بررسی سند ره­‌نگاشت بانک مرکزی در حوزه توسعه نوآوری و فین‌تک از منظر بانکداری باز

فرشاد صفری، معاون توسعه کسب‌وکار فرابوم / بانک مرکزی در رویکردی قابل‌ تقدیر و شایسته سند ره‌‌نگاشت تدوین‌­شده در حوزه فین‌تک را در معرض نظر و بررسی بخش خصوصی و کسب‌­وکارها قرار داد.

فارغ از حسن‌­ها و نکاتی که در این ره‌­نگاشت ذکر شده به بررسی ملاحظات مهم پیشنهادی در خصوص این سند از منظر بانکداری باز بر اساس رهنمود مؤسسه OBE انگلستان می­‌پردازیم. (مؤسسه‌ای با بیش از 34 هزار عضو صاحب‌نظر در حوزه بانکداری باز)

بانکداری باز مبتنی بر رابط کاربری برنامه‌­نویسی (API) است و در این نوشتار آن را «رابَک» نام‌گذاری می‌کنیم. کار اصلی که این مجموعه‌دستورات (Command) رابک­‌ها انجام می‌­دهند ارتباط بین دو سیستم/برنامه است. در واقع از بستر این رابک‌­ها سیستم­‌ها می‌توانند با یکدیگر صحبت کنند و به صحبت بین سیستم‌­ها «فراخوانی و پاسخ» (Call& Response) می­‌گوییم.

بر اساس دسته‌‌­بندی مرسوم، در خصوص رابک­‌ها دو دسته کلی وجود دارد؛ رابک‌های فقط خواندنی (Read Only) و رابک‌‌های خواندنی و نوشتنی (Read-Write). در استانداردهای مرسوم در بانکداری باز مصداقی از رابک­‌های فقط خواندنی خدمات مبتنی بر حساب (Accoun Information Servise-AIS) مثل موجودی، تطبیق حساب و شماره ملی و به طور کلی اطلاعات حساب را می­‌توان نام برد و مثال­‌هایی از عملیات پرداخت مبتنی بر حساب مثل برداشت مستقیم (Direct Debit) یا انتقال وجه که منجر به تغییر سپرده توسط پذیرنده می‌شود در زمره رابک‌­های خواندنی و نوشتنی (Payment Initation Servise-PIS) قرار می‌گیرند.

در این مقاله به بررسی ملاحظات فنی و تنظیم‌­گیری کاربرد بانکداری باز در شش حوزه مهم فین‌تک (مدیریت مالی شخصی، آنبوردینگ، اعتبارسنجی و استطاعت مالی، پرداخت، اطلاعات اعتباری و حقوق داده مشتری) پرداخته شده است.

از ملاحظات مهمی که در بانکداری باز وجود دارد «چهارچوب توافق مشتری» – (Consent Framework) است. در اکوسیستم بانکداری باز فعلی بر اساس هر بانک/سرویس بانکی نحوه موافقت کاربر متفاوت است. بعضی از بانک­‌ها از نام کاربری و رمز عبور اینترنت‌بانک استفاده می­‌کنند و برخی دیگر از پارامتر­های ورود کارت و رمز یکبار مصرف استفاده می‌کنند. به طور کلی برای استفاده از خدمات بانکداری باز نیازمند یک چهارچوب استاندارد رضایت کاربر، از منظر کاربر و بانک هستیم که تمامی ملاحظات از تجربه کاربری تا امنیت و انکارناپذیری را در بر گیرد.

ملاحظه مهم دیگر «مجموعه شرکت­‌های معتمد» (Directories) است. شرکت­‌های اهلیت‌­سنجی‌شده –White Company- شرکت­‌هایی هستند که تأیید صلاحیت شده‌اند و می‌توانند به‌صورت سریع‌تر دسترسی به خدمات بانکداری باز داشته باشند. در حال حاضر هر شرکتی (اعم از معتبر یا تازه‌تأسیس؛ بورسی یا غیربورسی) به ازای دسترسی (آنبوردینگ) می­‌بایست در هر بانک مراحل مختلف اعطای مجوز را طی کند و تازه اینکه در هر بانکی این روال از ادارات مختلفی با بوروکراسی­‌های خاص آن بانک عبور می­‌کند که باعث می­‌شود مشتری مدت طولانی را برای اخذ مجوز معطل بماند؛ با این فرض که بانک مذکور رابک‌­های مورد نیاز شرکت را توسعه داده و آماده ارائه آن در کانال بانکداری باز است.

