پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بانکداری جامع نوعی نگرش مشتری محور به بانکداری است که از دهه گذشته در بانکداری غرب شکل گرفته و اصطلاحاً به بانک‌هایی گفته می‌شود که بازه وسیعی از خدمات مالی اعم از خدمات تجاری، سرمایه گذاری، شرکتی، خرد و… را به مشتریان خود ارائه می‌دهند. نکته مهم در بانکداری جامع، تفکیک مشتریان به گروه‌های مختلف و ارائه محصولات مطابق با نیازهای هر گروه مشتریان است. به همین دلیل است که زیرمجموعه‌های بانکداری جامع هر یک به نوعی از گروه بندی مشتریان اشاره دارد.
اصطلاح «Universal Banking» به معنای ارائه خدمات مختلف به اقشار مختلف مردم است و نوعی نگرش مشتری محور در صنعت بانکداری محسوب می‌شود که بازه وسیعی از خدمات مالی را به مشتریان عرضه می‌کنند.
از دیگر نکات مهم که باید مورد توجه قرار گیرد این است که، بانکداری جامع نوعی مفهوم می‌باشد، نه راه حل. بانک با توجه به مفهوم بیان شده به ارائه انواع خدمات متنوع می‌پردازد، اما اجباری به ارائه تمام خدمات ندارد. لذا این امکان وجود دارد که بانک‌ها بعضی از خدمات را ارائه دهند، که به عنوان بانک‌های جامع در اشکال متنوع ظاهر می‌شوند، که این خدمات عبارتند از بانکداری اختصاصی، بانکداری شرکتی، بانکداری خرد و … .
در بانکداری جامع اقسام مختلفی از خدمات مالی شامل دریافت سپرده، اعطای وام، معاملات طـلا، خـدمات مـالی مربوط به بازار سهام و اوراق بهادار، بیمه و حتی واسطه‌گری در معاملات املاک ارائه می‌شوند. هدف نهایی بانکداری جامع این است که مشتری همه خدمات مالی مورد نیاز خود را از طریق بانک دریافت کند و به این ترتیب به جای ارائه خدماتی محدود به مشتریانی پر تعداد که باعث افزایش هزینه‌های ارائه خدمات و مانع از شخصی سازی خدمات قابل ارائه می‌گردد، خدماتی گسترده و خاص به مشتریان مهم‌تر مد نظر قرار گیرد، که ضمن کاهش هزینه‌های عملیاتی باعث افزایش بلندمدت بهره وری بانک و مشتریان نیز خواهد شد.
.
تاریخچه بانکداری جامع
استراتژی بانکداری جامع از قرن ۱۹ در جهان توسعه یافت. در حالیکه تا سال ۱۸۷۰ در مقیاس کوچک‌تر در صنعت بانکداری آلمان بکار گرفته شده و موجب رونق اقتصادی شده بود. موجودیت سیستم‌های بانکی تا اواخر ۱۹۸۰ کاملاً بصورت غیرجهانی بوده و پس از تصویب توافقنامه تجارت آزاد بین آمریکای شمالی و کشورهای شریک (ایالات متحده آمریکا، کانادا و مکزیک) سیستم بانکی به بانکداری جامع تغییر روش داد.
منشاء بانکداری جامع در کشور آلمان به سال ۱۸۵۰ بازمی‌گردد، در حالیکه در ایالات متحد آمریکا قبل از دهه ۱۹۲۰ به شکل غیررسمی وجود داشته است. بانکداری جامع در اروپا اساساً به مفهوم حمایت از شرکت‌ها و مؤسسات تجاری برای ارائه خدمات مالی متنوع زیر یک چتر می‌باشد.
برای مثال کشورهای آلمان، سوئیس و فرانسه به بانکداری جامع پیوسته‌اند. در سال ۱۹۸۶ در انگلستان به عنوان «انفجار بزرگ» شناخته شده است و فعالیتهای تجاری و بانکی با هم ترکیب گردیده است.
