راه پرداخت
رسانه فناوری‌های مالی ایران

چالش‌هایی که از برنامه‌نویسان ایرانی یک مهاجر ساخت

روز جهانی برنامه‌نویسی است و برنامه‌نویسان ایرانی نه در تقویم و نه در پلتفرم‌های رایگان و غیر رایگان خارجی سهمی ندارند، برنامه‌نویسان ایرانی علاوه بر تحریم‌های خارجی، از موانع داخلی کشور هم آسیب می‌بینند و برای نجات از این مهلکه تنها با یک راه روبرو هستند.

13 سپتامبر روز جهانی برنامه‌نویسی است. ۱۳ سال است که دویست و پنجاه و ششمین روز سال با تلاش‌های یک مرد روس به‌عنوان روز برنامه‌نویسی در دنیا به رسمیت شناخته می‌شود. بیست سال قبل ولنتین بالت کارمند روسی‌تبار، پیشنهاد ثبت این روز را مطرح کرد؛ این پیشنهاد هفت سال بی‌نتیجه بود تا سرانجام دمیتری مدودف، رئیس‌جمهوری وقت روسیه با ثبت دویست و پنجاه و ششمین روز سال به‌عنوان روز برنامه‌نویس موافقت کرد.

عدد ۲۵۶ عدد کلیدی دنیای برنامه‌نویسی و نماد واحد بایت است. این عدد معادل عدد ۱۰۰ در مبنای شانزده و بزرگ‌ترین توان عدد دو است که در ۳۶۵ روز از سال قرار گرفته است.

بعد از روسیه، آمریکا، بریتانیا، آلمان، کانادا، چین، کرواسی، فرانسه، هند، بلژیک، استرالیا، نیوزلند و لهستان این روز را به تقویم رسمی کشورشان اضافه کردند و به‌مرور کشورهای دیگر هم به این جمع پیوستند.

در ایران هم انجمن‌هایی تشکیل شدند تا دویست و پنجاه و ششمین روز سال مصادف با ۱۰ آذرماه را به‌روز برنامه‌نویسی اختصاص دهند؛ اما هنوز از ثبت این روز در تقویم خبری نشده و اطلاعات روشنی هم درباره نتیجه تلاش‌های انجمن‌ها در دسترس نیست.

اختلاف اکوسیستم برنامه‌نویسی ایران با دنیا به‌ روز و ماه و فصل‌ها محدود نمی‌شود و این دورافتادگی فقط خلاصه به تقویم‌ها نیست. سال‌هاست که تحریم‌های غرب علیه ایران، حصار بلندی به‌ دور جامعه، صنایع، استعدادها و اقتصاد کشور کشیده است. این تحریم‌ها نه فقط فرصت پیشرفت؛ بلکه فرصت درجازدن را هم از استعدادهای ایران گرفته‌ است. یک برنامه‌نویس‌ ایرانی علاوه بر اینکه مانند تمام مردم کشور از  تحریم‌های حاکم بر جامعه آسیب می‌بیند، با دسته دیگری از تحریم‌ها و ممنوعیت‌های داخلی و خارجی هم روبروست.

گیت‌هاب از بزرگ‌ترین انجمن‌های توسعه‌دهندگان وب در جهان است که مرداد سال 1398 بدون اطلاع قبلی در ایمیلی اعلام کرد به دلیل محدودیت‌های مربوط به قوانین تجارت ایالات متحده‌ آمریکا، حساب کاربری ایرانیان در گیت‌هاب مسدود شده است و کاربران حساب‌های عادی (غیرسازمانی) تنها برای ارتباطات شخصی خود به سرویس‌های مخازن عمومی گیت‌هاب دسترسی محدودی خواهند داشت.» در آن برهه کدهای repositoryهای خصوصی غیرقابل‌دسترس شدند و به‌هیچ‌ وجه امکان دسترسی به آن وجود نداشت، مگر اینکه از قبل محتویات آن repository روی کامپیوتر صاحب اکانت وجود داشت. امکان GitHub Pages نیز برای اکانت‌هایی که مشمول محدودیت می‌شدند از بین رفت.

گیت‌هاب حدود دو سال بعد با اشاره به اهمیت استفاده از گیت‌هاب برای  پیشرفت بشر و توسعه ارتباطات بین‌المللی با تأکید بر ترویج آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات اعلام کرد که مجوز ارائه سرویس گیت‌هاب به توسعه‌دهندگان ایرانی را از دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک)؛ یکی از زیرمجموعه‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا دریافت کرده است. در نتیجه این مذاکره تمام خدمات رایگان و غیررایگان برای اشخاص و سازمان‌های خصوصی و عمومی دوباره در اختیار توسعه‌دهندگان ایرانی قرار گرفت.

Applicationlnsight یکی دیگر از تکنولوژی‌های است که برای شناسایی خودکار ناهنجاری‌های عملکرد استفاده می‌شود. این ابزار تحلیلی که امکان مونتیور برنامه و ایونت‌ها را برای برنامه‌نویسان فراهم می‌کند، به‌واسطه این تحریم از دسترس ایرانیان خارج شده بود.

