پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
ماجرای پول نقد ندادن دستگاه‌های خودپرداز چیست؟ / مقاومت بانک‌ها یا بالارفتن تقاضا برای پول نقد؟
حدود سه هفته است جلوی دستگاه‌های ATM، در تاکسی‌های شهری و شبکه‌های اجتماعی صحبت از عدم ارائه پول نقد توسط دستگاه‌های خودپرداز است. بسیاری از گزارش‌ها و مشاهدات نشان می‌دهد برخی از ATM بانک‌ها یا پول نقد ارائه نمی‌کنند یا مبالغ درخواستی مشتری را تأمین نمی‌کنند. ماجرا چیست؟ آیا این گزارش‌ها واقعیت دارد؟ آیا بانک‌ها در ارائه پول نقد مقاومت می‌کنند یا تقاضای مردم برای دریافت پول نقد بیشتر شده است؟
«دستگاه‌های خودپرداز برخی بانک‌ها در برخی ساعات و نقاط کشور برای ارائه پول نقد دچار مشکل شده‌اند»؛ این چکیده‌ای از صحبتی است که این روزها در میان مردم زیاد شنیده می‌شود. مشاهدات و پیگیری‌های «راه پرداخت» نشان می‌دهد طی سه هفته اخیر بسیاری از مشتریان بانک‌ها زمان مراجعه به عابربانک‌ها برای دریافت پول نقد با عدم ارائه این خدمت مواجه شده و نتوانستند پول نقد دریافت کنند. این اتفاق طی روزهای مختلف و در مقابل خودپرداز بانک‌های مختلف تکرار شده و به یک نقطه و یک بانک خلاصه نمی‌شود. هم‌زمان با این اتفاق، با قطعی‌های مکرر اینترنت و تأخیر در دریافت پیام مخابراتی رمز دوم، تعداد افراد بیشتری محبور به استفاده از عابربانک شده و بسیاری از مغازه‌دارها و تاکسیران‌ها هم پول نقد درخواست می‌کنند.
در این میان یک ویدئو از یک بانک در یکی از شهرستان‌های کشور هم در فضای مجازی دست به دست می‌چرخید که گویای همین موضوع بود. در این ویدئو کارمند بانک به مشتری می‌گوید: «پول نداریم. وقتی پول نداریم، نمی‌توانم خدمات بدهم.»
پاسخ بانک‌ها: مشکلی وجود ندارد
اختلال در ارائه پول نقد از سوی بانک‌ها و تکرار آن باعث شد در میان افکار عمومی این زمزمه شکل بگیرد که آیا بانک‌ها اسکناس ندارند؟ و در شبکه‌های اجتماعی نیز ادعاهایی مبنی بر اینکه دستگاه‌های خودپرداز در ارائه پول نقد با کمبود اسکناس مواجه هستند، مطرح شد.
اما این موضوع چیزی نیست که بانک‌ها آن را تأیید کنند. علیرضا قیطاسی، دبیر شورای هماهنگی بانک‌های دولتی و نیمه‌دولتی موضوع کمبود اسکناس بانک‌ها را تکذیب کرده و گفته: «موردی از بانک‌ها به شورای هماهنگی بانک‌ها گزارش نشده که با کمبود اسکناس مواجه باشند. هیچ مشکلی از نظر تأمین مالی در کشور وجود ندارد و از خزانه‌های بانک مرکزی هم پیگیری کردیم و مشکلی وجود ندارد.»
همین موضوع را راه پرداخت از چند بانک نیز پرسیده و آنها نیز تقریباً پاسخی مشابه پاسخ قیطاسی داده‌اند. پست‌بانک که بیشترین شعب بانکی را در شهرهای کوچک و روستاهای کشور دارد، در این باره به راه پرداخت توضیح داد: «ما به لحاظ عملی هیچ مشکلی در ارائه خدمات دستگاه‌های خودپرداز نداشتیم و گزارش مردمی هم در این باره به ما نرسیده است.»
این بانک تأکید کرد که از نهادهای بالادستی بانک هم هیچ توصیه یا دستوری مبنی بر کاهش خدمات نقدی بانک به آنها ارائه نشده و تحویل پول نقد به مشتری همانند گذشته برقرار است.
بانک ملت هم با تأکید بر اینکه بانک از خدمات نقدی خود درآمد دارد و اصلاً منطقی نیست بخواهد این خدمات را کاهش دهد یا محدود کند، گفت: «ارائه پول نقد از دستگاه‌های خودپرداز ما مانند قبل در جریان است و هیچ مشکلی در این زمینه نداشته‌ایم.»
