پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
سند طرح ملی بلاکچین قطر با حمایت صرافی رمزینکس و کارخانه نوآوری رسانه راه‌کار به‌صورت دیجیتال منتشر شده است. این سند را سازمان تنظیم مقررات ارتباطات (cra) و دانشگاه حمدبن خلیفه تهیه و انتشارات راه پرداخت ترجمه کرده که به شناسایی چارچوبی در سطح ملی برای ایجاد بلاکچین و عناصر اصلی آن پرداخته است.
طرح ملی بلاکچین قطر به ظرفیت‌های فناوری بلاکچین و فرصت‌هایی که می‌تواند برای قطر فراهم شود، اشاره دارد. این طرح الزامات اصلی بلاکچین را شناسایی می‌کند و مجموعه‌ای از توصیه‌ها را برای دستیابی به سه هدف شناسایی و ایجاد مبنای رگولاتوری کارآمد برای بلاکچین، ایجاد مبنایی محکم برای رویکرد دولت نسبت به بلاکچین و ایجاد محیطی حمایتی برای خلاقیت و نوآوری ارائه می‌دهد.
بر اساس آمارهای موجود در سند، قطر برای رشد اقتصادی و توسعه اجتماعی نقشه راه بلندپرواز‌انه‌ای با عنوان «چشم‌انداز ملی 2030» در نظر گرفته که هدف ویژه آن، توسعه زیرساخت‌ها و خدمات فناوری در سطح جهانی به‌منظور ارتقای کیفیت زندگی در قطر و کمک به رشد اقتصادی آن است. بلاکچین، در جایگاه یک فناوری پیشرفته نویدبخش، می‌تواند با تراکنش‌های کارآمد، ایمن و مقرون‌به‌صرفه نقشی اساسی در شکل‌دهی به آینده بسیاری از کسب‌وکارها در قطر داشته باشد، این کشور وسعت و جمعیت کمی دارد و این فرصت را دارد که هم بر منابع موجود سرمایه‌گذاری کند و هم میان سازمان‌های دولتی و خصوصی در زمینه مراقبت‌های بهداشتی، صنعت، انرژی و آموزش تبادل ایجاد کند.
یکی از راه‌های تقویت پیشرفت بلاکچین، فراهم‌کردن مراکز رشدی مناسب برای استارتاپ‌های نویدبخشی است که ممکن است به رهبران تحولات بلاکچین جهانی تبدیل شوند. قطر تاکنون با تأسیس مؤسسه‌ها و سازمان‌هایی برای کمک به کارآفرینان در ایجاد یک اکوسیستم کارآفرینی پرجنب‌وجوش، تلاش‌های زیادی کرده است؛ از جمله مراکز رشد و سازمان‌های تأمین مالی شامل «بانک توسعه قطر» (QDB)، «مرکز کارآفرینی» (دانشگاه قطر)، «مرکز رشد کسب‌وکار قطر» (QBIC)، «مرکز رشد دیجیتال» (DIC)، «پارک علم و فناوری قطر» (QSTP) و «بنیاد قطر» (QF). بلاکچین یک فناوری مبتنی بر شبکه است و برای توانمندی در این فناوری، دولت و صنعت باید با یکدیگر همکاری کنند تا از ظرفیت کامل آن بهره‌برداری کنند.
این طرح برجسته‌ترین فرصت‌ها و فرصت‌هایی که بلاکچین می‌تواند برای بخش‌های مختلف دولتی و تجاری در حمایت از چشم‌انداز ملی 2030 قطر و ساخت قطر هوشمند فراهم کند را در کنار الزامات لازم بررسی می‌کند.
مزایا و چالش‌های بلاکچین
بلاکچین نوعی فناوری است که اساساً عملکرد سیستم‌های تراکنش را با حرکت از مدلی متمرکز به مدلی غیرمتمرکز تغییر می‌دهد؛ این مدل ایمن‌تر، شفاف‌تر و مقرون به صرفه‌تر است. بلاکچین این ظرفیت را دارد که با حذف واسطه‌ها، کسب‌وکارهای موجود را متحول کرده و کسب‌وکارهای جدیدی به وجود آورد. بلاکچین ساختاری داده‌ای دارد. این ساختار فهرستی از بلوک‌های سامان‌یافته به ترتیب زمانی است که به‌صورت رمزنگاری‌شده به یکدیگر زنجیر می‌شوند و این امر، آن را برای همیشه از دستکاری محفوظ نگه می‌دارد. بلوک ظرفی برای داده است که تنها در صورتی به دفتر کل ضمیمه می‌شود که اکثریت مشارکت‌کنندگان در شبکه در مورد اعتبار آن توافق اجماع داشته باشند.