هنوز یک سال از این ماجرا نگذشته بود که بهار امسال  gt metrix یکی از کاربردی‌ترین ابزارهای تحلیل عملکرد سرعت سایت‌ها با یک عذرخواهی دسترسی برنامه‌نویسان ایرانی را محدود کرد و در اطلاعیه برای توسعه‌دهندگان ایرانی نوشت: «به دلیل تحریم‌های دولتی، دسترسی بازدیدکنندگان از ایران از ۱۹ می ۲۰۲۲ محدود می‌شود و بازدیدکنندگان از ایران دیگر نمی‌توانند از امکانات Gtmtrix استفاده کنند. بابت ناراحتی‌هایی که با این اتفاق پیش خواهد آمد، عذرخواهی می‌کنیم.» بعد از این پیام، کاربران ایرانی اعلام کردند که هنوز به این سایت دسترسی دارند؛ اما نمی‌توانند سرعت سایتشان را بسنجند.

برنامه‌نویسان در شک تحریم شدن ‌gt metrix بودند که گوگل پلی با استناد به بند 16.5 توسعه‌دهندگان، اپلیکیشن‌های روبیکا، ذره‌بین، آپارات، فیلیمو، بلد و طاقچه را از این پلتفرم پاک کرد. (در این بند عنوان شده محصولاتی که روی گوگل‌پلی قرار می‌گیرند ممکن است مشمول قوانین صادرات، تحریم و مقررات ایالات متحده و دیگر حوزه‌های قضایی باشند). مدتی بعد اپلیکیشن‌های حذف‌شده به جز فیلیمو به گوگل‌پلی بازگردانده شدند. شنیده‌هایی وجود دارد که حذف فیلیمو به دلیل رعایت‌نکردن حق کپی‌رایت بوده نه تحریم‌ها.

در کنار نبود امکان استفاده از سرویس‌های مربوط به کیت توسعه روابط صنعت پرداخت کشور هم محدود است و خرید برخی سرویس‌های کلادی ازجمله گوگل و آمازون با حساب‌های ایرانی امکان‌پذیر نیست و این موضوع برنامه‌نویسان ایرانی را از استفاده لایبری و پکیج‌های رایگان هم محروم‌ کرده است.


سد بزرگی به نام تحریم‌های داخلی


در شرایطی که اقتصاد کشورها به دیتا و نحوه به‌کارگیری آن وابسته شده، برنامه‌نویسان برای همگامی با دنیا چاره‌ای ندارند جز اینکه برای تغییر apiها از فیلترشکن که کاتالیزور مصرف اینترنت است استفاده کنند. بعضی از برنامه‌نویسان اعلام کرده‌اند بارها هنگام استفاده از هاست‌ و کلادهای خارجی فیلترشکن قطع شده است.

برنامه‌نویسان ایرانی پس از پذیرش و دورزدن موانع جهانی با سد بزرگ‌تر تحریم‌های داخلی، دسترسی نداشتن به فیلترشکن، طرح صیانت، گرانی اینترنت و گرانی کامپیوتر و لپ‌تاپ روبه‌رو می‌شوند.

بحران‌های داخلی و تحریم‌های خارجی باعث می‌شود برنامه‌نویسان پیشنهاد کاری سایر کشورها را فقط برای فعالیت بدون دغدغه بپذیرند. با مهاجرت نیروی متخصص صنعت فناوری اطلاعات ایران از درون تهی می‌شود و صنایع کشور در ساختاری غیرپویا باقی می‌ماند.

وزارتخانه‌های مربوطه، مجلس و سایر بخش‌ها مدعی نگرانی از خروج نیروهای انسانی و خواستار تحول دیجیتال هستند؛ اما به جز افزایش نرخ عوارض خروج از کشور تاکنون اقدامی برای ماندن و تسهیل شرایط اشتغال برنامه‌نویسان انجام نداده‌اند و روزبه‌روز با اعلام اخباری درباره تعرفه‌های اینترنت، فیلترینگ، بستن فیلترشکن‌ها و کاهش پهنای باند، ناامیدی ناشی از تحریم‌ها را دوچندان می‌کنند.

هفته گذشته عیسی زارع‌پور از ضرورت افزایش دوبرابری تعرفه‌های اینترنت با هدف توسعه صحبت کرد و وظایف شورای‌ عالی فضای مجازی که رنگ‌وبوی احیای طرح صیانت در آن دیده می‌شد به‌روز شد. کارشناسان  حوزه فناوری اطلاعات به‌روز‌رسانی اختیارات و وظایف این کمیسیون را به اجرای بی‌سروصدای طرح صیانت ارتباط دادند و بار دیگر موجی از نگرانی درباره قطع شدن ارتباطات با جهان جامعه را فراگرفت.

برنامه‌نویسان با مرور این سلسله‌اتفاقات، صراحتاً می‌گویند طراحی اقداماتی مانند طرح صیانت و اعمال فیلترینگ‌ آنها را هر روز برای رفتن از کشور مصمم‌تر می‌کند.

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.