افزایش تقاضا برای داشتن پول نقد
بنابراین بانک‌ها معتقد هستند مشکلی در پرداخت پول نقد به متقاضی وجود ندارد، اما محمدرضا جمشیدی، دبیر کانون بانک‌ها و موسسات اعتباری خصوصی در گفت‌وگو با راه پرداخت، مشکلات مردم در دریافت پول نقد از دستگاه‌های خودپرداز را تأیید می‌کند و می‌گوید: «نکته‌ای که وجود دارد این است که بانک‌ها طی سال‌های اخیر تلاش کردند فرهنگ پرداخت الکترونیک را میان مردم جابیندازند و مردم را به انجام خدمات بانکی به‌صورت الکترونیک ترغیب کنند. از آن سو تمایل دولت هم به این بوده که حجم پول نقد در دست مردم را کم کند، اما اکنون شرایط برای مردم متفاوت شده است.»
او ادامه می‌دهد: «باید توجه کنیم که بانک‌ها این قصد را ندارند که با عدم ارائه پول نقد به مردم، آنها را به‌نوعی تنبیه کنند و چنین ادعاهایی اصلاً صحت ندارد. اما موضوع اینجاست که تقاضای مردم برای داشتن پول نقد بالا رفته و همین هم باعث مشکلات و اختلال در کار دستگاه‌های عابربانک شده است. از آن طرف درخواست‌کنندگان پول نقد هم در اصناف مختلف ازجمله پزشکان و مغازه‌داران به دلیل ثبت تراکنش و تبعات مالیاتی بیشتر شده است. خود من همین دیروز به خشکشویی مراجعه کردم و به من گفتند دستگاه کارت‌خوان ندارند و باید پول نقد بپردازم.»
به گفته جمشیدی، موضوع کمبود پول نقد در عابربانک‌ها وجود دارد و گزارش‌های مردمی هم به دست آنها رسیده، اما این مشکل به دلیل کمبود اسکناس بانک‌ها یا مقاومت بانک‌ها در پرداخت پول نقد نیست؛ بلکه تقاضا برای داشتن پول نقد افزایش پیدا کرده است.
همین موضوع را کامران ندری، کارشناس بانکی هم تأیید می‌کند و در گفت‌وگو با راه پرداخت توضیح می‌دهد: «بانک‌ها به جای انکار موضوع مشکلات پرداخت پول نقد باید به دنبال حل مسئله باشند. اینکه چرا در موقعیت فعلی مردم سراغ اسکناس می‌روند، شاید بتوان گفت نوعی اعتراض به شرایط فعلی است. برخی به‌نوعی با مراجعه به خودپرداز و درخواست اسکناس، نارضایتی خود را از نظام اقتصادی اجتماعی نشان می‌دهند. از طرفی به دو جهت ممکن است نظام بانکی در حال حاضر تمایلی برای در اختیار قرار دادن پول نقد بین مردم نداشته باشد؛ یکی اینکه چاپ اسکناس برای بانک مرکزی هزینه دارد و توصیه بانک مرکزی همواره به این بوده که از خدمات الکترونیک استفاده کنند. نکته بعدی اینکه از ذخایر بانک‌ها کاسته می‌شود و امکان خلق پول توسط بانک‌ها کاهش می‌یابد. اما موضوع اینجاست که افزایش تقاضا برای پول نقد یا مقاومت بانک‌ها در پرداخت پول نقد هر دو می‌تواند به اقتصاد ایران لطمه بزند و باید این روند به حالت عادی خود بازگردد.»
بنابراین گرچه بانک‌ها گزارش‌های مردمی مبنی بر مشکل در دریافت پول نقد را به‌صورت رسانه‌ای نمی‌پذیرند، اما به نظر می‌رسد مجموع اتفاقاتی مانند کاهش اعتماد عمومی، اختلال در دسترسی به اینترنت و انجام خدمات الکترونیک بانکی و افزایش تقاضا برای پول نقد چه از سمت افراد عادی و چه فروشندگان خدمات و کالا باعث شرایط جدیدی شده که مشکلاتی را برای مردم در دریافت خدمات عابربانک به وجود آورده است. البته برخی این افزایش تقاضا را به عدم تمایل مردم به نگه‌داشتن پول نقد در بانک‌ها ربط می‌دهند، اما هنوز گزاره دقیقی در این باره وجود ندارد که این موضوع را اثبات کند. ضمن اینکه بانک مرکزی نیز به‌تازگی نرخ سود اوراق سپرده مدت‌دار بانکی را به ۲۳ درصد افزایش داده که بتواند تمایل مردم را به حفظ پول خود در بانک افزایش دهد.