پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
مهاجرت کسب‌وکارها را از درون تهی و کشور را فقیر می‌کند
گفت‌وگو با مریم رضاصفت، مدیر منابع انسانی صرافی ارز دیجیتال بیت‌پین درباره چالش‌های جذب و نگهداری نیروی ماهر در صنعت رمزارزها و بلاکچین
راضیه مینایی / مریم رضاصفت 15 سال است در حوزه منابع انسانی فعالیت می‌کند و در کارنامه خود سابقه فعالیت در منابع انسانی صنایع مختلفی همچون گردشگری و داروسازی را دارد. او حالا مدتی است به بازار رمزارزها پا گذاشته و در این حوزه و البته کماکان در نقش مدیر منابع انسانی فعالیت می‌کند و دلیل این حضور را جذابیت‌ها و رشد روزافزون صنعت رمزارزها عنوان می‌کند. برنامه‌های توسعه‌ای کسب‌وکار بیت‌پین به دید رضاصفت جالب بوده و به همین علت به تیم این صرافی دیجیتال پیوسته است.
منابع انسانی در حوزه رمزارزها با چالش‌های پیچیده‌ای مواجه است. شاید بتوان پیچیده‌ترین مشکل را مهاجرت نیروهای متخصص از جمله برنامه‌نویسان دانست. با توجه به نوپا و جدید بودن صنعت رمزارزها و حوزه بلاکچین و کمبود نیروهای متخصص، مهاجرت نیروی انسانی می‌تواند آسیبی بسیار جدی به این صنعت در حال رشد وارد کند. با مریم رضاصفت، مدیر منابع انسانی صرافی بیت‌پین به گفت‌وگو نشسته‌ایم و در مورد چالش‌های منابع انسانی در حوزه رمزارزها صحبت کرده‌ایم. او باور دارد بزرگ‌ترین چالش منابع انسانی در حوزه رمزارزها مهاجرت است. به اعتقاد رضاصفت، پدیده مهاجرت کسب‌وکارها را از درون تهی و کشور را فقیر می‌کند؛ چالشی که او می‌گوید همه کسب‌وکارهای این حوزه خاص باید برای برطرف‌کردن آن با هم همکاری کنند.
فکر می‌کنم با توجه به اینکه شما در چند صنعت مختلف تجربه مدیریت منابع انسانی را داشته‌اید، بهتر می‌توانید مشکلات منابع انسانی در صنعت رمزارزها را رصد کنید. برخی مشکلات دامن‌گیر تمام صنایع و برخی دیگر مختص صنعت رمزارزها هستند. شما مشکلات منابع انسانی در حوزه رمزارزها را چگونه می‌بینید؟
همان‌طور که گفتید هر صنعتی چالش‌های خودش را دارد. قاعدتاً بازار رمزارزها و صنعت بلاکچین هم با چالش‌های مخصوص به خود دست‌وپنجه نرم می‌کند. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی که من با آن مواجه شدم، مهاجرت نیروهای انسانی کاربلد و متخصص این حوزه است. این مشکل در صنعت فین‌تک و به‌خصوص رمزارز بسیار بیشتر از سایر صنایع به چشم می‌خورد. این حوزه بسیار پیچیده است و نیروهای متخصص در همه جای دنیا متقاضی زیادی دارند و به همین دلیل راحت از ایران می‌روند. به‌صورت کلی به نظر من روند سریع مهاجرت نیروی انسانی از کشور، مهم‌ترین تهدید کسب‌وکارهای فین‌تک محسوب می‌شود، اما در حوزه رمزارز این تهدید بسیار بیشتر است.
با توجه به اینکه بزرگ‌ترین معضل این سیستم، کمبود نیروی انسانی کارآمد و بااستعداد است و اینکه اکوسیستم فناوری به علت در اختیار داشتن نیروهای جوان و بااستعداد می‌توانست تأثیر بسزایی در بهینه‌شدن کار و خروجی این صنعت داشته باشد، اما متأسفانه جوانان ما به دلایلی تمایل دارند در کشورهای دیگر کار و زندگی کنند و این مسئله صنعت رمزارزها را به‌شدت تحت تأثیر قرار داده است. ما هم در بیت‌پین تحت تأثیر این امر بوده و خواهیم بود. به همین دلیل سیاست‌های منابع انسانی خود را متناسب با این معضل تنظیم می‌کنیم.
