پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
نگاهی به سهام‌های فناوری‌محور در بازار ایران و جهان / زنگ خطر بازار سرمایه برای صنایع های‌تک و دانش‌بنیان ایرانی
علی رمضانیان / در سال‌های اخیر شرکت‌های دارای فناوری بالا و پیشرفته بیش از دیگران مورد توجه بوده و این نگاه وجود دارد که آینده صنایع متعلق به این شرکت‌هاست. بر اساس پیش‌بینی سازمان اقتصاد جهانی، در سال 2030 حدود 90 درصد رشد اقتصادی مبتنی بر فناوری و 85 درصد مربوط به صنایع های‌تک خواهد بود؛ اما در ایران این وضعیت برعکس شده و صنایع های‌تک در حال عقب‌گرد هستند.
بر اساس این گزارش، توجه به صنایع فناوری‌محور، زمانی که دنیا با بحران کرونا مواجه شد، بیش از گذشته افزایش یافت. تا جایی که سهام این شرکت‌ها با چنان رشد و جهشی مواجه شدند که در گذشته کمتر سابقه داشت.
در حقیقت، از سال 1993 که اولین شرکت اینترنتی جست‌وجوگر به بورس آمریکا راه یافت تا سال 2000 که حباب شرکت‌های اینترنتی ترکید و سبب سقوط شدید شاخص‌های بورس آمریکا و جهان در 10 مارس سال 2000 شد، همواره شرکت‌های های‌تک روبه‌رشد بودند.
اما نکته مهم‌تر اینکه رتبه نخست صادرات محصولات های‌تک در سال‌های اخیر در اختیار آمریکا نبوده و چین و آلمان در صادرات، پیشروتر از آمریکا بودند.
بر اساس این گزارش، چین از سال 2007 تا 2018 معادل 537 میلیارد دلار صادرات محصولات های‌تک داشته که سهم جهانی آن 23/11 درصد بود. در همین دوره صادرات آلمان نیز 194 میلیارد دلار بوده که سهم جهانی 8/37 درصدی داشته و در رتبه سوم نیز آمریکا با 181 میلیارد دلار صادرات و سهم جهانی 7/8 درصدی، کره جنوبی با صادرات 137 میلیارد دلاری و سهم جهانی 5/29 درصدی و سنگاپور با 133 میلیارد دلار و سهم جهانی 5/74 درصدی در رتبه‌های بعدی در سطح جهانی قرار داشتند.
عقب‌نشینی صنایع های‌تک در ایران
اما ایران در این حوزه یکی از ضعیف‌ترین عملکردها را داشته و در رتبه شصتم (60) جهانی قرار داد. در دوره مورد بررسی سال 2007 تا 2018 ایران تنها 365 میلیون دلار صادرات داشته که سهم جهانی ایران 0/015 درصد بود.
محمدرضا مودودی، سرپرست سابق سازمان توسعه تجارت ایران در خصوص نقش صنایع های‌تک در صادرات کشور، چندی پیش گفته بود که از میان بیش از 2500 شرکت فعال در حوزه صنایع های‌تک و فناوری‌محور کمتر از 20 درصد به فعل صادرات مشغول هستند که حجم کل صادرات آنها در سال‌های اخیر به کمتر از 150 میلیون دلار رسید.
همچنین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی ایران در آخرین واکنش به وضعیت صنایع های‌تک در سال گذشته گفته بود که سهم کشورمان در صادرات دانش‌بنیان‌ها و صنایع های‌تک (فناوری بالا) حدود یک درصد از صادرات ایران برآورد می‌شود که رقمی ناچیز است.
از طرفی گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز نشان می‌دهد سهم ایران از تجارت جهانی از 0/3 درصد در سال 1395 به 0/2 درصد در ابتدای سال 1400 کاهش یافته است.
وضعیت نمادهای فناوری‌محور در بازار سهام آمریکا
در بازار سهام آمریکا، بورس نزدک شامل بیش از 3200 شرکت دارای فناوری بالا در زمینه فعالیت ارتباطی، مخابراتی، حمل‌ونقل، خدمات مالی و… است. بر خلاف بازار وال‌استریت و بورس نیویورک، بازار نزدک کاملاً الکترونیکی است. نزدک دومین بازار سهام بزرگ دنیا از لحاظ ارزش کل بازار است و گاهی اوقات به این بازار، فرابورس یا OTC هم گفته می‌شود.
شاخص سهام نزدک شامل تمام شرکت‌هایی می‌شود که در بورس سهام نزدک لیست شده‌اند. شاخص سهام نزدک به همراه شاخص‌های داوجونز و S&P500 سه شاخص مهم و بورسی آمریکا را تشکیل می‌دهند.