از منظر بین­‌الملل، همان‌طور که در دنیا بانکداری باز پیش می‌رود، بیش از ۷۰ کشور در جهان در مسیر باز کردن خدمات خود هستند و در جهت توانمندسازی کاربران برای دسترسی/کنترل به داده‌­های خود حرکت می­‌کنند.

به طور کلی، رویکرد این کشورها به سه دسته تقسیم می.شود:

• کشورهای خنثی: مانند ایالات متحده؛ دولت‌هایی که موضع صریحی در مورد بانکداری باز ندارند، اما در آنها نیروهای بازار (مانند فین‌تک‌ها و تجارت الکترونیک و شبکه­‌های اجتماعی) قابلیت‌هایی شبیه بانکداری باز ایجاد کرده‌اند. در بسیاری از موارد، دولت‌های این دسته (ازجمله ایالات متحده) در حال حرکت به سمت یکی از موضع­‌گیری‌­های دیگر به‌عنوان روشی برای بهبود حمایت از مشتری هستند.

• کشورهای حمایت­گر:‌ مانند هند و سنگاپور؛ دولت‌هایی که در زیرساخت‌های دیجیتال عمومی برای حمایت از بانکداری باز سرمایه‌گذاری کرده‌اند، یا دولت‌هایی که مقررات اشتراک داده را اجباری کرده‌اند، اما هنوز الزام کردن استانداردهای خاص بانکداری باز و مشارکت در یک طرح نظارت را مصوب یا اجباری نکرده‌اند.

• کشورهای الزام‌­گر: مانند انگلستان و برزیل؛ دولت‌ها و تنظیم‌کننده‌هایی که نه‌تنها اصل بانکداری باز، بلکه اجرای آن را از طریق مجموعه‌ای از استانداردها، فرآیندهای نظارت بر عملکرد و نهادهای هماهنگ­‌کننده الزامی کرده‌اند.

در مطالعه اخیر «انجمن تعالی بانکداری باز OBE»، شاخص امور مالی باز جهانی-Open Finance-، یک همبستگی قوی بین آن دسته از بازارهایی که امتیاز بالایی در جذب مصرف‌کننده کسب کرده‌اند و بازارهایی که در دسته سوم «اجباری» قرار داشتند، وجود داشت. این امر (الزامی کردن بانکداری باز) نسبت معناداری نیز با ظرفیت توسعه سریع طیف گسترده‌ای از موارد استفاده (Use Cases) و انعطاف‌پذیری که برای شرکت‌ها در جست‌وجوی تناسب محصول با بازار ایجاد می‌کند، دارد.

در ادامه به موارد کاربرد بانکداری باز و ملاحظات تنظیم‌گری و سیاست­گذاری بر اساس شش کاربرد مهمی که بانک مرکزی شکل‌دهنده فعالیت­‌های آ­‌نهاست می‌پردازیم:

مدیریت مالی شخصی (Personal Financial Management-PFM)

ملاحظات فنی

• تجمیع حساب (دسترسی به حساب‌های بانکی در چندین بانک مختلف)
• دسترسی به تراکنش­‌های تاریخی
• به‌روزرسانی اطلاعات حساب در پس‌زمینه (باید یک اتصال تقریباً آنلاین باشد-AIS)
• پرداخت‌های تکرارشونده متغیر ([1]VRP)

