پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
شاپرک (شبکه الکترونیکی پرداخت کارت)، با هدف ایجاد بستر مناسب و ساز و کار یکسان برای فعالیت شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت و مشارکت بخش خصوصی در توسعه شبکه پرداخت کشور ایجاد شده است. شاپرک، یک ساختار شبکه پایانه‌های فروشگاهی ایجاد نموده است که وظیفه پذیرندگی کارت‌ها را برعهده و شرکت‌های psp کارتخوان‌های نصب شده خود در فروشگاه‌ها را به این شبکه واحد متصل می‌کنند.
با وجود شاپرک کلیه پرداخت‌های پایانه‌ها و امنیت تراکنش‌ها تضمین شده و چیزی به نام تراکنش گم شده و غیر قابل شناسایی وجود ندارد. شاپرک یک شبکه جزیره‌های ناپیوسته و کم نظارت را به یک شبکه منسجم، تحت نظارت و قابل قبول تبدیل نموده است. در این شبکه نظام‌مند فضای فعالیت یکسان با امکان رقابت سالم برای شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت کارت فراهم شده است که تعدادی از دست‌آوردهای اولیه و کلی آن عبارتند از:
1. استاندارد و یکسان‌سازی فرآیندهای شبکه الکترونیکی پرداخت کارت در کشور، برای کلیه شرکت‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت کارت
2. امنیت توام با نظارت کلیه تراکنش‌های شبکه
3. اطمینان و تضمین تراکنش‌های مردم با امکان رصد متناظر با فرآیند‌ها
4. صدور رسید با آرم شاپرک به منزله تضمین دریافت وجوه توسط فروشندگان در مقاطع زمانی مشخص شده
5. حذف فعالیت‌های غیر بانکی در بستر شبکه الکترونیکی پرداخت کارت و ایجاد فضای رقابتی عادلانه در بستری یکسان
6. ایجاد بستر شفاف برای پیگیری تراکنش‌ها برای رفع اشکالات احتمالی
7. شفاف‌سازی فرآیند دریافت و پرداخت تراکنش‌ها و در صورت لزوم نظارت بر عودت وجوه ناشی از معاملات انجام نشده
8. مستند بودن تمامی تراکنش‌ها بر اساس استانداردهای امنیتی مدون
9. ارایه خدمات مناسب به همه دارندگان کارت‌های بانکی و امکان استفاده از همه کارت‌ها در تمامی کارتخوان‌ها
.
سازو کار قبل از شاپرک
قبل از راه‌اندازی شاپرک، سامانه کلیه ارائه دهندگان خدمات پرداخت برای اتصال به مرکز شتاب باید از کانال سامانه یکی از بانک‌های عضو مرکز شتاب عمل می‌کردند. تراکنش‌های ایجاد شده روی دستگاه کارتخوان از طریق PSP به سوئیچ بانک طرف قرارداد ارسال و بانک مربوطه تراکنش‌های مربوط به سایر بانک‌ها را به شتاب ارسال و نتیجه را به PSP و دستگاه کارتخوان ارسال می‌کند. همچنین در صورتی که تراکنش مربوط به خودش باشد، به صورت LOCAL پردازش و نتیجه به دستگاه کارتخوان ارسال می‌شد.
اما این نوع تبادل مشکلات متعددی از جمله نارضایتی فروشگاه‌ها و دارندگان دستگاه کارتخوان‌ها مبنی بر عدم تسویه و واریز وجه آنی به حساب آن‌ها شد که خود زمینه ساز رقابت شرکت‌های PSP برای ارائه راهکارهایی مناسب جهت واریز وجه آنی و ترغیب فروشندگان دارای دستگاه کارتخوان‌های متعدد به استفاده از دستگاه کارتخوان‌های مربوط به این شرکت‌ها شد.