مسئله دیگر جدید و نوپا بودن صنعت است. بسیاری از افراد توانمند، این صنعت را نمی‌شناسند و نمی‌دانند می‌توانند در این صنعت به‌سرعت رشد کنند؛ بنابراین فکر می‌کنم کسب‌وکارها و فعالان این حوزه می‌توانند با معرفی این صنعت نیروهای بهتری را جذب کنند. بر اساس تحقیقات انجام‌شده در سایت‌های استخدامی، در سال‌های اخیر آگهی‌های استخدام مربوط به صنعت بلاکچین رشدی 300درصدی داشته؛ یعنی به نسبت رشد این صنعت، نیاز به نیروی انسانی هم رشد چشم‌گیری داشته است. ما شاهد رشد عرضه و تقاضا در این صنعت در بازار ایران نیز هستیم و لازم است به‌منظور افزایش شناخت و آگاهی متقاضیان، اطلاعات مناسب و کافی در اختیارشان قرار گیرد تا بتوانند با دیدی باز و اطلاعاتی گسترده مسیر و آینده شغلی خود را مشخص کنند. به نظر من این مسئله حلقه گم‌شده این حوزه است. البته به خاطر فضای خاص صنعت بلاکچین شاید نتوان تبلیغات گسترده‌ای در مورد آن انجام داد.
از طرفی باید به این نکته اشاره کنیم که کانال‌های جذب سنتی پاسخگوی نیاز سازمان‌ها نیستند و ما هم در حال اجرای چندین برنامه در راستای تقویت برند کارفرمایی خود هستیم و قصد داریم اتفاقات مثبتی در این حوزه رقم بزنیم که به‌زودی جزئیات آن را اعلام خواهیم کرد.
یکی از مشکلات این حوزه بر اساس گفته فعالان و کسب‌وکارهای بلاکچینی، این است که اکثر فارغ‌التحصیلان رشته‌های مرتبط حتی از دانشگاه‌های سطح اول کشور، مهارت‌های کافی برای کار کردن در این بازار ندارند. از طرفی بسیاری از کسب‌وکارها به‌دنبال جذب نیروی باتجربه و کارکشته هستند و از سرمایه‌گذاری و وقت صرف‌کردن برای نیروهای تازه‌کار بیم دارند. اما از طرفی کمبود نیروی انسانی متخصص در این حوزه شاید کسب‌وکارها را ملزم به تغییر رویکرد در انتخاب نیروها کند. نظر شما در این مورد چیست و به‌عنوان یک مدیر منابع انسانی در صنعت رمزارزها چه توصیه‌ای به کارفرمایان کسب‌وکارهای این حوزه دارید؟
در مورد اینکه نیروهای تازه‌کار و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌ها مهارت کافی ندارند، موافقم، اما نداشتن مهارت را برای یک فارغ‌التحصیل دانشگاهی ضعف نمی‌دانم؛ زیرا خروجی نظام آموزشی و دانشگاه‌های ما افرادی با دانش آکادمیک است. یعنی فارغ‌التحصیلان از سطح دانش بسیار بالایی برخوردارند. همکاری و ارتباط بین صنعت و دانشگاه ضعیف بوده است، اما سطح علمی فارغ‌التحصیلان بالاست. متأسفانه سیاست‌گذاری‌ها در جهت فراهم‌آوردن شرایط کسب مهارت و تجربه توسط دانشجویان ضعیف بوده است.
از این رو فکر می‌کنم این خلأ را باید خود کسب‌وکارها پر کنند. برای نمونه بیت‌پین شرایط کسب تجربه را برای افراد فراهم می‌کند و برای کلیه فارغ‌التحصیلان در رشته‌های مرتبط شرایط کسب تجربه در فضای کاری بیت‌پین مهیاست و تنها انتظاری که از این افراد وجود دارد، این است که سخت‌کوش و باهوش باشند. با توجه به مسئله مهاجرت ما مجبوریم خودمان نیروها را تربیت کنیم. البته می‌دانیم که ممکن است پس از مدتی آن نیرو را از دست بدهیم، ولی برای همان مدت هم برای خود این مسئولیت اجتماعی را قائل هستیم که شرایط کسب مهارت را برای افراد فراهم آوریم.