ملاحظات تنظیم‌­گری

• محتوای کانال بانکداری بازفراخوانی‌شده چقدر دوام دارد و چگونه تمدید می‌شود؟ (مثلاً توکن‌‌های دسترسی به سپرده و غیره)
• چه نوع داده‌های تاریخی-مانند صورتحساب و گردش آن- در دسترس قرار خواهد گرفت؟
• نحوه به‌­روزرسانی پس‌زمینه (دسترسی به تراکنش‌ها) و داده­‌های اطلاعاتی سپرده بدون اقدام کاربر چگونه رسیدگی می‌­شود؟
• واکنش بانک به افزایش استفاده از حساب در پرداخت‌­های مبتنی بر حساب و اقداماتی که باید انجام شود برای تضمین یک اکوسیستم پایدار چیست؟
• چه محصولات مالی در/خارج از محدوده در نظر گرفته می‌شوند؟ دامنه گسترده‌­تر به پیشنهادهای تأثیرگذارتر اجازه می‌دهد توسعه داده شود اما برای بخش‌های تحت تأثیر هزینه خواهد داشت.

آنبوردینگ مشتریان (Cu‌stomer Onboarding):

مانند پُرشدن خودکار اطلاعات فرم­‌های جدید براساس داده­‌های تاریخی نزد بانک، ارائه تجربه کاربری بدون اصطکاک مانند به‌روزرسانی صورتحساب بدون عملیات دستی

ملاحظات فنی

• اطلاعات نام و آدرس مشتری
• داده‌های تاریخی قابل توجهی (هویتی، مکان و…) می‌تواند مورد نیاز باشد.

ملاحظات تنظیم‌­گری

• KYC چگونه مدیریت می‌شود؟ آیا می‌توان آن را از طریق شبکه بانکداری باز ادامه داد؟ (نیاز به عوامل دیگری مانند الزام بر تأمین آن در شبکه اصلی بانک دارد.)
• اگر چنین است، ریسک و مسئولیت آن، یعنی KYC، توسط چه کسی مدیریت می­‌شود؟
• چه مقدار از داده‌های تاریخی معقول است بررسی و پردازش شود؟

به‌عنوان‌ مثال در ایران «سِجام» برای سازمان بورس، «ثنا» برای ابلاغ­‌های قضایی و دادخواست‌­ها، «سخا» برای خدمات الکترونیک انتظامی و مشابه این سامانه‌ها از مواردی هستند که کاربران به طور مستمر نیاز به آنبوردینگ‌های مختلفی دارند که قابلیت تجمیع و یکپارچگی را دارا هستند.

ارزیابی اعتبار و استطاعت مالی (Creditworthiness and affordability assessments):

مانند به اشتراک‌­گذاری داده‌­های سپرده از طریق بانکداری باز برای پلتفرم­‌های لندتک به منظور ارزیابی استطاعت مالی و دسته­‌بندی کاربران براساس هوش مصنوعی و عوامل خودکار/ و بعضی مواقع با کمک عوامل انسانی

ملاحظات فنی

• تجمیع حساب از چندین بانک
• داده‌های تراکنش‌­های به‌صورت تاریخی
• دسته‌بندی دقیق (معمولاً به صورت یک سرویس ارزش افزوده توسط ارائه‌دهنده فناوری است.)

ملاحظات تنظیم­‌گری

• مدل‌های ریسک و مسئولیت بین ارائه‌دهندگان فناوری و وام‌دهندگان نیاز به کاوش دقیق دارند.
• طبقه‌بندی مبتنی بر هوش مصنوعی داده‌­های تراکنش، پیچیدگی را در موارد فوق ایجاد می‌کند.
• در موارد استفاده که ظاهراً یکبار مصرف هستند، وام‌­دهندگان تا چه مدت می‌توانند داده­‌های کاربر را حفظ کنند؟
• چه نوع بستر ارتباطی برای ارتباط کاربر حول فرایند وام­‌دهی مناسب است؟ (مانند اعلام نرخ، محاسبه دیرکرد و وثایق)

از ملاحظات مهمی که در ایران هست شرکت­‌های بهبوددهنده اعتباری هنوز به طور مشخصی فعالیت ندارند. شرکت‌هایی که کمک به بهبود رتبه اعتباری و تسهیل امر بازپرداخت دیون کنند.