ماهیت توزیع‌شده بلاکچین، خطر وجود نقطه شکست را از بین می‌برد و ویژگی دستکاری‌ناپذیری آن با تضمین اینکه بلوک‌ها دستکاری یا جعل نمی‌شوند، امنیت کلی شبکه را تقویت می‌کند و شفافیت را افزایش می‌دهد.
بلاکچین را از منظر امنیت و کنترل دسترسی، می‌توان به سه بخش عمومی، خصوصی و ترکیبی/کنسرسیوم دسته‌بندی کرد.
روش بلاکچین برای رفع مشکل اعتماد میان طرفین بی‌اعتماد به هم مفید است؛ زیرا بر هیچ‌گونه واسطه‌ای تکیه ندارد. همچنین تقریباً در هر صنعتی برای بهبود و ایجاد مشاغل جدید مبتنی بر تراکنش ظرفیت دارد. بلاکچین تعامل مستقیم بین نهادهایی بی‌اعتماد به هم را تسهیل می‌کند، امنیت را افزایش و هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، قابلیت ردیابی را بهبود می‌بخشد و کارایی و سرعت را افزایش می‌دهد. این فناوری در بسیاری از بخش‌های دولتی و خصوصی تأثیرگذار خواهد بود.
این سند در کنار مزایای بلاکچین، چالش‌هایی را که باید به‌دقت بررسی شده و به آنها پرداخته شود، معرفی کرده است. آگاهی و مهارت‌های «فناوری اطلاعات و ارتباطات» (ICT skills) مورد نیاز برای توسعه و سفارشی‌سازی فناوری برای بخش‌های مختلف، قوانین و مقررات حاکم بر پذیرش و استفاده از بلاکچین در بخش‌های دولتی و خصوصی، زیرساخت‌های حیاتی و پلتفرم‌های استاندارد برای ارائه سریع خدمات بلاکچینی از موانع جدی برای پذیرش موفقیت‌آمیز این فناوری در بخش‌های مختلف دولتی و اقتصادی معرفی شده‌اند.
فناوری بلاکچین ماندگار است
در صنعت بلاکچین، رگولاتورها که بخشی از ذی‌نفعان هستند، کاملاً فهمیده‌اند که فناوری بلاکچین ماندگار است؛ بنابراین در سرتاسر جهان در راستای تنظیم مقررات مربوط به استفاده از فناوری بلاکچین، اقدامات قابل توجهی صورت گرفته؛ فناوری دفترکل توزیع‌شده، قراردادهای هوشمند و سایر دارایی‌های دیجیتال از جمله حوزه‌های اصلی در نظر گرفته شده هستند.
«بانک مرکزی قطر» (QCB) معمولاً در زمینه رمزارزها، تراکنش‌های مالی و «عرضه اولیه سکه» (ICO)، «بانک توسعه قطر» (QDB) برای تنظیم مقررات فعالیت‌های مرتبط با سرمایه‌گذاری و ارائه مشوق‌هایی برای فناوری‌های بلاکچین، «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات» قطر (MCIT) با «مرکز نوآوری فناوری بلاکچین» خود، «وزارت دادگستری»، برای رسمی‌کردن چارچوب قانونی و «آژانس ملی امنیت سایبری» برای طبقه‌بندی داده‌ها و امنیت سایبری نهادهای دولتی‌ای است که لازم است در فعالیت‌های رگولاتوری بلاکچین‌ها مشارکت داشته باشند. چندین نهاد دیگر در بخش دولتی و خصوصی باید براساس حوزه کاری خود در این امر مشارکت کنند.
پروژه‌های آزمایشی برای پذیرش فناوری
یکی از اهداف طرح ملی بلاکچین قطر، تعریف ضرورت‌ها و انگیزه‌هایی است که باید برای پذیرش فناوری‌هایی وجود داشته باشد که به استارتاپ‌ها، پروژه‌های آزمایشی و شرکت‌های جدید اجازه بروز و ظهور می‌دهد.