از جمله راهکارهایی که شرکت‌های PSP در پیش گرفتند واریز وجه آنی به حساب دارندگان دستگاه کارتخوان‌ها و پایانه‌های فروشگاهی بود. اما در این راهکار با توجه به نوع تبادل ایجاد شده برای برخط شدن واریز وجه به حساب دارنده دستگاه کارتخوان، امنیت این سیستم را زیر سوال برده، امکان سوء استفاده‌های متعدد را فراهم و باعث رقابت‌های ناکارا بین شرکت‌های PSP می‌شد. لذا وجود سازوکاری مناسب برای تبادل تراکنش‌های فروشگاهی که در عین حال که از امنیت بالایی برخوردار است بتواند وجه خرید را در فاصله کمی به حساب دارنده دستگاه کارتخوان واریز کند بیش از پیش محسوس شد. هفته آینده درباره سازوکار شاپرک صحبت خواهیم کرد.
سامانه شاپرک به عنوان یک هدایت کننده و کنترل کننده سامانه‌های اراده دهنده خدمات پرداخت ما بین این سامانه‌ها و مرکز شتاب قرار می‌گیرد. با راه اندازی سامانه شاپرک علاوه بر اتصال مستقل سامانه‌های ارائه دهنده خدمات پرداخت به مرکز شتاب امکان کنترل‌های امنیتی و تکمیلی بیش تری برروی عملکرد ارائه دهندگان خدمات پرداخت ایجاد شد.
سامانه شاپرک علاوه بر ارتباط بر خط با سامانه‌های ارائه دهندگان خدمات پرداخت و سامانه شتاب (برای تبادل تراکنش‌ها)، به سامانه پایا نیز به صورت برون خط متصل است و از آن برای واریز وجوه پذیرندگان فروشگاهی و کارمزد دارندگان خدمات پرداخت استفاده می‌کند.
به طورکلی سازوکار شاپرک به این ترتیب است که برای انجام تراکنش‌ها به صورت برخط به کمک سوئیچ شاپرک زیرساخت شبکه فراهم شده است و داخل شبکه‌ای امن این تراکنش‌ها از پایانه فروش و سوئیچ شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت به سوئیچ شاپرک و از آنجا به سمت سوئیچ بانک صادرکننده روانه می‌شود. تا این مرحله تراکنش برخط انجام شده که نتیجه آن کسر مبلغ تراکنش از حساب دارنده کارت یا درج در صورتحساب دارنده کارت اعتباری است. نکته مهم در این سازوکار این است که تراکنش‌های دستگاه کارتخوان برای ارسال به شتاب الزاما باید از کانال شاپرک باشد و شرکت‌های PSP و بانک‌ها امکان ارتباط مستقیم نداشته و مهم‌تر از همه شرکت‌های PSP امکان انجام فعالیت‌های مالی ندارند.
نقش شاپرک در انجام فعالیت‌های تسویه که از طریق پایا صورت می‌پذیرد، نیز اهمیت ویژه‌ای دارد. مبالغ به صورت یکجا و در فواصل زمانی که طبق قرارداد شرکت ارائه‌دهنده خدمات پرداخت با پذیرنده مشخص شده است، محاسبه و به حساب پذیرنده واریز می‌شود. نتیجه این عملیات به بدهکار یا بستانکار شدن بانک‌ها نسبت به یکدیگر منجر خواهد شد (بانک‌های صادرکننده و بانک‌هایی که حساب پذیرندگان در آن‌ها تعریف شده‌اند)، در گام بعدی تسویه بین بانکی طبق روال‌های تعیین‌شده برای این کار انجام می‌گیرد.
سامانه‌هایی همچون پایا، پاشا، ساتنا مهم‌ترین قسمت‌هایی هستند که وظیفه انجام این کار را بر عهده دارند. تراکنش‌ها به صورت دسته‌ایی به پاشا منتقل شده که از طریق فایل امکان پایا کردن تراکنش‌ها را ایجاد و به پایا و در‌‌نهایت بانک‌های مربوطه ارسال می‌کند. در کنار این سامانه‌ها، سامانه‌هایی نیز برای حصول اطمینان از انجام صحیح عملیات در نظر گرفته شده که سامانه رفع مغایرت از آن جمله است.
هیرو فارابی / کارشناس تحقیق و توسعه حوزه بانکداری الکترونیک