بانکداری باز و پرداخت (Payment):

در کنار جنبه «فقط خواندنی» بانکداری باز، رابک­‌های «خواندن/نوشتنی» ایجاد یک کانال پرداخت جدید را به کاربران امکان می‌دهند تا به بانک خود دستور دهند پول را از حساب خود به حساب دیگری منتقل کند. در ابتدایی­‌ترین حالت، این یک فرایند سه مرحله‌ای است:

1. پذیرنده/گیرنده پرداخت، جزئیات پرداخت را ایجاد می‌کند (شامل مبلغ، حساب مقصد، توضیحات و غیره).
2. کاربر اجازه می­‌دهد تا جزئیات از طریق رابک به بانک خود منتقل شود و تراکنش را تکمیل کند.
3. بانک مجوز دریافت کرده و پرداخت را از طریق مناسب‌ترین کانال انجام می‌دهد.

مثال­‌ها:

• پرداخت فوری و یکباره:‌ کاربر می‌خواهد به یک حساب سرمایه­‌گذاری (Investment account) یا حساب پشتیبان مقصد (Sweeping Accoount) انتقال وجه انجام دهد. در برنامه ارائه‌دهندگان پیشنهاد سرمایه‌­گذاری/پس‌­انداز، او می­‌تواند بدون ترک محیط برنامه و ورود به درگاه بانکداری اینترنتی، پرداخت را تنظیم و تکمیل کند.
• پرداخت تکرارشونده: کاربر می‌خواهد یک پرداخت تکراری را برای پرداخت هزینه یک سرویس اشتراکی تنظیم کند. در مرحله اخذ سرویس اشتراک، کاربر می‌تواند این کار را انجام دهد. از طریق بانکداری باز بدون واردکردن جزئیات کارت و در معرض خطر قرارگرفتن از طریق نقض دسترسی به اطلاعات-مثلاً فیشینگ.
• پرداخت تکراری متغیر: کاربر می‌خواهد هر ماه بدهی کارت اعتباری را به طور خودکار پرداخت کند. پلتفرم‌­های بانکداری باز برای «ارائه‌دهنده پرداخت تکراری متغیر» دسترسی به داده‌­ها را فراهم می‌کنند. (مثلاً کاربر می‌خواهد هر ماه بدهی کارت اعتباری را به طور خودکار پرداخت کند.). یا پلتفرم‌­های بانکداری باز دسترسی به داده‌ها را برای ارائه‌دهنده اعتبار فراهم می‌کنند که بررسی کنند که موجودی سپرده قبل از شروع بازپرداخت کامل موجودی کارت اعتباری کافی باشد.

نکته: در بیشتر بازارها، پرداخت‌های بانکداری باز به‌عنوان محرک رقابت در مقابل ارائه‌دهندگان خدمات کارت دیده می شود. همان‌طور که ارائه‌دهندگان خدمات پرداخت مبتنی بر سپرده به مقیاس دست می‌یابند، با توجه به ماهیت مستقیم انتقال، مزایای صرفه‌جویی قابل توجهی وجود دارد، اما در بسیاری از موارد، تأثیرگذارترین مزیت گزارش‌شده کاهش خطاهای ورود اطلاعات در تنظیم پرداخت دستی برای مثال، سازمان درآمد و گمرکات سلطنتی انگلستان (HMR) در بریتانیا کاهش 2.4 میلیون خطای تراکنش را برای کاربرانی که در پرداخت مالیات در سال مالیاتی 2022/23 از کارت به بانکداری باز تغییر مکان دادند گزارش کرده است.

یا به طور مثال در ایران بر اساس گزارش شاپرک در سال 1401، حدوداً سه میلیارد تراکنش از مجموع 47 میلیارد تراکنش سالانه با توجه به خطاهای مختلف ناموفق بوده است (44 میلیارد تراکنش موفق). از این میزان خطا حدود 86 درصد خطای کاربری است.

