چرا ایلان ماسک مرد سال 2021 شد و روی جلد مجله تایم نشست؟

نسیم بنایی / تصویر ثروتمندترین مرد جهان به‌عنوان مرد سال 2021 روی جلد تایم نشسته است. او خانه‌ای ندارد، به‌تازگی همه ثروتش را به چوب حراج گذاشته و ماهواره به فضا می‌فرستد. پشت فرمان ماشینی می‌نشیند که خودش ساخته و از بنزین استفاده نمی‌کند. کافی است یک اشاره کند تا بازار سهام صعود یا سقوط کند. یک جمله‌اش کفایت می‌کند تا ارتش فداییانش به صف شوند. همه اینها و چیزی فراتر از اینها باعث شده ماسک روی جلد تایم قرار بگیرد.

این میلیاردر 50 ساله به‌تازگی با 66 میلیون دنبال‌کننده‌اش در توییتر همراه شده و سر شوخی را با آنها باز کرده است. او همان مردی است که تصمیم دارد زمین را نجات دهد و ما را به سیاره‌ای جدید ببرد. ماسک با خودروهای برقی‌اش به‌دنبال نجات زمین است و با ماهواره‌اش قصد دارد راهی به مریخ پیدا کند.

استارتاپ موشکی او با عنوان اسپیس‌ایکس (SpaceX)‌ حتی از شرکت بوئینگ هم در آمریکا پیشی گرفته و آینده فضاپیمایی را از همین حالا قبضه کرده است. شرکت خودروسازی‌اش یعنی تسلا (Tesla) هم بر دوسوم از کل بازار چند میلیارد دلاری خودروهای برقی سلطه دارد و به ارزش یک تریلیون دلار رسیده است. همه اینها باعث شده ارزش خالص دارایی‌های ماسک به حدود 250 میلیارد دلار برسد. این رقم او را به ثروتمندترین شهروند بخش خصوصی در تاریخ، دست‌کم روی کاغذ تبدیل کرده است. او نقشی کلیدی در ربات‌ها و انرژی خورشیدی، رمزارزها و تغییرات اقلیمی، هوش مصنوعی و بسیاری از مسائل دیگر ایفا می‌کند.

حالا ماسک به سلطان وال‌استریت تبدیل شده است. مت لوین، ستون‌نویس بلومبرگ به‌دنبال یکی از توییت‌های جنجالی ماسک نوشت: «عملکرد دنیای مالی امروز نه فقط بر اساس ارزش نقدینگی جاری، بلکه براساس مجاورت آنها با ایلان ماسک مشخص می‌شود.»

---

سالی که بدون قید و شرط، سال ایلان بود!

---

ماسک در سراسر عمرش با افرادی که از او متنفر بوده‌اند، تقابل داشته و حالا در سال 2021 توانسته آنها را به کنار رینگ بکشاند. می‌توان گفت که 2021 بدون قید و شرط، سال ماسک بوده است. او در ماه آوریل توانست از طریق اسپیس‌ایکس، به قرارداد مشخصی با ناسا برسد که طی آن، فضانوردان آمریکایی برای نخستین‌بار از سال 1972 تاکنون می‌توانند قدم به ماه بگذارند. در ماه می، میزبانی برنامه معروف آمریکایی با عنوان پخش زنده شنبه‌شب (SNL) را بر عهده گرفت. در ماه اکتبر، ابرشرکت اجاره خودرو در آمریکا اعلام کرد 100 هزار دستگاه خودروی تسلا به ناوگانش اضافه کرده است. همین چند وقت پیش هم در توییتر تصمیم گرفت از طریق نظرسنجی، برای فروش بخشی از سهام شرکتش اقدام کند.

شکسپیر در ژولیوس سزار می‌گوید ماندن در خاطره‌ها با کارهای شیطانی راحت‌تر از ماندگار شدن با کارهای خیر و نیک است؛ اما کدام‌یک از ما می‌توانیم با کارهای خوب در جهان از خود ردی به جا بگذاریم؟ ماسک یکی از کسانی است که توانسته این ردپای خیر را از خودش در جهان بر جای بگذارد. تا همین چند سال پیش، فردی بود که خیلی‌ها او را دیوانه می‌دانستند و در آستانه ورشکستگی قرار داشت؛ اما حالا این مرد خجالتی و کم‌رویی که مبتلا به سندروم اسپرگر است، از کودکی بی‌رحمش گریخته، بر تراژدی‌های شخصی‌اش غلبه کرده و وارد دنیای بلندپروازانه‌اش شده است.

---

یک‌دهم درصدِ استثنایی

---

این میلیاردر بزرگ معتقد است به این خاطر به ثروت کلان دست پیدا کرده که وارد حوزه‌های خطر شده و کارهایی کرده که دیگران نمی‌توانسته‌اند آن را ببینند. آنتونیو گراسیاس، یکی از دوستان صمیمی و قدیمی ماسک به تایم می‌گوید: «او در محیطی خشن و سخت متولد شده و از ذهنی استثنایی برخوردار است. 99/9 درصد از کسانی که در موقعیت او قرار گرفته‌اند، اصلاً نتوانسته‌اند از آن موقعیت جان سالم به در ببرند. تعداد اندکی هم با توانایی‌ها بسیار کم از این موقعیت نجات یافته‌اند.» اما ماسک با تصمیم‌گیری‌های خارق‌العاده توانسته فشارها را پشت سر بگذارد.

