک و تبدیل آن باشد، این اسکناس‌ها نزد بانک اعتبار دارند.