پروژه آزمایشی باعث می‌شوند:
- مزایای تغییر از راه‌حلی متمرکز به راه‌حلی غیرمتمرکز تأیید شوند.
- مشکلات فنی شناسایی و راه‌حل‌های بالقوه کشف شوند.
- هزینه‌های مربوط به تغییر روش با راه‌حلی مبتنی بر بلاکچین ارزیابی و تعیین شوند.
- برای شناسایی تهدیدها و فرصت‌های بلاکچین، ریسک‌ها مدیریت شوند.
- از طریق آزمایش، تفکر خلاق و ایده‌های جدید ترویج شود.
- پیشرفته‌ترین و نوآورانه‌ترین راه‌حل‌های جدید را با آغوش باز بپذیرید.
سیستم‌های دیجیتال مدرن بسیار پیچیده‌اند و پیش از ادغام هر راه‌حل مبتنی بر بلاکچین در مقیاسی بزرگ، نیاز به تأیید دقیق دارند؛ بنابراین، اتکا به پروژه‌های آزمایشی برای پذیرش هر فناوری جدید در حال ظهوری امری بدیهی و ضروری است. در همین راستا سند طرح ملی بلاکچین قطر توصیه کرده:
- مقامات مربوط به هر بخش باید در طول توسعه پروژه آزمایشی، الزامات رگولاتوری اساسی را تعریف کنند تا پیش از معرفی نهایی به بحث گذاشته و تأیید شود.
- مقامات مربوط باید توسعه پروژه‌های آزمایشی را برای بخش‌های دولتی و کسب‌وکارها تشویق و حمایت کنند؛ به‌ویژه جایی که بلاکچین مزایای بالقوه‌ای دارد.
- مقامات مربوط باید فهرستی از بخش‌های دارای اولویت برای اجرای پروژه‌های آزمایشی شناسایی کنند.
- مقامات مربوط باید حمایت‌های نقدی/غیرنقدی‌ای را که می‌تواند برای ارتقای پروژه‌های آزمایشی در بخش‌های اولویت‌دار تأمین شود، تعیین کنند.
یکی دیگر از اهداف این طرح، تعیین مبانی ایجاد محیطی مساعد برای خلاقیت از طریق ارتقای زیرساخت‌ها، به‌کار‌گرفتن تخصص و شایستگی‌ها و بهبود سیستم آموزشی است تا فناوری‌های نوظهور در مراحل مختلف سیستم آموزشی گنجانده شوند.
اقدامات قطر
از سال 2008، قطر سرمایه‌گذاری زیادی در زیرساخت‌های پیشرفته فناوری اطلاعات و ارتباطات، محصولات و خدمات مربوط به آن و البته دولت دیجیتال انجام داده که تأثیر مثبتی بر همه بخش‌ها داشته است. زیرساخت‌های ثابت و سیار قطر در حال حاضر با امکان پوشش جهانی و با کیفیت بالا بر اساس استانداردهای بین‌المللی مستقر شده‌اند. پذیرش زودهنگام فناوری 5G (نسل پنجم شبکه تلفن همراه) و ارتقای بیشتر شبکه، امکان ارائه خدمات پیشرفته مبتنی بر 5G، رایانش ابری و اینترنت اشیا (IoT) را فراهم می‌کند.
علاوه بر این، قطر به‌زودی مرکز داده منطقه‌ای خود را با هدف ارائه خدمات ابری عمومی افتتاح خواهد کرد که با اهداف این کشور و تحول دیجیتال آن مطابقت دارد. برای پذیرش بلاکچین، زیرساخت فعلی موجود قطعاً مزیتی بزرگ خواهد بود. با این حال، نیازهای خاص نیز باید در نظر گرفته شود.
کاربردهای بلاکچین به‌طور خاص باید روی پلتفرم‌های موجود مانند اتریوم و هایپرلجر اجرا شوند که در شبکه توزیع‌شده از نودها مستقرند. داشتن شبکه آزمایشی محلی یا سرویس بلاکچین ابری، استقرار و آزمایش کاربردهای جدید را برای پروژه‌های آزمایشی و استارتاپ‌ها تسهیل می‌کند و در عین حال، هزینه‌ها را کاهش می‌دهد.