در سال ۱۹۸۹ نیز، شورای تحقیقات سیستم‌های مالی ژاپن اصطلاح بانکداری جامع را به منزله تعیین یک سیستم مالی برای نهاد بانکی کشور در نظر گرفت که فعالیتهای متنوع مالی از جمله اوراق بهادار و فعالیتهای بازار سهام را در برمی‌گرفت. این سیستم بانکی در ژاپن تا حد زیادی مشابه موارد استفاده شده در ایالات متحده آمریکا بوده است و تا همین اواخر، در کانادا و مکزیک نیز کاربرد داشته است.
در میان کشورهای حاشیه اقیانوس آرام، تایوان نیز در سال ۱۹۹۱ شروع به برنامه ریزی شش ساله برای تغییر نگرش خود به سوی بانکداری جامع با توجه به پیامدهای حاصله در ایالات متحد و دیگر کشورهای اروپایی نمود. در نهایت اکثر بانک‌های اتحادیه اروپا و کشورهای ایالات متحد آمریکا، کانادا و مکزیک به سمت بانکداری جهانی و جامع تغییر روش دادند.
با این بیان امروزه بسیاری از کشورهای جهان به نوعی در گیر فعالیتهای بانکداری جامع هستند و به بانک‌های تجاری خود اجازه ورود به عرصه اورق بهادار و بازارهای مالی را داده‌اند و در واقع کمتر کشوری را می‌توان یافت که مرز کامل مشخصی بین فعالیتهای بانکداری تجاری و بانکداری جامع کشیده باشد.
در میان شصت کشوری که آمار و اطلاعات مربوط به سیستم بانکداری آن‌ها تا حدی وجود دارد، تنها چین و کامبوج به عنوان دو کشوری که به طور کامل مانع ورود بانک‌های تجاری به فعالیتهای بانکداری جامع شده‌اند، گزارش شده‌اند و سه چهارم کشور‌ها یعنی ۸۴ کشور از ۱۰۷ کشور هیچ گونه محدودیتی روی عرضه خدمات اوراق بهادار از سوی بانک‌ها ندارند و نزدیک نیمی از این کشور‌ها خدمات بیمه‌ای را در بانک‌ها دارند.
.
مزایا و ضرورت‌های بانکداری جامع
بسیاری از طرفداران بانکداری جامع معتقدند که بانکداری جامع با امتیازات متعددی که دارد، به نوبه خود روش مناسبی برای رشد وتوسعه کشور‌ها است. و ضمن آنکه امکان واسطه‌گری را نیز از بانک‌ها نمی‌گیرد، چیزی فرا‌تر از واسطه‌گری میان عرضه کنندگان و تقاضا کنندگان وجوه است و نقش بانک‌ها را از یک وکیل مالی به یک مدیر و شریک کاری ارتقاء داده است. تغییر جهت بانکداری به سمت بانکداری جامع از یک سو موجب شفاف نمودن و کنترل فعالیتهای مالی و بانکی و از سوی دیگر باعث نوآوری و ایجاد کارایی بانکی در بسیاری از سطوح کسب و کار می‌گردد.
.
بکارگیری بانکداری جامع دارای مزیت‌های بسیاری است، در ادامه برخی از آن‌ها را برشمرده‌ایم.
1- انعطاف پذیری؛
از لحاظ انعطاف پذیری موجب ادغام یکپارچه سیستم‌های بانکی و خدمات آن‌ها با یکدیگر و اضافه کردن محصولات و فرآیندهای نوین می‌گردد. بانکداری جامع به دلیل انعطاف پذیری در اقتصاد از ثبات مالی بالایی برخوردار است. بیانگر اثرات مفید یکپارچگی در کسب و کار هستند. با این حال به نظر می‌رسد استراتژی بکارگرفته در بانکداری جامع به دلیل تنوع در کسب و کار و نحوه ارائه خدمات گزینه مناسبی برای مدیریت نوسانات بازار و اندازه گیری انحراف رشد سالانه باشد.
.
2- انتخاب؛
از حیث انتخاب نیز، بانکداری جامع بعنوان یک سرور مرکزی عمل نموده و با مدیریت روابط و حسابهای مشتریان به حمایت از مشتریان و پیاده سازی خدمات جامع در چارچوب نیاز و خواسته مشتریان اقدام می‌کند.
