پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
تجمیع کارت‌های بانکی از ایده تا اجرا بررسی شد / انتقاد کارشناسان به تجمیع کارت‌ها
تعداد کارت‌های بانکی در ایران بیش از 400 میلیون کارت است که مسئولان، تعدد کارت‌های بانکی را عاملی برای تخلفات پول‌شویی می‌دانند و راهکار آنها در این زمینه، تجمیع کارت‌های بانکی است. اکنون پس از گذشت سال‌ها از ماندن طرح تجمیع کارت‌های بانکی در قالب پیشنهاد، بانک مرکزی پروژه تجمیع کارت‌های بانکی در کارت ملی را آغاز کرده که این طرح با مخالفت نمایندگان مجلس و کارشناسان مواجه شده است. کارشناسان از شکست این طرح، پیامدها و هزینه‌های آن ابراز نگرانی می‌کنند و از نبود ساختار و موضع مشخص بانک مرکزی انتقاد دارند. به همین دلیل، در این گزارش به بررسی ایده تجمیع کارت‌ها در سال‌های اخیر، انتقادات کارشناسان و رویکرد مجلس و دولت در این زمینه پرداخته شده است.
تجمیع کارت‌های بانکی چند سال است که هر بار از سوی مسئولان در دولت‌های مختلف، برای پیشگیری از تخلفات احتمالی از تعدد کارت‌های بانکی پیشنهاد می‌شود و در اجرا به نتیجه نمی‌رسد. اما این روزها با اینکه نمایندگان مجلس با مصوبه لایحه برنامه هفتم توسعه مبنی بر تجمیع کارت‌های بانکی مخالفت کرده‌اند، بانک مرکزی از اجرای آزمایشی تجمیع کارت بانک ملی در کارت هوشمند ملی مشتریان این بانک خبر داده است.
در بیست‌و‌هفتم مردادماه امسال، تفاهم‌نامه‌ای بین بانک ملی و سازمان ثبت احوال کشور امضا شد که طبق آن در سه ماه آینده، کارت بانک ملی در کارت ملی هوشمند تجمیع خواهد شد و پس از آن کارت‌های دیگر بانک‌ها به نوبت در کارت ملی تجمیع خواهند شد تا از کارت ملی به‌عنوان کارت بانکی استفاده شود.
تقابل مجلس و بانک مرکزی بر سر تجمیع کارت‌های بانکی
در این زمینه، محمدرضا مانی یکتا، مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی به‌تازگی در گفت‌وگویی اعلام کرده کسانی که در بانک ملی حساب دارند، می‌توانند در شعب بانک ملی و دستگاه‌های خودپرداز این بانک از کارت ملی هوشمند خود استفاده کنند. استفاده از کارت ملی اکنون در یک بانک امکان‌پذیر است، اما استفاده از آن در دستگاه‌های شتاب امکان‌پذیر نیست.
طبق گفته او، بانک مرکزی برای کاهش تعداد کارت‌های بانکی و ارائه خدمات نوین پرداخت، یک کد منحصربه‌فرد الکترونیکی ایجاد خواهد کرد که این پروژه در کل شبکه شتاب و نظام پرداخت کشور اجرا خواهد شد و در مراحل آزمون است.
مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی در حالی از اجرای آزمایشی تجمیع کارت‌های بانکی روی کارت ملی هوشمند در پنج بانک کشور و از امکان استفاده کارت ملی هوشمند در بانک ملی خبر داده که نمایندگان مجلس در جریان رسیدگی به لایحه برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران با حذف شناسنامه و تجمیع کارکرد کارت‌های گوناگون در خدمات عمومی دولت روی کارت هوشمند ملی مخالفت کردند.
سرنوشت طرح مجلس برای کارت‌های بانکی
پیش از این در آذرماه سال 1401 مجلس با هدف کاهش تخلفاتی همچون پول‌شویی و اجاره کارت و حساب بانکی از طرح خود برای تجمیع کارت‌های بانکی خبر داد. در این طرح، همه حساب‌های بانکی یک فرد در یک حساب و کارت تجمیع می‌شود که روی این کارت‌ها عکس و نام خانوادگی و همچنین کد ملی افراد درج خواهد شد.
همچنین طبق این طرح، بانک مرکزی باید یک کارت بانکی صادر کند تا حساب‌های افراد در بانک‌های مختلف در یک کارت تجمیع شود.
مسئولان بانک مرکزی در آن زمان مخالفت خود را با طرح مجلس اعلام کردند و این طرح را غیرقابل‌اجرا دانستند. به اعتقاد محمدرضا مانی یکتا، مدیر اداره نظام‌های پرداخت بانک مرکزی، با توجه به اینکه تاکنون هیچ طرحی در زمینه تجمیع کارت‌های بانکی با سایر کارت‌های هوشمند هویتی یا خدماتی نظیر کارت ملی یا کارت سوخت پیاده‌سازی و اجرایی نشده، عملیاتی‌کردن چنین طرحی پیچیدگی‌ها و مشکلات متعدد فنی و اجرایی در پی دارد و به نظر نمی‌رسد انجام‌شدنی باشد.»
مهران محرمیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی نیز تجمیع کارت‌های بانکی در یک کارت را اصولی ندانست و گفت که این طرح مورد تأیید کارشناسان بانک مرکزی نیست.
پس از اعلام مخالفت بانک مرکزی با طرح مجلس برای تجمیع کارت‌های بانکی، تاکنون خبری از سرنوشت این طرح منتشر نشده است.