عکس‌العملی که نشان می‌دهیم، برخاسته از شرایطی است که در آن قرار داریم. شاید اگر سه سال پیش نظر من را در این زمینه جویا می‌شدید، من هم طرفدار جذب نیروی باتجربه بودم، اما در شرایط امروز و با توجه به رشد نرخ مهاجرت افراد متخصص، میزان تجربه افراد حاضر در کشور و دورنمای حرفه‌ای و شغلی جوانان، کارفرمایان باید منعطف باشند و برای آموزش نیروها وقت و انرژی صرف کنند. در حال حاضر تعداد نیروهای متخصص باتجربه در کشور انگشت‌شمار است و کارفرمایان برای نگه‌داشتن آنها هر کاری می‌کنند؛ بنابراین پیشنهاد من این است که متناسب با موقعیتی که در آن قرار داریم، اقتضایی رفتار کنیم.
گفتید مهاجرت نیروهای انسانی در طولانی‌مدت برای این صنعت به یک تهدید تبدیل می‌شود. علاوه بر سخت‌شدن کار منابع انسانی، این مسئله چه آسیب‌هایی به این صنعت و بازار کار در کشور وارد خواهد کرد؟
مهاجرت کسب‌وکارها را از درون تهی و کشور را فقیر می‌کند. به نظر من دلیل عمده فقر کشورهای در حال توسعه، نبود افراد توانمند در جای درست است. این تهی‌بودن در بلندمدت حال هر صنعتی را بد می‌کند، چه برسد به یک صنعت نوپا و در حال رشد مانند رمزارزها و بلاکچین. وقتی افرادی که می‌توانند به‌درستی و مؤثر برای این صنعت تصمیم‌سازی کنند، در دسترس نباشند، چیزی از کلیت این فضا باقی نخواهد ماند. بزرگ‌ترین دلیل مهاجرت افراد نیاز به داشتن آرامش فکری است. افراد می‌خواهند کار و پیشرفت کنند و مسیر رشد آنها روشن باشد، اما مسیر رشد و توسعه افراد در کشور مشخص نیست و این مسئله باعث مهاجرت‌شان می‌شود.
متأسفانه به نظر می‌رسد حاکمیت به این مسئله توجه کافی ندارد و حتی با حمایت از اجرای طرح‌هایی مانند صیانت، باعث افزایش انگیزه مهاجرت در قشر جوان می‌شود. ما از حاکمیت توقع دلسوزی و حمایت بیشتری داریم و امیدواریم همین اتفاق بیفتد. حوزه رمزارزها و بلاکچین می‌تواند نقطه قوت اقتصاد آینده هر کشوری باشد، پس باید مراقبت کرد و نگذاشت نیروها و استعدادهای آن از ایران بروند. این می‌تواند به معنای از دست رفتن یک آینده باشد!
آماری از نرخ مهاجرت افراد متخصص این حوزه در دست دارید؟
آمار رسمی‌ای در دست نیست، اما بر اساس مطالعات پس از کرونا 43 درصد فعالان استارتاپی و 40 درصد دانشجویان و فارغ‌التحصیلان به فکر رفتن از کشور افتادند. کرونا و مدل کاری شرکت‌های خارجی و امکان ریموت کار کردن با آنها تلنگری به آنها زده است. احساس ناامنی و خلائی که کرونا در تمام صنایع به وجود آورد، تمایل افراد به مهاجرت را بیشتر کرده است. محدودیت‌ها و بحث‌هایی چون صیانت هم به بیشتر شدن نگرانی‌ها منجر شده است. اینکه کسی بدون توجه به نیازهای افراد، برای آنها تصمیم بگیرد، حس ناامنی زیادی القا می‌کند.
کار کردن نیروهای ایرانی با شرکت‌های خارجی چه تأثیری بر این حوزه می‌گذارد؟
البته باید بگویم این مسئله علاوه بر تهدیدی که دارد، فرصت هم ایجاد می‌کند. کسب‌وکارهای ایرانی برای رقابت با شرکت‌هایی خارجی در حال جذب نیروهای کارآمد داخلی هستند، از این رو خود را ملزم به ارائه برنامه‌های به‌روز و کاربردی متناسب با نیازهای جدید ایجادشده متقاضیان می‌دانند و به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که مزیت رقابتی قوی‌ای در بازار جذب نیروهای مستعد داشته باشند. برای مثال ما در ماه گذشته توانستیم دو نیروی حرفه‌ای ایرانی را که با شرکت‌های خارجی کار می‌کردند، در بیت‌پین جذب کنیم.