به‌دلیل اینکه اکثر شرکت‌های حاضر در بورس سهام نزدک شامل شرکت‌های فناوری می‌شوند، سرمایه‌گذاران از شاخص سهام نزدک به‌عنوان معیاری برای ارزیابی عملکرد صنعت فناوری اطلاعات استفاده می‌کنند. شاخص سهام نزدک ۱۰۰ (NASDAQ 100) هم شامل ۱۰۰ شرکت بزرگ غیرمالی در بورس سهام نزدک می‌شود و معمولاً بیش از ۹۰ درصد در نوسانات شاخص اصلی نزدک تأثیر دارند.
شاخص نزدک در دوره مورد بررسی هفتگی بر اساس نمودار زیر با رشد قابل توجهی مواجه شده و بعد از رشد قابل توجه در زمان اوج‌گیری کرونا در حال حاضر در فاز اصلاحی قرار دارد.
شاخص نزدک 100 که وضعیت صد شرکت برتر های‌تک آمریکا را نشان می‌دهد نیز با رشد جهشی مواجه شده بود و در سال‌های اخیر روند جهشی خود را با شیب تندی ادامه داده است. این شاخص نیز پس از رشد شارپی در زمان کرونا در حال حاضر در فاز اصلاحی در دوره هفتگی قرار دارد.
وضعیت صنایع های‌تک در بورس آلمان
بر اساس نمودار زیر که یک نمای کلی از بورس آلمان را نشان می‌دهد، در بورس آلمان نیز شاخص‌های فناوری‌محور رشدی بالاتر از دیگر شاخص‌ها داشتند. شاخص «داکس تکنولوژی» که از مهم‌ترین شاخص‌های بازار سرمایه آلمان است، همانند شاخص‌های فناوری‌محور آمریکا، در ماه‌های گذشته بالاترین رشد را تجربه کرد.
شاخص سهم های‌تک در چین
وضعیت در بازار سهام چین و هنگ‌کنگ کمی برعکس است. در سال‌های اخیر شاخص «هانگ سنگ تک» هنگ‌کنگ تا قبل از کرونا رشد قابل توجهی داشت، اما بر خلاف بازار سرمایه دیگر کشورها، اواسط دوران کرونا این شاخص، افت شدیدی را تجربه کرد. هرچند در هفته اخیر هزار واحد رشد داشت، اما در کل در فاز اصلاحی قرار دارد.
شرکت‌های فناوری‌محور در بورس ایران
در بازار سرمایه ایران حدود 40 شرکت دانش‌بنیان وجود دارد که ارزش آنها بالغ بر 300 هزار میلیارد تومان است که حدود چهار درصد از ارزش کل بازار سرمایه را تشکیل می‌دهد. این شرکت‌ها هم از زمان ورود به بازار بورس ارتقای ارزش چندبرابری و نجومی داشته‌اند که همین تفاوت ماهیتی در شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌هاست که باعث رشد نجومی آنها در بازار بورس شده است.
یکی از مهم‌ترین گروه شرکت‌های فناوری‌محور و های‌تک در ایران در زیرمجموعه شاخص رایانه قرار دارند. 16 شرکت در این گروه فعال هستند. به‌پرداخت ملت، پرداخت الکترونیک سامان کیش، آسان‌پرداخت پرشین، ایران‌ارقام، توسعه فناوری خوارزمی و تجارت الکترونیک پارسیان کیش از جمله این شرکت‌ها هستند.
در سال 1401 و در هفته نوروزی که بازار سرمایه فعالیت داشت، این صنعت در مجموع 2/53 درصد بازدهی برای سرمایه‌گذاران خود در پی داشت؛ اما طی شش ماه و یک سال گذشته بازدهی منفی داشته است. در شش‌ماهه دوم سال این صنعت 11 درصد بازدهی منفی و در یک سال گذشته 10 درصد بازدهی منفی را تجربه کرد.
های‌تک یا دانش‌بنیان چیست؟
در عصر جدید نظام‌های اقتصادی موفق از اقتصاد منابع فاصله گرفته و به اقتصاد دانش‌بنیان نزدیک شده‌اند؛ چراکه دانش منبع اصلی ثروت در دنیا به حساب می‌آید.
های‌تک High-tech نیز اشاره به جدیدترین و پیشرفته‌ترین فناوری دارد که در بازه زمانی حاضر سرآمد سایر فناوری‌هاست. واژه های‌تک از High technology یا به عبارت دیگر frontier technology سرچشمه گرفته است؛ به عبارت دیگر اشاره به آخرین و جدیدترین مرحله توسعه (cutting edge) فناوری دارد. به همین موازات مفاهیمی مانند صنایع های‌تک، معماری های‌تک، صادرات های‌تک و… نیز مطرح شده است.