ملاحظات کلیدی از دیدگاه نظارتی: مشکلات احراز هویت و مبارزه با پول‌شویی و دستورالعمل‌های سازمان بانکداری اروپا (EBA) که بیان می‌­کند ارائه‌دهندگان فناوری در قبال پرداخت‌کننده و گیرنده پرداخت مسئول هستند، فرآیندها را در بریتانیا / اتحادیه اروپا کند کرده است. این موضوع در فضای مشتریان خُرد موجب کندی و توقف بهره­‌مندی از سرویس ­شده و باعث می­‌شود به کیفیت سرویس احراز هویت و فرآیندهای مبارزه با پول‌شویی از منظر تأمین‌کننده توجه ویژه داشت.

همچنین تجربه تقلب توسط پذیرندگان بدون صلاحیت در خدمات بانکداری باز یک موضوع بحث‌برانگیز در بریتانیا بوده که قابلیت نظارت و استفاده از هوش عملیاتی در این زمینه باید موضوعی برای بررسی باشد.

5- بانکداری باز و اطلاعات اعتباری (Credit Information): در سراسر جهان، روشی که مردم درآمد، پس‌انداز، وام گرفته و خرج می‌­کنند، سریع‌تر از آنچه سیستم‌های اطلاعات اعتباری می‌توانند در آن قرار بگیرند، تغییر می‌کند. این مدلی است که اساساً ناسازگار است زیرا مدل‌های مبتنی بر عوامل ریسک تاریخی به طور فزاینده‌ای در صحت آنها از مدل‌های مبتنی بر استطاعت مالی واقعی زندگی، واگرایی دارند.

به‌عنوان‌ مثال، در بریتانیا، اروپا، ایالات متحده، استرالیا و بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین، مدل «خرید کن بعداً پرداخت کن یا BNPL» رتبه اول دریافت اعتبار برای افراد زیر 30 سال است. همچنین ازدست‌دادن پول در قمار جزو یکی از 10 عامل اصلی نکول در بازپرداخت تسهیلات است و در آخر 20 درصد جمعیت انگلستان درآمدزایی غیرسنتی (درآمدی که ناشی از شغل اصلی فرد نباشد) دارند که هر سه این عوامل برای خدمات اطلاعات اعتباری قدیمی، نامرئی هستند.

۱) BNPL رتبه اول دریافت اعتبار برای افراد زیر 30 سال را دارد.

۲) ازدست‌دادن پول در فرآیندهایی مانند «قمار» یکی از 10 عامل اصلی نکول در بازپرداخت تسهیلات است.

۳) 20 درصد جمعیت انگلستان درآمدهایی غیر از درآمد سنتی خود دارند.

بانکداری باز با ایجاد ظرفیت جدید قابل توجه در این بازار، به فین‌تک‌ها کمک می‌کند امتیازهای اعتباری جایگزین را ایجاد کنند که می‌توانند پیش‌بینی‌های نکول دقیق‌تری ارائه دهند و در عین حال فراگیری مالی (Financial Inclusion) را افزایش دهند. یک نمونه قابل توجه در بریتانیا عبارت‌ است از: “Fintech Credit Kudos”- شرکتی که بر اساس اطلاعات بانکداری باز به ارزیابی استطاعت مالی کمک می­‌کند- اخیراً توسط «شرکت اپل» به مبلغ 150 میلیون پوند خریداری شد.

بانکداری باز و خدمات مالی باز و حقوق داده (Open Finance and Data Rights):

داده‌های شاخص خدمات مالی باز جهانی (The Global Open Finance Index) به‌وضوح نشان می‌دهد که پیدایش اکوسیستم‌های بانکداری باز بر ویژگی‌های بازار آنها تأثیر می‌گذارد. برای مثال، تفاوت معنادار بین تجربه بریتانیا و برزیل فاحش است. بریتانیا بانکداری باز را به‌عنوان راه حلی برای «جبران خسارت ناشی از رقابت»-بر اساس قانون مصوبی با همین مضمون که فین‌تک‌ها تضعیف نشوند یا انحصاری در تأمین‌کننده سرویس ایجاد نشود- که مستقیماً بر دوش نهادها بود، آغاز کرد؛ در حالی که سیستم برزیل با حمایت گسترده مؤسسات و جامعه فین‌تک به‌عنوان بخشی از قانون توانمندسازی مصرف‌کننده و فراگیری مالی ایجاد شد.