به همین خاطر است که می‌گویم این موضوع همان‌قدر که تهدید ایجاد می‌کند، فرصت هم به وجود می‌آورد؛ چراکه بخش منابع انسانی با نگاه به مزایایی که شرکت‌های خارجی برای افراد فراهم می‌کنند، برنامه‌های خود را تنظیم خواهد کرد. ما سعی می‌کنیم نقاط قوت شرکت‌های خارجی را در برنامه‌های خود بگنجانیم. ریسک این موضوع بسیار زیاد است، اما بخش منابع انسانی می‌تواند از این تهدید یک فرصت بسازد. در هر صورت توان و جذابیت کسب‌وکارهای داخلی، به‌خصوص از نظر مالی یک سقف مشخص دارد و در رقابت با خارجی‌ها تا یک جایی می‌توانند تاب بیاورند.
مقیاس حقوق و مزایای نیروی متخصص در صنعت رمزارز به چه صورت است؟
استانداردهایی وجود دارد. اکثر شرکت‌ها رتبه‌بندی دارند و بر اساس آن به افراد حقوق می‌دهند که بسیار بیشتر از حقوق و مزایایی است که اداره کار مصوب کرده است. حقوقی که شرکت‌های خارجی به نیروهای ایرانی پرداخت می‌کنند، بر این موضوع تأثیرگذار است. تلاش ما این است با انجام مطالعات میدانی در مورد حقوق و مزایا مطلع باشیم که در سایر کشورها و در ایران اوضاع صنعت به چه صورت است و میانگین حقوق و مزایا در این صنعت چقدر است. سپس حقوق و مزایای پرداختی در شرکت را بر اساس این میانگین تعیین می‌کنیم. خوشبختانه بیت‌پین نسبت به سایر رقبا در صنعت حقوق و مزایای خوبی برای پرسنل خود در نظر می‌گیرد.
به نظر شما بخش منابع انسانی شرکت‌های فعال در صنعت رمزارزها چه راهکارهایی برای مقابله با این چالش‌ها دارند؟
یکی از اصول اصلی بلاکچین، عدم تمرکز است، از این مسئله عدم تمرکز به‌نوعی در مبحث نیروی انسانی نیز می‌توانیم وام بگیریم و ساختار هیبرید (تلفیق دورکاری و کار حضوری در دفتر) می‌تواند از این دست باشد. امروزه می‌بینیم که شرکت‌های بزرگ حوزه تبادل رمزارز مانند بایننس دفاتر متعددی در کشورهای مختلف دارند. سال‌هاست که داشتن دفتر مرکزی و جمع‌کردن نیروها در یک مکان در این حوزه محو شده و به‌نوعی استقرار شما در هر کشور یا منطقه‌ای بی‌اهمیت شده است؛ بنابراین هر جایی که باشید، این عملکرد شماست که اهمیت دارد.
به نظر بنده هر شرکتی که بتواند فرهنگ سازمانی خود را بر این اساس بنا کند، می‌تواند موفقیت نسبی خود را در این زمینه تضمین کند.
راجع به بخش منابع انسانی بیت‌پین بیشتر بگویید. تیم منابع انسانی، ترکیب و فرهنگ کاری بیت‌پین چگونه است؟ بخش منابع انسانی بیت‌پین چه برنامه‌هایی برای این مجموعه دارد؟
نسبت به رشدی که بیت‌پین در سال گذشته داشته، امسال برنامه هیئت‌مدیره بر توسعه زیرساخت‌ها و منابع متمرکز است.
در حال حاضر بیت‌پین بیش از ۱۲۰ نیروی انسانی مستقیم دارد، ولی قصد داریم تا پایان سال 20 تا 30 نیروی جدید به مجموعه اضافه کنیم. تحصیلات ۷۰ درصد از اعضای تیم بیت‌پین در سطح کارشناسی ارشد و دانشجوی دکتری و سایر اعضا در سطح کارشناسی از دانشگاه‌های معتبر ایران است.
ترکیب جنسیتی تیم هم برای ما بسیار مهم است و در تمام واحدها سعی می‌کنیم این ترکیب را حفظ کنیم. در حال حاضر نسبت خانم‌ها به آقایان در مجموعه بیت‌پین 60 به 40 است و در تمامی جذب‌های شرکت تلاش بر حفظ نسبت مناسب و برابر و بدون تبعیض داریم و برنامه‌هایی خاص برای افرادی با نیازهای ویژه در شرکت تدوین شده و در حال اجراست.
