پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مروری بر آخرین وضعیت پذیرش شرکتهای آی‌تی در بورس؛ پروژه ایجاد بازار اختصاصی بورس برای استارتاپ‌ها به کجا رسید؟
بحث ورود شرکتهای دانش‌بنیان و استارتاپی به بازار سرمایه چند سالی است که در ایران مطرح شده اما روند پذیرش این شرکت‌ها به بورس طولانی و دشوار است. این مسیر چنان پرپیچ‌وخم است که تاکنون فقط تپسی توانسته از آن عبور کند. البته شرکتهای بسیاری هستند که در این هزارتو در حال مسیریابی‌اند. حال سؤال اینجاست که آیا آنها با موفقیت به مقصد می‌رسند؟ می‌توانند وارد بازار سرمایه شوند؟ آیا ورود به بازار سرمایه دریچه‌های رشد را به روی استارتاپ‌ها باز می‌کند؟ و آیا ورود دانش‌بنیان‌ها به بورس تمایل سرمایه‌گذاران را برای سرمایه‌گذاری در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال افزایش می‌دهد؟ در این گزارش آخرین وضعیت شرکتهای اقتصاد دیجیتال برای بورسی شدن را از فرابورس و خود شرکت‌ها پیگیر شدیم.
راه‌اندازی بازار نوآفرین با هدف تسهیل ورود دانش‌بنیان‌ها به بورس
مجید عشقی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادر اردیبهشت‌ماه سال گذشته از ورود استارتاپ‌ها و شرکتهای دانش‌بنیان به بورس و تسهیل شرایط پذیرش آنها خبر داد. در آن زمان دستورالعمل این کار در حال اصلاح بود زیرا ضوابط پذیرش شرکتهای دانش‌بنیان بسیار دشوار بود. این شرایط به‌قدری دشوار بود که برخی شرکت‌ها حاضر بودند خود را شرکتی غیردانش‌بنیانی معرفی کنند تا وارد بازار سرمایه شوند.
سازمان بورس و اوراق بهادار تفاهم‌نامه‌ای با معاونت علمی و فناوری امضا کرد تا تغییراتی در این ضوابط ایجاد کند و درنتیجه مسیر پذیرش شرکتهای دانش‌بنیان در بازار سرمایه هموار شود. درواقع قرار شد، بازاری مختص به شرکتهای دانش‌بنیان در بورس به وجود بیاید که راهی برای جذب سرمایه نیز محسوب می‌شد. نام این بازار جدید «نوآفرین» بود که در تاریخ ۱۱ دی ماه ۱۴۰۲ به صورت رسمی راه‌اندازی شد.
ورود به بورس و فرصت‌های رشد
بررسی روند ورود تپسی به بازار سرمایه می‌تواند تصویر شفافی از چالش‌های استارتاپ‌ها برای ورود به بورس را ترسیم کند. میثم سلیمانی در قسمت هفدهم اتاق آبی گفت‌وگویی با محمدمهدی صادق، عضو هیئت‌مدیره تپسی داشت و به موضوع ورود این شرکت به بورس و پیامدهای آن روی کسب‌وکار این پلتفرم پرداخت. صادق درباره سختی‌های این مسیر بیان کرد: «بیشتر سختی‌ها مربوط به قبل از ورود به بورس بود. بعد از ورود به بازار سرمایه شکل این سختی‌ها تغییر کرد و کمتر هم شد.»
به گفته او، یک شرکت بورسی با استارتاپ تفاوت دارد، باید گزارش عملکرد ارائه دهد و الزامات خاصی را رعایت کند. او توضیح داد: «ما قبل از ورود به بورس، خود را برای این مسائل آماده کرده بودیم و در این باره مشکلی نداشتیم. وقتی قولی را به بازار سرمایه می‌دهید باید آن را عملی کنید و تپسی توانسته در این باره خوش‌قول بماند.»