.
3- مقرون به صرفه بودن؛
با توجه به مدیریت هزینه‌ها و تضمین بازگشت سرمایه با اتکاء به برنامه عملیاتی مدون در بانکداری جامع، بانک‌ها و موسسات مالی بانکی با کاهش هزینه روبرو می‌شوند که این موضوع در بلندمدت موجب سودآوری می‌گردد.
.
4- تعامل؛
بانکداری جامع موجب بهبود در بهره وری همزمان و برقراری ارتباط با مشتریان و ارائه یک نمای کلی از تمام حسابهای بانکی مشتریان می‌شود.
.
5- مبتنی بر فنآوری؛
بانکداری جامع با هدف فروش خدمات به مدیران کسب و کار از طریق اجرای برنامه عملیاتی و سیستماتیک نمودن عملکرد، موجب درک بهتر کارکنان از نیازهای مشتریان می‌شود، این نیازسنجی سیستماتیک باعث ایجاد تحول در عملکرد بانک‌ها و برقراری تعامل با مشتریان می‌شود که مانند پلی میان بانکداری سنتی و بانکداری جهانی تشبیه می‌شود.
.
6- مشتری مداری؛
در واقع نگرش بانکداری جامع نگرشی۳۶۰ درجه‌ای است که از تمام کانال‌های چند بعدی برای تعامل با مشتریان بهره می‌برد و سازمان‌های مالی بلندپرواز را قادر می‌سازد تا بعنوان مشتریان ارزنده، محصولات و خدمات چشمگیری دریافت نمایند. بانکداری جامع طی ماههای اخیر با توجه به اقتصاد مدرن در اروپا رشد چشمگیری داشته است و به همین علت برای مشتریان سودآور نیز خواهد بود. از جمله دلایل سودمندی بانکداری جامع برای مشتریان می‌توان به ۱. طیف گسترده خدمات، ۲. اقتصاد واقعی و هزینه‌های پایین و ۳. ثبات مالی اشاره کرد.
.
7- افزایش بهره وری عملیاتی؛
اصلاحات بخش مالی بانک‌ها در تدوین طرح کسب و کار و طراحی پلتفرم یکپارچه در فعالیتهای بانکی باعث افزایش بهره وری آن‌ها شده است. در حال حاضر تمرکز بانک‌ها درکسب سود حتی بیش از ترازنامه به دلیل تلاش برای افزایش بودجه و کاهش هزینه هاست. عالوه بر این، آزادی عمل در فعالیتهای تجاری فرصت‌های جدیدی برای بانک‌ها به ارمغان می‌آورد که این موضوع نیز به افزایش رقابت در بخش بانکی منجر خواهد شد.
.
8- امنیت؛
به دلیل طراحی مدل بر اساس فنآوری‌های روز و بر حسب نیازهای ارزیابی شده دارای امنیت و پشتوانه بوده و متضمن حفظ امنیت در انجام عملیات بانکی در تجارت است.
.
9- ثبات مالی؛
بانکداری جامع به دلیل امکانات طراحی شده در اقتصاد نقدینگی راه حل مناسبی برای حفظ منافع مالی است و در نتیجه به ثبات مالی نظام بانکی کمک می‌کند.
.
در خصوص ساز و کار استقرار بانکداری جامع ۴روش کلی زیر که شامل بخش‌های مجزا و یا پیوسته‌ای است، پیشنهاد می‌گردد.
1- بانکداری جامع طیف گسترده‌ای از خدمات مالی (بانکی، اوراق بهادار و بیمه) را تحت یک ساختار واحد توسط شرکتهای سرمایه گذاری تحت نظارت خود پشتیبانی می‌کند. به گونه‌ای که تمامی فعالیت‌ها به عنوان بانک و با استراتژی‌های وی صورت می‌گیرد.