همان‌طور که کشورها فراتر از محدوده اولیه رژیم‌­های بانکداری باز نگاه می‌کنند، چشم‌انداز قانون اساسی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. به‌عنوان‌ مثال، استرالیا یک حق اطلاعات مصرف‌کننده فراگیرتر را تصویب کرده که به دولت و تنظیم‌کننده‌ها امکان می‌دهد در چندین بخش برای ارائه طرح‌های داده باز بدون تصویب قوانین اولیه بیشتر با یکدیگر همکاری کنند. به نظر می‌رسد این رویکرد ما را به حرکت بعدی بریتانیا در قالب این موضوع رهنمون می­‌کند و در همین راستا لایحه حفاظت از اطلاعات و اطلاعات دیجیتال در حال بررسی در مجلس انگلستان است. (در ایران «لایحه صیانت و حفاظت از داده‌های شخصی» در شرف تصویب است)

حقوق داده‌­ای مصرف‌کننده به کارآفرینان و فین‌تک‌ها امکان طراحی راهکارهای نوآورانه‌­ای را می‌­دهد	رهگیری مخارج برای پیشنهادهای پس‌انداز
	مقایسه تسهیلات برای پیشنهاد مناسب‌ترین آن­ها
	صرفه‌­جویی در پرداخت قبوض
	صرفه‌جویی در هزینه مکالمات و اینترنت موبایل
	بهترین پیشنهاد اعتباری بر اساس سبک زندگی و درآمد

---

بررسی و اثرات حقوق داده­‌های کاربران در استرالیا

---

ایجاد مدلی برای شکوفایی (فعلیت‌­یابی) بانکداری باز

در حالی که هر اکوسیستمی منحصربه‌فرد است، تعدادی گام وجود دارد که اکوسیستم‌­ها به طور مشترک با یکدیگر برای ایجاد یک بخش بانکداری باز متعالی می‌توانند انجام دهند:

پایه‌ریزی یک دامنه (ایجاد محدوده بانکداری باز)

امکان دسترسی و امکان ارائه داده‌­های باز در سطح کلان و محصولات و خدمات در سطح خُرد تابع الزاماتی هستند که توسط عواملی که اشاره خواهد شد تصمیم‌­گیری می‌­شوند.

• پوشش سیاسی و زمینه قانونی: قانون حفاظت از داده‌ها و انگیزه سیاسی عواملی خواهند بود که دوام و رشد چشمگیر یک طرح پیشنهادی را بهبود داده یا محدود می‌کنند. در این زمینه باید به گستره دامنه توجه کرد.

• موارد استفاده پیش‌­بینی‌شده: عامل محرک در پس هر دامنه فعالیت (و هر استاندارد بعدی که برای حمایت از این طرح ایجاد می‌شود باید موارد استفاده‌ای باشد که اکوسیستم برای فعال‌کردن آن طراحی شده است.) باید به مشارکت بخش کاربردی بانکداری باز و الزامات داده خاص هر مورد استفاده (Use Caseها) توجه شود.

• آمادگی فنی بخش: آمادگی فنی می‌تواند عامل محدودکننده قابل توجهی برای رشد یک حوزه قابل‌ دوام باشد. انطباق‌ یافتن، مستلزم آن است که شرکت‌کنندگان، زیرساخت‌های ابری قابل توجهی داشته باشند و در حالی که برای برخی، این زیرساخت از قبل برقرار است، برای برخی دیگر این می‌تواند سرمایه‌گذاری بزرگی باشد.

به‌عنوان‌ مثال، در بریتانیا اکثر بانک‌های بزرگ یا به طور بنیادی، ابری بودند یا در مسیر رسیدن به آن مرحله بودند، در حالی که بخش‌های بزرگی از صنعت بازنشستگی هنوز داده‌های ذخیره‌شده در اسناد کاغذی را داشتند.