بر اساس گزارش تیرماه ۱۴۰۲ تپسی، این پلتفرم رشدی حدود ۷۰ درصد را نسبت به سال گذشته که در آستانه ورود به بازار سرمایه بود، تجربه کرد؛ بنابراین به نظر می‌رسد که ورود به بازار بورس می‌تواند فرصت رشد خوبی را برای استارتاپ‌ها به ارمغان بیاورد.
تپسی حدود سه سال برای ورود به بازار بورس تلاش کرد. این موفقیت شاید باعث تسهیل روند ورود به بورس برای باقی استارتاپ‌ها شود اما نمی‌توان انتظار داشت که این زمان سه‌ساله تبدیل به شش ماه شود. طبق گفته‌های صادق، ورود تپسی به بازار سرمایه از قبل پیش‌بینی شده بود؛ بنابراین شاید نقطه شروع استارتاپ‌های دیگر عقب‌تر از نقطه شروع تپسی باشد. البته ورود استارتاپ‌های دیگر به بورس در آینده نه‌چندان دور اتفاق خواهد افتاد.
بررسی وضعیت ورود به بازار سرمایه کسب‌وکارها
با این که محقق شدن چنین آینده‌ای دور به نظر می‌آید، شرکت‌ها و استارتاپ‌ها دست از تلاش برنداشته‌اند. برای مثال مدتی پیش خبرهایی از ورود آچاره به بورس شنیده شد. حامد تاج‌الدین، مدیرعامل گروه آچاره از فراهم کردن شرایط اولیه ورود این شرکت به بورس بعد از ورود کیسون به‌عنوان سرمایه‌گذار خبر داد.
او در این نشست بیان کرد: «صحبت‌های اولیه این فرایند انجام شده و زمینه‌های اولیه ورود به بورس فراهم شده است. قطعاً برنامه ورود به بورس را به‌طور جدی دنبال می‌کنیم
سعید سپهری، مدیرعامل شرکت پویا، دی‌ماه سال ۱۴۰۲ خبر از پذیرش این شرکت در بورس به‌عنوان اولین شرکت دانش‌بنیان از مجموعه شرکتهای نرم‌افزاری و سخت‌افزاری داد. او حضور در این بازار جدید را فرصتی ویژه برای جذب منابع مالی دانست. پیگیری‌های راه‌پرداخت از این شرکت نشان می‌دهد که شرکت پویا در حال انجام دادن اقدامات لازم برای ورود به بازار سرمایه است.
مسعود وکیلی‌نیا، مدیرعامل هلدینگ ارتباط فردا نیز در گفت‌وگو با عصر تراکنش در نمایشگاه اینوتکس از دریافت نامه پذیرش سهام این شرکت در فرابورس خبر داد و گفت: «در میانه راه هستیم.» این شرکت برنامه دارد با رفع موارد مطرح شده در نامه، شرایط عرضه اولیه ارتباط فردا را در سال جاری مهیا کنند.
براساس پیگیری راه‌پرداخت از روابط عمومی شرکت داتین، این شرکت نیز در حال تلاش است تا وارد بازار سرمایه شود.
شهاب‌خدابخش، مدیرعامل کافه بازار اخیرا اعلام کرده که مجموعه طی چهار سال گذشته برای ورود به بازار بروس تلاش کرده اما هر بار با موانع متعدد روبه‌رو شده است و حتی خود فرابورس نیز نمی‌تواند دلیل عدم پذیرش این شرکت در بازار بورس را توضیح بدهد. به گفته او، کافه بازار پیش از به مرحله هیئت پذیرش رسیده بود و حتی رای مثبت شفاهی نیز دریافت کرده بود با این حال نتیجه کتبی تاکنون به این شرکت اعلام نشده است.