2- نوعی از بانکداری یکپارچه برای ارائه خدمات بانکی از قبیل بیمه، وام مسکن، مدیریت دارایی، اجاره، تامین منابع مالی، مشاوره، مدیریت می‌باشدو دیگر فعالیتهای تخصصی از طریق شرکتهای تابعه یا به صورت جداگانه است. انجام فعالیتهای تخصصی از طریق شرکتهای تابعه به نام بانک مانند بیمه بانک ملت به نام بیمه ما می‌باشد. که فعالیت‌ها جدا از فعالیتهای بانک می‌باشد.
3- در این نوع بانکداری جامع خدمات بانکی به سه نوع خدمات مالی و سرمایه گذاری و بیمه‌ای تقسیم می‌شوند. لذا بانک‌های ارائه دهنده خدمات مالی چون سپرده‌ها و وام‌های تجاری به نام بانک‌های تجاری و سایر خدمات مالی چون کار گزاری و خرید و فروش سهام به عنوان بانک سرمایه گذاری معرفی می‌شوند. در واقع تنوع خدمات بانکی به تفکیک انواع بانک‌ها می‌پردازد.
4- ساختار نهایی، بدین گونه است که بانک تجاری تنها به نظارت بر عملکرد شرکتهای وابسته پرداخته که شامل کنترل نحوه اجرا و برگزاری، سرمایه گذاری، بیمه و انواع دیگری از فعالیتهای مالی و غیرمالی می‌شود. در واقع تمامی فعالیت‌ها و خدمات بانکی از طریق شرکتهای وابسته صورت می‌گیرد.
.
پیش نیاز‌ها و الزامات حرکت به سمت بانکداری جامع
چندی است تب ارائه خدمات بانکداری جامع بانک‌های ایرانی را فرا گرفته است. در این میان هریک از بانک‌ها در تلاشند تا زمینه‌های ارائه خدمات نوین بانکداری را فراهم آورده و از فزصت‌های رقابتی آن بهره جویند.
اما ارائه خدمات بانکداری اختصاصی و شرکتی که از بخش‌های بانکداری جامع و مزیت آفرین می‌باشند نیازمند تغییر نگرش در رویکردهای بانکداری است و شکی نیست که بدون توجه به این تغییرات، اهداف مورد نظر محقق نخواهند شد. یکی از این تغییرات «شناخت کامل مشتریان هدف» می‌باشد و این در حالی است که این مسئله در نظام بانکی ما در حد شعار باقی مانده است. بنابراین لازم است پیش از اجرای سریع پروژه‌های استقرار بانکداری جامع، زمینه و مکانیزم‌های شناخت مشتریان در دستور کار قرار گیرد تا بتوان از فرصت‌های بکر ارائه این خدمات حداکثر بهره برداری را به عمل آورد.
از پیش شرط‌های لازم دیگر برای اجرای بانکداری اخصاصی موفق آن است که بانک‌ها انتظارات مشتریان خود را دقیق تجزیه و تحلیل و درک کنند و حاضر باشند تا عالی‌ترین سطح خدمات را به این مشتریان ارائه دهند. یکی از کلید‌های این موفقیت این است که بانک‌های ایرانی به مشتریان خود نشان دهند که می‌توانند از عهده این کار به خوبی بر آیند. البته خوشبختانه با توجه به تجربیات ذی قیمت بانک‌های جهان و حتی منطقه خاورمیانه، الگو‌ها و راه حل‌های آن نیز وجود دارد و بانک‌های ایرانی تنها باید با مطالعه گسترده و دقیق بازار، بانکداری اختصاصی را عملیاتی کنند.
مورد دیگر که از پیش نیازهای بانکداری جامع می‌باشد، توجه به منابع انسانی است. مدیریت منابع انسانی، فرآیندی مستمر، به هم پیوسته و غیر قابل تفکیک از سایر بخش‌ها است. به منظور مدیریت موفق و حداکثری سود آوری لازم است به شایستگی‌های منابع انسانی متناسب با بانکداری جامع اشراف داشت تا در جهت توسعه منابع انسانی قعلی و جذب منابع انسانی آتی به درستی تصمیم گیری شود.
مهدیه حیدری / کار‌شناس تحقیق و توسعه