فرصت‌هایی برای قطر
توسعه بلاکچین به‌صورت طبیعی در هر بخشی بر اساس نیازها و الزامات اتفاق می‌افتد و بسیار مهم است که موارد استفاده مهم هر بخش شناسایی شود. اینکه آیا داده‌ها را چندین طرف به اشتراک می‌گذارند؟، آیا داده‌ها را طرف‌های مختلف به‌روزرسانی می‌کنند؟، آیا تأیید لازم است؟، آیا واسطه‌ها باعث پیچیدگی بیشتر می‌شوند؟، آیا تعاملات به زمان حساس هستند؟ و آیا تعاملی بین تراکنش‌ها وجود دارد؟ معیارهایی هستند که برای شناسایی موارد خاص تعیین می‌شوند. پاسخ «بله» به بیشتر این پرسش‌ها نشان می‌دهد می‌توان بلاکچین را در نقش راه‌حلی مناسب بیشتر بررسی کرد. حداکثر بهره‌مندی از فرصت‌های بلاکچین، مستلزم آن است که دولت، صنعت و محققانِ هر بخش موارد استفاده را شناسایی کنند.
خدمات دولتی، شهرهای هوشمند، انرژی، سلامت و ورزش و فین‌تک از زمینه‌هایی هستند که عجین‌شدن‌شان با فناوری بلاکچین می‌تواند به توسعه کشور قطر کمک کند.
- خدمات دولتی
- به‌اشتراک‌گذاری داده‌ها میان نهادهای مختلف، دیجیتالی‌کردن مدارک شناسایی و حقوق شهروندی، رأی‌گیری شفاف و سوابق مالیاتی
- مدیریت زمین، ملک و مسکن برای افزایش ردیابی دارایی‌های فیزیکی
- مقررات هوشمند
- مدارک و گواهینامه‌های دیجیتال
- شهرهای هوشمند
- مدیریت حمل‌ونقل
- زنجیره تأمین و تدارکات
- خدمات مخابراتی هوشمند با تخصیص طیفی پیشرفته در اپراتورهای مختلف
- انرژی
- امنیت اندازه‌گیری و صدور صورت‌حساب
- مدیریت «شبکه گرید» (Grid Network)
- تجارت انرژی همتا‌به‌همتا
- گواهینامه‌های سبز و تجارت کربن
- شارژ وسایل نقلیه الکتریکی
- سلامت و ورزش
- مرجع سلامت ملی
- نظارت بر بیمار و ورزشکار
- مدیریت زنجیره تأمین پزشکی
- مدیریت بازی‌های ورزشی
- فین‌تک
- تسهیل پرداخت‌های دیجیتال، انتقال ارزش یا دارایی‌ها به‌صورت مستقیم و ارزان با استفاده از رمزارزها خارج از مؤسسات مالی سنتی
- قراردادهای هوشمند که حاوی قوانین ازپیش‌تعریف‌شده‌ای هستند که بر اساس آنها طرفین قرارداد توافق می‌کنند با یکدیگر تعامل داشته باشند
- هویت دیجیتال که به کاربران امکان می‌دهد تصمیم بگیرند چگونه خودشان را شناسایی کنند و هویت خود را با چه کسی به اشتراک بگذارند.
- تسهیل تجارت مشترک سهام با اجتناب از کارگزاران و بورس اوراق بهادار
نتیجه‌گیری
طرح ملی بلاکچین قطر درباره الزامات اصلی برای پذیرش بلاکچین در کشور قطر بحث کرده و توصیه‌های جامعی شامل ایجاد مبنای رگولاتوری محکم، ایجاد مبنای پذیرش و ایجاد محیطی مناسب برای خلاقیت و نوآوری ارائه داده است.
پیاده‌سازی بلاکچین برای پرداختن به چالش‌ها در بخش‌های مختلف، تأثیر مثبت قابل‌توجهی بر توسعه انسانی و اقتصادی قطر خواهد داشت. بلاکچین و فناوری‌های پیشرفته منجر به ایجاد شغل و توسعه مهارت‌ها در دولت، استارتاپ‌ها و کسب‌وکارهای بزرگ می‌شود.
اجرای توصیه‌های ارائه‌شده در این سند به توسعه سرمایه انسانی از طریق ایجاد شغل و توسعه مهارت‌ها کمک می‌کند. این امر باعث رشد اقتصادی و افزایش رقابت منطقه‌ای و کلی کشور قطر می‌شود و امکان ارائه خدمات بهتر به افراد و شرکت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی را فراهم می‌کند.