پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
بانك مركزی از سه ماه پیش، یکی دیگر از سيستم‌های پيش‌بينی شده در طرح استقرار نظام جامع پرداخت را با عنوان سيستم انتقال تصوير چک (چکاوک) راه‌اندازی کرد؛ این سیستم، انتقال چک به صورت فیزیکی را کاهش داده و يکي از اجزای نظام جامع پرداخت محسوب می‌شود.
.
وضعیت پردازش چک‌های بین بانکی
در حال حاضر وضعیت پردازش چک‌های بين بانکی در کشور به گونه‌ای است که مشتری با مراجعه به شعب بانک‌ها لاشه چک و فرم تکميل شده حاوی مشخصات و اطلاعات چک را به بانک ارائه و رسيد دريافت می‌کند. سپس فهرست روزانه چک‌های انتقالی ثبت شده در سيستم تهيه و با مندرجات چک مطابقت داده شده و به تحصيلدار شعب تحويل داده می‌شود. چک‌های انتقالی واصله به واحد پاياپای هر بانک توسط تحويلدار ارائه شده و در آنجا اطلاعات چک‌ها و مندرجات ليست‌ها بررسی و چک‌ها بر اساس بانک متعهد تفکيک می‌شود. سپس چک‌های عهده هر بانک به همراه فرم توازن مبالغ بدهکار و بستانکار بانک‌ها براساس اطلاعات مندرج در تابلو مبادلات روز جاری و برگشتی‌های روز قبل، به نماينده بانک تحويل می‌شود.
اطلاعات مربوط به چک‌های تحويل گرفته شده از اتاق پاياپای در سيستم هر بانک ثبت شده و پس از بررسی و تفکيک چک‌ها به شعب مورد نظر برای پرداخت وجه چک در صورت وجود موجودی و صدور گواهی عدم‌پرداخت در صورت بروز مشکلات مربوطه ارسال می‌شود. اطلاعات مربوط به چک‌های پاس شده و برگشتي در فهرست دريافتي چک‌ها درج شده و جهت انتقال به واحد کلرينگ به تحصيلدار شعبه تحويل می‌شود؛ در نهايت لاشه چک‌های برگشتي به همراه چک‌های واگذاری شده عهده ساير بانک‌ها به اتاق اسناد بانکی توسط اداره پاياپای هر بانک واگذار می‌شود.
.
مشکلات سیستم پردازش چک‌های بین بانکی
این سیستم مشکلاتی را در سيستم پردازش چک‌های بين بانکی ایجاد کرده است. از جمله این مشکلات کاهش کنترل بانک مرکزی بر حدود بدهکاری بانک‌ها با توجه به پاياپای شدن اسناد و دستی بودن فرآيند و نهايتا عدم‌کنترل بر بدهکار شدن حساب بانک‌ها نزد بانک مرکزی است. ضمن اینکه پردازش دستی چک‌ها منجر به اشتباهات انسانی در درج اطلاعات مربوط به چک‌ها در تمامی بخش‌ها و ثبت نشدن اصلاحی‌ها می‌شود. بانک مرکزی معتقد است که سیستم پردازش چک به‌صورت دستی موجب کندی انجام عمليات مربوط به تسويه چک‌ها خصوصا در چک‌های بين استانی، ايجاد تشکيلات عريض و طويل جهت پردازش چک‌های بين بانکی در سراسر کشور، پرهزينه بودن رويه اعم از زمانی، انسانی، مالي می‌شود و ريسک ناشی از حملونقل فيزيکی لاشه چک‌ها به دلیل استاندارد نبودن مشخصات فيزيکي و محتوايی چک‌ها در بانک‌های مختلف بالا است؛ ضمن اینکه عدم‌امکان پردازش ماشينی چک‌ها در سیستم دستی پردازش چک‌ها از دیگر مشکلات این سیستم است.
.
راه‌حلی برای رفع مشکلات
محمود احمدی، دبیر کل بانک مرکزی در خصوص برنامه این بانک برای رفع مشکلات پيش گفته به سابقه این طرح اشاره کرد و گفت: در روزهای پایانی سال 91 شورای پول و اعتبار در مصوبه‌ای طراحي و پياده‌سازی سامانه چکاوک را با هدف ساکن‌سازی لاشه چک و با قابليت پذيرش و پردازش الکترونيکی چک‌های کاغذی بين‌بانکی و انجام تراکنش‌های الکترونيکی با استفاده از سامانه پاياپای الکترونيکی(پايا) الزامی اعلام کرد.