فرزاد مقدم، مدیرعامل تسکا نیز درباره روند بورسی شدن این شرکت به راه پرداخت گفت:«تصمیم بر IPO شدن تسکا پنج سال پیش در هیئت مدیره کلید خورد و بعد از افتتاح کارخانه نوآوری سرعت بیشتری پیدا کرد. شفافیت کامل سیستم مالی تسکا، باعث تسریع ورود به بازار سرمایه آن خواهد شد. به گفته مقدم اقدامات لازم جهت ارزش‌گذاری دارایی‌ها و زیرساخت‌های شرکت انجام شده و افزایش سرمایه نیز صورت خواهد گرفت. در مرحله بعدی اقدامات عملیاتی آغاز خواهد شد، پیش‌بینی می‌شود تا یک سال آینده تسکا وارد بازار سرمایه شود. یکی از چالش‌های تسکا در مسیر ورود به بازار سرمایه، وجود تفکرات سنتی درخصوص پذیرش شرکتهای دانش‌بنیان و نوآور است.
| نام کسب‌وکار | وضعیت در بازار سرمایه |
| تپسی | عرضه شده |
| کافه‌بازار | آماده‌سازی برای ارائه درخواست پذیرش |
| آچاره | آماده‌سازی برای ارائه درخواست پذیرش |
| اسنپ | آماده‌سازی برای ارائه درخواست پذیرش |
| شرکت پویا | در صف پذیرش |
| ارتباط فردا | در صف پذیرش |
| فیلیمو | تأمین مالی بدون حضور در تابلوی بورس |
| داتین | آماده‌سازی برای ارائه درخواست پذیرش |
| تسکا | آماده‌سازی برای ارائه درخواست پذیرش |
ورود ۱۰۴ شرکت دانش‌بنیان به بازار سرمایه
این در حالی است که در تابستان ۱۳۹۹ فرهاد دژپسند، وزیر اقتصاد وقت اعلام کرد قصد همکاری برای عرضه سهام استارتاپ‌هایی مانند دیجیکالا، کافه بازار، تپسی، فیلیمو و شیپور به بورس را دارد اما با گذشت ۴ سال تنها تپسی وارد بازار سرمایه شده است.
عبدالمجید مرشدی، عضو هیئت پذیرش بازار نوآفرین و مدیرکل دفتر تأمین مالی و سرمایه‌گذاری معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در گفت‌وگو با راه‌پرداخت ابراز امیدواری کرد که روند ورود شرکتهای دانش‌بنیان به بازار سرمایه آسان‌تر خواهد شد. به گفته او در حال حاضر ۱۰۴ شرکت دانش‌بنیان در بازارهای مختلف بازار سرمایه پذیرش شده‌اند.»
او در پاسخ به این پرسش که چرا این شرکت‌ها در بازار نوآفرین پذیرش که مختص شرکتهای دانش‌بنیان است، پذیرش نشده‌اند، گفت: «بازار نوآفرین یکی از بازارهاست؛ تعداد شرکتهای دانش‌بنیان پذیرش‌شده در بازار بزرگ اصلی، دو بازار در فرابورس و بازار نوآفرین در انتهای سال گذشته به ۱۰۴ مورد می‌رسد. روند توسعه‌ای را شروع کردیم که منجر به افزایش تعداد شرکت‌ها در بازار نوآفرین می‌شود. امیدواریم در سال جاری آما شرکتهای پذیرش‌شده در بازار سرمایه دو برابر شود.»
در حال حاضر آمار تفکیک‌شده‌ای از نام این ۱۰۴ شرکت پذیرش‌شده در بازارهای مختلف بورس وجود ندارد اما پاییز سال ۱۴۰۲ فهرستی از ۳۲ مورد از شرکتهای دانش‌بنیان پذیرش‌شده در بازار سرمایه منتشر شد.