بررسی تجمیع کارت‌های خدماتی و بانکی در یک کارت
بحث تجمیع کارت‌های بانکی فقط محدود به مجلس و بانک مرکزی نیست، بلکه این موضوع چندین‌بار از سوی مسئولان نیروی انتظامی و حتی وزیر ارتباطات در سال 1396 نیز مطرح شده است.
آخرین بار، فرمانده انتظامی تهران بزرگ در مردادماه سال گذشته خواستار تجمیع کارت‌های بانکی شد و با انتقاد از تعدد کارت‌های بانکی که در دست مردم قرار دارد، گفت: «این موضوع منجر به افزایش ریسک وقوع جرم می‌شود. گاهی افراد سودجو از شهروندان می‌خواهند کارت بانکی‌ای را که هیچ استفاده‌ای از آن ندارند به آنها اجاره دهند.»
همچنین، رئیس پلیس فتای پایتخت در آن زمان از انهدام باند ۱۰نفره اجاره کارت‌های بانکی با گردش مالی ۷۰۰ میلیاردریالی خبر داد.
اما بانک مرکزی برخلاف نیروی انتظامی، چالش تعدد کارت‌های بانکی را در هزینه کم صدور این کارت‌ها برای شبکه بانکی می‌داند و معتقد است که در کشورهای دیگر، هزینه صدور کارت بانکی بسیار بالاست، اما در ایران این‌گونه نیست که همین موضوع یک آسیب است.
از سوی دیگر، محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم نیز در سال 1396 از تجمیع کارت‌های بانکی و سایر کارت‌های خدماتی در کارت ملی خبر داد که در آن زمان با واکنش‌های زیادی مواجه شد و در نهایت، وزیر ارتباطات اعلام کرد که فقط کارت‌هایی همچون کارت سلامت، گواهی‌نامه، کارت پایان خدمت و… که در راستای خدمات دولت الکترونیک است در یک کارت ملی هوشمند تجمیع می‌شود نه کارت‌بانکی.
انتقادات کارشناسی به تجمیع کارت‌های بانکی
با اینکه تاکنون جدا از کارت بانکی، سایر کارت‌های خدماتی همچون گواهی‌نامه نیز در کارت ملی تجمیع نشده‌اند و به‌تازگی از اجرای آزمایشی تجمیع کارت بانکی بانک ملی در کارت ملی صحبت شده، همچنان انتقادات کارشناسی به تجمیع کارت‌ها در کارت ملی پابرجاست.
یکی از انتقادات به تجمیع کارت‌ها در کارت ملی؛ به‌خصوص کارت بانکی این است که کارت‌های هوشمند ملی فقط یک تراشه الکترونیکی دارند و این تراشه‌ها از استانداردهای ضروری برای حوزه پرداخت و بانکی برخوردار نیستند و الزامات و پروتکل‌های ارتباطی و فنی این تراشه‌ها نیز به هیچ وجه سازگاری لازم با سخت‌افزارها و شبکه پذیرندگی کارت‌های بانکی در کشور را ندارند.
ضعف زیرساخت‌های پذیرش کارت‌ها در ایران نیز یکی دیگر از انتقادهای کارشناسان نسبت به تجمیع کارت‌های بانکی در کارت ملی است. به اعتقاد آنها، بسیاری از دستگاه‌های کارت‌خوان در کشور قادر نیستند کارت‌های سیستم جاوا را بخوانند و به همین خاطر باید کل دستگاه‌های کارت‌خوان تغییر کند یا تعداد زیادی ایجاد شود که همه اینها هزینه‌بردار است.
بنابراین، درحالی‌که کارشناسان بهترین گزینه برای تجمیع کارت‌های بانکی را تجمیع در یک کارت، نه کارت ملی مشروط به ایجاد زیرساخت‌های لازم و متولی واحد می‌دانند، بانک مرکزی به سمت اجرای تجمیع کارت‌های بانکی در کارت ملی رفته که با انتقادات زیادی اعم از نبود زیرساخت فنی، تهدیدی برای نظام بانکی و پرداخت و نداشتن رویکرد شفاف و واحد مواجه شده است.
در این زمینه، شاهین نورصالحی، مشاور و طراح سیستم‌های پیشرفته علم و فناوری تجمیع کارت‌های بانکی را از زوایای مختلف مورد بررسی قرار داد که به اعتقاد او، این ایده به هیچ وجه قابلیت اجرا ندارد و هزینه‌زا، جرم‌خیز و توأم با انواع تهدیدهای سایبری است.
استانداردهای متفاوت هر صنعت، قابلیت پشتیبانی فناوری جدید از نسخه‌های قدیمی‌تر همان سرویس، قابلیت نگهداری و تعویض، سازگاری با تجهیزات پذیرنده از جمله موانع پیاده‌سازی تجمیع کارت‌های بانکی در کارت ملی از نگاه شاهین نورصالحی است.
با این تفاسیر، باید منتظر ماند و دید که بانک مرکزی چه رویکردی برای تجمیع کارت‌های بانکی در کارت ملی دارد و در شرایطی که کارشناسان از صدور کد منحصربه‌فرد الکترونیکی و نبود یک موضع مشخص و واحد برای تجمیع کارت‌های بانکی ابراز نگرانی می‌کنند و آن را تهدیدی برای نظام بانکی و پرداخت کشور می‌دانند، در روزهای آینده پاسخی برای انتقادات خواهد داشت و جزئیاتی از عملیات پیاده‌سازی این طرح منتشر می‌کند یا نه.