ایجاد استانداردها

همان‌طور که موارد استفاده پیش‌بینی‌شده دامنه یک اکوسیستم را هدایت می‌کنند، نحوه پیاده‌­سازی و اجرای این استانداردها را نیز رهنمون می‌کنند. تصمیمات کلیدی باید در مراحل اولیه اتخاذ شود:

• وضعیت نظارتی استانداردها: اجباری کردن یا نکردن دستورالعمل‌­ها، این یک سؤال است. «داده‌های مالی باز جهانی» به‌ وضوح نشان می‌دهد که استانداردهای اجباری باعث پذیرش مصرف‌کننده و تأثیر بانکداری باز می‌شوند، اما این تنها مورد توجه نیست. عوامل فرهنگی مانند نقش سنتی مقررات در بخش‌های بازار و ضرورت دستورات نیز نقش دارند. به‌عنوان‌ مثال، هند ثابت کرده که استانداردهای غیراجباری می‌توانند مانند ایالات متحده از طریق گروه خصوصی FDX به پذیرش گسترده دست یابند. (FDX –Financial Data Exchange- یک سازمان غیرانتفاعی است که به یکپارچگی صنعت مالی حول یک استاندارد مشترک، قابل همکاری و بدون حق امتیاز خاصِ اعضا، برای دسترسی ایمن به داده‌های مالی مجاز کاربر که به‌ اختصار FDX API نامیده می‌شود، اختصاص دارد.)

• میزان متناسب‌­سازی استانداردها برای بازار مورد نظر: استانداردهای رابک‌­ها اغلب به‌عنوان پایه‌ای برای نسخه‌های جدید و/یا بهبودیافته استفاده می‌شوند که می‌توانند دوباره در کشورهای جدید ایجاد شوند.

برای مثال، استاندارد نهاد پیاده‌سازی بانکداری باز بریتانیا، اساس بسیاری از استانداردهای دیگر در سراسر جهان را تشکیل می‌دهد، مانند استانداردهای گروه برلین و سازمان STET در اروپا (پلتفرم تسویه مبتنی بر ACH یا پایا در اروپا با 52 درصد سهم از تراکنش‌­ها). بسیار بعید است که یک استاندارد موجود کاملاً برای تفاوت‌های ظریف سیستم مالی بازارهای جدید مناسب باشد، با این حال باید به توسعه و زمینه محلی استفاده از استاندارد توجه شود.

ایجاد دایرکتوری­‌های اهلیت‌سنجی‌شده

مدل‌های دایرکتوری مرکزی (مانند APIX سنگاپور-پلتفرمی برای ایجاد سندباکس، مشاوره پیاده‌­سازی و برگزاری هکاتون برای توسعه و کاربَست رابَک­‌ها) تا ارائه سرویس‌های تفکیک‌شده‌تر با مدل‌های مختلف که در شرایط مختلف مناسب هستند، متفاوت‌اند. میزان ضرورت مشاوره پیاده‌سازی در پیاده­‌سازی سرویس می‌تواند عامل مهمی در هزینه اجرا باشد.

تعداد کمی از تأمین‌کنندگان خدمات بانکداری باز در حال حاضر خدمات دایرکتوری را در کنار مشاوره پیاده‌سازی ارائه می‌دهند که می‌تواند هزینه و سرعت پیاده‌سازی را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.

تعریف نقش‌­ها و تعهدات در حال انجام

صرف نظر از وضعیت اجباری بانکداری باز در یک حوزه حقوقی خاص، تعدادی کارکرد کلیدی وجود دارد که باید ایجاد شود و نشان‌دهنده تعهدی مداوم به اکوسیستم از طرف تنظیم‌کننده باشد. با توجه به عملکرد مداوم عملکرد اصلی باید حداقل به موارد زیر توجه شود:

• نظارت بر عملکرد و انطباق: زیرساخت و تخصص برای اطمینان از ادامه عملکرد رابک­‌ها در سطوحی که اکوسیستم را قادر می‌سازد به اهداف خود دست یابد.