| نام شرکت / نماد بورسی | بازار |
| آسان‌پرداخت پرشین / آپ | بازار دوم بورس |
| خدمات انفورماتیک / رانفور | تابلوی اصلی بورس |
| به‌پرداخت ملت / پرداخت | بازار دوم بورس |
| پرداخت الکترونیک سامان کیش / سپ | بازار دوم بورس |
| تجارت الکترونیک پارسیان / رتاپ | بازار اول / تابلوی فرعی بورس |
| کارت اعتباری ایران کیش / رکیش | بازار دوم بورس |
| ماشین‌سازی اراک / فاراک | بازار دوم بورس |
| ریخته‌گری تراکتورسازی ایران / ختراک | بازار اول / تابلوی اصلی بورس |
| گروه کارخانه‌های تولید نورد آلومینیوم / فنوال | بازار دوم بورس |
| موتورسازان تراکتورسازی ایران / خموتور | بازار اول / تابلوی فرعی |
| آتیه‌داده پرداز / اپرداز | بازار دوم فرابورس |
| پارس سویچ / بسویچ | بازار دوم بورس |
| داروسازی سبحان انکولوژی / دسانکو | بازار دوم فرابورس |
| شیمی دارویی داروپخش / دشیمی | بازار دوم بورس |
| صنایع شیمیایی فارس / شفارس | بازار دوم بورس |
| همکاران سیستم / سیستم | بازار اول (تابلوی فرعی) بورس |
| تولیدی چدن‌سازان / چدن | بازار دوم بورس |
| افرانت / افرا | بازار اول فرابورس |
| تولید مواد اولیه دارویی البرز بالک / دبالک | بازار دوم فرابورس |
| داروسازی اوه سینا / داوه | بازار دوم فرابورس |
| کارخانجات مخابراتی ایران / لکما | بازار پایه ب فرابورس |
| سرامیک‌های صنعتی اردکان / کسرا | بازار اول (تابلوی فرعی) بورس |
| توکارنگ فولاد سپاهان / شتوکا | بازار دوم فرابورس |
| مجتمع پتروصنعت گامرون / شگامرن | بازار نوآفرین |
| گز سکه / غگز | بازار نوآفرین |
| داروهای ره‌آورد تأمین / درهاور | بازار دوم فرابورس |
| داده‌پردازی ایران / مداران | بازار اول (تابلوی فرعی) بورس |
| فولاد آلیاژی ایران / فولاژ | بازار اول (تابلوی فرعی) بورس |
| کشت و دامداری فکا / زفکا | بازار دوم فرابورس |
| کلر پارس / کلر | بازار دوم فرابورس |
| صنعتی دوده فام / شصدف | بازار دوم فرابورس |
براساس اطلاعات این جدول تنها ۶ شرکت از حوزه اقتصاد دیجیتال وارد بازار سرمایه شده‌اند و باقی شرکت‌ها پذیرش‌شده صنایع و شرکتهای بزرگ هستند.
حضور ۲۵ شرکت دانش‌بنیان در فرابورس
کار بازار نوآفرین از پاییز ۱۴۰۲ شروع شد. این بازار از دو تابلوی رشد و دانش‌بنیان تشکیل می‌شود که اولی مختص شرکت‌هایی است که توانایی رشد و توسعه و افق درآمدی روشنی داشته باشند. این شرکت‌ها معمولا برای پیاده‌سازی طرح‌های توسعه‌ای خود نیازمند تأمین مالی هستند. شرکتهای فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال، فناوری و خلاق در تابلوی دانش‌بنیان جا می‌گیرند. این شرکت‌ها در حوزه خلق ارزش و تولید علم فعالند و مجوز دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را دارند.
در سایت فرابورس در قسمت بازار نوآفرین تعداد شرکتهای پذیرش‌شده در تابلوی دانش‌بنیان و تابلوی رشد نشان داده می‌شود. البته در حال حاضر فقط اسامی ناشران پذیرفته‌شده در تابلوی رشد قابل مشاهده است که شامل پنج شرکت می‌شود؛ در قسمت ناشران پذیرفته‌شده تابلوی دانش‌بنیان هیچ اطلاعاتی دیده نمی‌شود. بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت که تاکنون هیچ شرکت دانش‌بنیان، خلاق، فناور و فعال در حوزه اقتصاد دیجیتالی در قسمت پذیرش نشده است.