فرهنگ کاری بیت‌پین هیبرید است و 70 درصد اعضای تیم دورکار هستند. امسال موفق شدیم دفتر عملیات زیبایی در منطقه آزاد انزلی و در فاصله پنج‌دقیقه‌ای با دریا مهیا کنیم تا کلیه کارکنان بدون توجه به موقعیت مکانی و زندگی، هر وقت که احساس کنند حال بهتری از کار کردن در دفتر خواهند داشت، بتوانند در محل دفتر عملیات حضور یابند و از امکانات فراهم‌شده استفاده کنند. همچنین در هر شهری که بیش از چهار نفر از اعضای تیم بیت‌پین در آن ساکن باشند، یک دفتر کاری ایجاد خواهیم کرد که یکی از این دفاتر در تهران برقرار است و در سایر استان‌ها نیز برحسب تعداد و نیاز کارکنان در حال برنامه‌ریزی هستیم. در بیت‌پین ساعت و مکان کاری مشخصی برای کارکنان تعبیه نشده و هر یک از کارکنان می‌تواند در هر جایی که احساس بهتری دارد، به انجام امور محوله مشغول شود. اگر از کار کردن به‌صورت ریموت و در منزل احساس بهتر و خروجی بهینه‌تری دارند، تمامی امکانات لازم جهت کار در منزل برایشان فراهم و ارسال می‌شود.
طراحی و لوکیشن دفتر عملیاتی بیت‌پین به صورتی انتخاب شده که اعضای تیم از محل کار خود لذت ببرند و روز کاری خود را به بهترین شکل سپری کنند. این دفتر در منطقه آزاد انزلی واقع شده که مزیت بزرگی به حساب می‌آید. استقرار این دفتر در انزلی باعث اشتغال‌زایی در استان می‌شود و می‌تواند فرهنگ زندگی شهرهای اطراف را هم بهبود ببخشد.
فاز دوم دفتر هم که برای ایجاد تجربه دلنشین و لحظاتی پر از آرامش برای کارکنان طراحی شده، در مهرماه بهره‌برداری می‌شود.
بیت‌پین از معدود کسب‌وکارهای رمزارزی مستقر در خارج از شهر تهران است. این مسئله چالشی از نظر منابع انسانی برای شما ایجاد نکرده است؟
ما تلاش کردیم این مسئله را به فرصت و مزیت تبدیل کنیم. اولویت و برنامه‌ریزی بیت‌پین این است که با برگزاری رویداد و نشست‌های تخصصی و آنلاین، افراد بااستعداد در تمام استان‌های کشور (مخصوصاً استان‌هایی که دسترسی آسانی به پایتخت ندارند) را به سمت گیلان جذب کند. برای ما بسیار مهم است که در بهینه‌ترین حالت و تعداد ممکن، بهترین نتیجه را بگیریم؛ بنابراین در انتخاب افراد دقت زیادی به خرج می‌دهیم تا از لحاظ مهارت، توانمندی و ارزش‌های بیت‌پین با تیم منطبق باشند.
برنامه دیگر ما این است که استارتاپ‌های استان گیلان را گرد هم بیاوریم. به این منظور در حال برنامه‌ریزی برای ایجاد یک فضای کار اشتراکی هستیم. قصد داریم استارتاپ‌های استان را دور هم جمع و استعدادها را شناسایی کنیم و از آنها بهره ببریم. بحث آموزش برای ما بسیار مهم است و بخشی از مسیر توسعه فردی کارکنان بر اساس برنامه‌های آموزشی مصوب و متناسب با شغل این افراد طراحی و جاری شده است. به‌دلیل بحث مهاجرت و ازدست‌رفتن نیروها، آموزش و تربیت نیرو از اولویت‌های بیت‌پین است. مسئله مهم دیگر در مورد فرهنگ کاری بیت‌پین است که تمام مدیران، مخصوصاً اعضای هیئت‌مدیره همیشه در دسترس تمام پرسنل هستند. نکته‌ای که از نظر تمام پرسنل بیت‌پین جذاب به نظر می‌رسد، حس همکاری و همراهی تمام اعضا با همدیگر است.
منبع
کارنگ
چه مصاحبه جذابی. خانم رضاصفت چه توصیف دقیقی از شرایط منابع انسانی این حوزه داشتن.