• حل اختلاف: مکانیسم‌های مؤثر و به‌موقع برای شرکت‌کنندگان برای طرح اختلافات پیرامون مسائل مربوط به مسئولیت و ریسک. مانند خطا یا مغایرت تراکنش‌­های مبتنی بر حساب که در صورت ادعای کاربر چه مراحلی باید طی شود (Dispute Resolution)

• توسعه مداوم استانداردها: یک هسته مرکزی که قادر به به‌روزرسانی استانداردها با توسعه موارد استفاده جدید و بلوغ اکوسیستم است.

رویکرد همکارانه و ساخت اکوسیستم

ارائه تجربیات مالی جدید نیازمند همکاری بین مؤسسات و فین‌تک‌هاست و طراحی اولیه اکوسیستم می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر امکان‌پذیر شدن این موضوع داشته باشد. برای مثال، راه‌اندازی «جبران خسارت در رقابت» در بریتانیا – از قوانین رقابت در بریتانیا مانند انحصار یا تضعیف رقیب-زمینه‌ای را ایجاد کرد که در آن، حداقل در ابتدا، بسیاری از مؤسسات نسبت به همکاری فین‌تک محتاط بودند.

تصمیم‌گیری‌های اولیه در مورد اینکه بار هزینه راه‌اندازی و تأمین مداوم داده‌ها در کجا قرار می‌گیرد، عوامل مهمی در تنظیم یک زمینه مشترک هستند. هر دو مورد زیر باید مورد توجه قرار گیرد:

• هزینه راه‌اندازی: با سؤالاتی در مورد بودجه نظارت، انطباق، توسعه استانداردها و عملکردهای حل اختلاف، نحوه ارائه این موارد و اینکه هزینه در اکوسیستم قرار دارد مهم است که در نظر گرفته شود.

• ارائه داده‌ها: سؤالات در اینجا بر این موضوع تمرکز می‌کنند که چه کسی باید داده‌ها را ارائه دهد و چه داده‌هایی را باید ارائه دهد. نمونه‌های کاملاً متفاوت شامل بریتانیا، اتحادیه اروپا و استرالیاست که در آنها فقط مشخص است بانک‌ها موظف به ارائه داده‌ها هستند و کشورهایی مانند ایالات متحده که در آن فین‌تک‌ها به طور فزاینده‌ای برابر با مؤسسات مالی به عنوان یک ارائه‌دهنده داده در نظر گرفته می‌شوند.

به‌عنوان‌ مثال در ایران مالکیت داده­ کاربران بانک شفاف نیست و به همین دلیل بسیاری از توسعه­‌ها از سوی فین‌تک‌ها قابل اجرا نیست. مانند رهگیری مصارف مالی، ایجاد معدل موجودی و گردش آن و ایجاد مدل ارزیابی اعتبار مبتنی بر رفتار مالی/تراکنشی کاربران.

اندازه­‌گیری تأثیر بانکداری باز

بریتانیا بیش از هفت میلیون کاربر فعال بانکداری باز دارد. در برزیل این تعداد نزدیک به 10 میلیون نفر است. (به طور مثال در ایران تعداد کاربران خدمت برداشت مستقیم به صورت فعال یک میلیون نفر است). در هر دو مورد، مقامات نظارتی مربوطه فقط می‌توانند این تعداد را گزارش داده و تأثیر مستمر سرمایه‌گذاری انجام‌شده در بانکداری باز را از طریق اجرای یک نظارت مؤثر و سازوکار انطباق ردیابی کنند.

بانکداری باز تأثیری دگرگون‌کننده بر بخش خدمات مالی دارد. بخش بانکداری باز بریتانیا طی پنج سال از هیچ، به اکوسیستمی چهار میلیارد پوندی تبدیل شده است و کشورهای دیگر حتی سریع‌تر حرکت می‌کنند. با این حال، توسعه بانکداری باز بدون هزینه انجام نمی‌شود و این هزینه باید برای حفظ حمایت سیاسی و تنظیم­‌گری توجیه شود.

باید در نظر گرفت که چگونه تنظیم‌کننده‌ها و بانک‌های مرکزی می‌توانند به طور مؤثر بر تأثیر بانکداری باز نظارت کنند و چه نوع گزارشی برای حفظ شتاب توسعه بانکداری باز در میان ذی­نفعان کلیدی لازم است.