پیگیری‌های راه‌پرداخت از فرابورس حاکی از آن است که در حال حاضر ۲۵ شرکت دانش‌بنیان در بازارهای فرابورس فعال هستند. با این حال با نگاهی به تاریخ عرضه اولیه این شرکت‌ها به راحتی می‌توان دریافت که تنها ۶ شرکت در سال ۱۴۰۲ در فرابورس پذیرش شده‌اند. درواقع ۱۹ شرکت پذیرش‌شده دیگر پیش از سال ۱۴۰۲ وارد این بازار شده‌اند. این در حالی است که سال گذشته وعده و وعیدهای بسیاری در خصوص تسهیل ورود شرکتهای دانش‌بنیان به بازار سرمایه مطرح شد.
زمزمه ورود شرکتهای حوزه اقتصاد دیجیتال به بورس از اواخر سال ۱۳۹۸ شنیده می‌شد، با این حال تپسی، تازه پس از دو سال تلاش توانست خردادماه سال ۱۴۰۱ وارد بازار فرابورس شود و شرکتهای بزرگی مانند اسنپ، دیجیکالا و کافه‌بازار هنوز در صف پذیرش بازار سرمایه قرار دارند. در این میان مجموعه فیلیمو نیز توانسته به‌عنوان نخستین استارتاپ از بورس تأمین مالی کند.
شرط ورود به بازار سرمایه چیست؟
بیشتر شرکتهای دانش‌بنیان و استارتاپ‌ها تمایل دارند وارد بورس و فرابورس شوند و همواره از برنامه‌ها و تلاش‌های خود برای ورود به بازار سرمایه می‌گویند اما تابلوهای ناشران پذیرفته‌شده در بازار نوآفرین بورس کماکان خالی است. بسیاری از شرکت‌ها و استارتاپ‌ها قصد ورود به بازار سرمایه دارند. حال این سؤال پیش می‌آید که آیا این استارتاپ‌ها و شرکتهای دانش‌بنیان شرایط و صلاحیت لازم برای جذب سرمایه را دارند؟ یکی از شرایط ورود به فرابورس و بورس سودده بودن یک کسب‌وکار است زیرا سود شرکت با سهامداران تقسیم می‌شود نه زیان آن.
ورود به بازار سرمایه برای استارتاپ‌ها و شرکتهای دانش‌بنیان با وجود قول‌های مساعد مسئولان همچنان روندی طولانی و دشوار دارد. کسب‌وکارها این سختی‌ها را به جان می‌خرند و از تلاش برای ورود به بازار سرمایه دست نمی‌کشند زیرا ورود به بازار بورس فرصت‌های جذب سرمایه را برای آنها به ارمغان می‌آورد که می‌تواند باعث رشد و توسعه این شرکت‌ها شود. از سوی دیگر برخی افراد طی کردن این مسیر طولانی را برای کسب‌وکارها لازم می‌دانند زیرا یک شرکت برای ورود به بازار سرمایه حتما باید سودده باشد و در غیر این صورت ورود آن به بورس یا فرابورس درست نخواهد بود.
مزایای ورود به بازار بورس برای کسب‌وکارها چیست؟
شاید این سوال برای شما به وجود بیاید که چرا اکثر کسب‌وکارها و شرکت‌ها به دنبال ورود به بازارل سرمایه هستند؟ شرکت‌ها پس از ورود به بورس، از ۱۰ درصد معافیت مالیاتی بهره‌مند می‌شوند.
ورود شرکت به بورس نوعی کسب اعتبار برای شرکت به شمار می‌رود زیرا رعایت قوانین مالی و حسابداری مورد نظر سازمان بورس نشانه فعالیت منظم و آینده روشن شرکت است.
با ورود شرکت به بورس و تبدیل شدن آن به سهامی عام، تعداد سهامداران شرکت افزایش می‌یابد. وجود تعداد بیشتری خریدار و فروشنده منجر به افزایش سرمایه و تامین مالی شرکت می‌شود.
با ورود به بورس، شرکت‌ها می‌توانند برای پیشبرد اهداف خوداوراق مشارکت و… منتشر کنند تا تامین مالی شوند.