دبیر کل بانک مرکزی در پاسخ به این سوال که «دامنه فعاليت پروژه چکاوک چگونه است؟» گفت: دامنه فعاليت پروژه چکاوک شامل سوئيچ مرکزی است که از طريق واسطي امن به درگاه واحدی در هر بانک متصل شده و درگاه مزبور مسوول جمع‌آوری تمامي درخواست‌های پردازش چک‌های وصولي از شعب و انتقال آنها به سامانه چکاوک و همچنين اخذ پيام‌های مربوط به چک‌های عهده و ارسال به مراکز پردازش درون بانکی و ارائه پاسخ و نتيجه بررسی به سامانه چکاوک است. تمامي بانک‌ها و موسسات اعتباری موظفند مشخصات پيام‌های ارسالی و دريافتی در فرآيند مزبور را براساس مستند قالب پيام‌‌ها و اطلاعات تبادلی مابين شبکه بانکی و سامانه چکاوک منسجم کنند. به گفته وی تبادل اطلاعات از درگاه واحد مستقر در هر بانک به سامانه چکاوک و بالعکس با استفاده از سامانه نماد (نظام مديريت امضای ديجيتال بانک مرکزی) صورت مي‌پذيرد.
.
هدف پروژه چکاوک چیست؟
این مقام مسوول در بانک مرکزی هدف از اجرايی شدن پروژه چکاوک را استفاده از زير‌ساخت‌های موجود الکترونيکی برای پردازش چک‌ها، نظارت کامل و دقيق بانک مرکزی بر روند پرداخت‌‌های چکي در سراسر کشور، سياست‌گذاری و اعمال موثر سياست‌های بانک مرکزی بر نحوه مبادلات چک‌ها به صورت بين‌بانکی، اعمال سقف‌های سياستی و کنترل ميزان بدهکاری حساب بانک‌ها نزد بانک مرکزی، در دست‌بودن به‌روز و کارآمد تمامي مبادلات بين بانکی اعم از چک و ساير ابزار‌های پرداخت و کنترل کامل بانک مرکزی بر انواع نظام‌های پرداخت و صرف مدت زمان کمتر جهت مقابله اقلام به منظور مشاهده تصوير، مبلغ و امضای چک اعلام کرد. او افزود: کاهش ريسک سوءاستفاده از چک‌ها به جهت سرعت گردش کار، استفاده از گواهی ديجيتال (کليد عمومی و خصوصی) به منظور عدم‌دسترسی اشخاص غيرمجاز به مفاد چک‌ها، حذف عمليات حملونقل چک‌ها بين بانک‌هاي متعهد و ذي‌نفع، جلب رضايت مشتريان با ارائه خدمات بهتر و سريع‌تر، کاهش هزينه‌های پردازش چک‌ها و استانداردسازی چک‌ها را از دیگر اهداف این سامانه عنوان کرد.
.
رابطه شاپرک و چاپ و توزیع چک به صورت متمرکز چیست؟
احمدی در پاسخ به این سوال که پروژه چکاوک چه ارتباطی با استانداردسازی و چاپ و توزيع چک به صورت متمرکز در بانک مرکزی دارد، گفت: پروژه چاپ و توزيع چک به صورت متمرکز در بانک مرکزی، با هدف ارتقا و رعايت ضرايب امنيتی چک به عنوان اوراق بهادار، ايجاد قابليت کنترل‌های سيستمی و همچنين درنظر گرفتن الزامات ناظر بر طراحی چک در راستاي يکسان‌سازی و هماهنگ کردن طرح آن در تمامی بانک‌ها در دست بررسي قرار دارد تا با ايجاد زيرساخت صدور متمرکز دسته چک، رويه‌های پردازش و صدور اين ابزار مهم مطابق با «دستورالعمل حساب جاری» منسجم شود. همچنين با جمع‌آوری و تجميع اطلاعات چک برگشتی امکان مقابله با رويه‌های نامناسب موجود در شعب و ارسال دسته چک به درب منزل متقاضی و کنترل و نظارت موثر بر عدم‌ارائه دسته‌چک به افراد دارای سابقه چک برگشتی براساس استعلام از سامانه جامع متمرکز چک برگشتی موجود در اين بانک فراهم خواهد شد.
او اضافه کرد: به منظور ايجاد شفافيت حداکثری در زمينه کارکرد حساب جاری اشخاص، با اختصاص شماره‌شناسه استعلام مرتبط با سريال هر برگ از دسته چک متقاضي؛ امکان دريافت اطلاعاتی در خصوص صحت نام صاحب حساب درج شده روی برگه چک و اطلاعات مربوط به سابقه چک برگشتی و خلاصه‌ای از وضعيت اعتباری وی با اعلام شماره شناسه مزبور در سامانه استعلام همگانی بانک مرکزی برای مشتريان بانکی ايجاد می‌شود.
منبع: دنیای اقتصاد