• 

• 

البته بلندپروازی‌ها و موفقیت‌ها بدون عواقب هم نبوده است. همین حالا ماسک باید درباره رسوایی‌های جنسی در شرکتش پاسخگو باشد یا جواب منتقدان را درباره برخی شرایط نامتناسب در شرکتش بدهد. همین ماه اکتبر بود که دادگاه فدرال تسلا را محکوم به پرداخت 137 میلیون دلار به یکی از کارکنان سیاه‌پوست این شرکت کرد به این اتهام که مسئولان در شرکت تولیدکننده خودرو نسبت به تبعیض نژادی اهمال کرده‌اند. مدام قوانینی برای محدودسازی تسلا وضع می‌شود.

اطرافیان ماسک می‌گویند او وقتی فرسوده می‌شود یا وقتی در موقعیتی چالش‌برانگیز قرار می‌گیرد، کاملاً سرسخت، عبوس و خشک می‌شود. برادرش، کیمبال ماسک می‌گوید: «او در کسب‌وکار از علم و دانش زیادی برخوردار است، اما وقتی پای هم‌دلی به میان می‌آید، استعداد چندانی ندارد.» در دوران همه‌گیری کرونا، بارها اظهارنظرهایی از او منتشر شد که در آنها ویروس را دست‌کم گرفته بود تا بتواند کارخانه‌هایش را باز نگه دارد. او به تایم گفته که هم خودش و هم فرزندانش واکسینه شده‌اند، اما با این واکسیناسیون اجباری مخالف است: «به نظرم باید منتظر خیزش برای آزادی در آمریکا باشیم.»

از نگاه خیلی‌ها، ماسک و رفقایش کسانی هستند که موشک‌ها حکم اسباب‌بازی‌شان را دارند؛ اما او در حقیقت آینده را در دست گرفته است. شرکت تسلا می‌تواند با ساخت خودروهای برقی نقشی کلیدی در مقابله با پدیده گرمایش زمین داشته باشد. ماسک با فناوری‌هایی که در اختیار دارد، آینده را متحول خواهد کرد.

---

در جست‌وجوی شکوه و بزرگی

---

برخی دوستان ایلان ماسک، او را یک بشردوست معرفی می‌کنند؛ اما به قول یکی از دوستانش، این بشردوستی به این معنا نیست که او مثلاً انسان خوبی است، بلکه به این معناست که او همیشه سعی دارد کارهای خوب و ماندگار انجام دهد. گویی او ولع شکوه و بزرگی دارد و برای شکوه بشریت، از همه‌چیز به‌عنوان ابزار استفاده می‌کند. به همین خاطر است که پول هم برایش به یک وسیله تبدیل شده، نه هدف. رابرت زابرین، از دوستان و همکاران ماسک معتقد است همان‌طور که امروز کسی توماس ادیسون را بر پایه سوددهی اختراعاتش نمی‌بیند، ماسک را هم نباید بر پایه سوددهی شرکت‌هایش نگاه کرد.

به همین خاطر است که ماسک به نمادی برای امکان‌پذیری هر چیز ناممکنی تبدیل شده است؛ کسی که می‌تواند جهان را از نو بسازد. در دنیایی که با کرونا، وضعیتی غیرعادی پیدا کرده، با کسانی مانند ماسک می‌توان بازگشت به وضعیت عادی و نجات زمین را امری ممکن دانست.

اکثر ما، ایلان ماسک را با تسلا می‌شناسیم؛ اما شاید بلندپروازی حقیقی ماسک را تنها بتوان در اسپیس‌ایکس دید؛ جایی که رؤیای رفتن به فضا را در سر می‌پروراند. خودش می‌گوید هدف نهایی این است که زندگی را چندسیاره‌ای کند و به بشر توانایی زیستن در فضا را بدهد؛ اما نکته اینجاست که این رؤیا را صرفاً برای سودآوری‌اش دنبال نمی‌کند، بلکه در حقیقت در پی هیجانش است. او می‌گوید به‌دنبال ساخت شهری مستقل در مریخ است که بتواند پایداری‌اش را در آنجا حفظ کند و موجودات و حیوانات زنده را از زمین به آنجا انتقال دهد. آنچه در ذهن ماسک می‌گذرد، چهره‌ای آینده‌نگرانه از کشتی نوح است.

البته اسپیس در ابتدا بارها جیب ماسک را خالی کرد تا به ثمر رسید. او پیش از آنکه بتواند در سال 2008 به‌صورت موفقیت‌آمیز موشکی را وارد مدار کند، سه پرتاب ناموفق داشت؛ اما هدف این بود که آن‌قدر این جریان ادامه پیدا کند تا ثمر بدهد؛ چراکه ماسک معتقد است زندگی روی یک سیاره و آن هم زمین، کاری دشوار است و باید به فکر آیندگان بود.

---

بپرید بالا، برویم مریخ!

---

هیچ‌یک از موفقیت‌ها اشتهای ماسک برای ریسک‌کردن را اشباع نکرده است. او همچنان در حال بررسی فضاپیماها و ارسال آنها به فضاست. او امید دارد روزی با همین فضاپیماها، هر بار بیش از 100 نفر از ساکنان زمین را به فضا بفرستد. حتی وقتی خبرنگار تایم از او می‌پرسد که به نظرش چه زمانی چنین رؤیایی محقق خواهد شد، خیلی جدی به فکر می‌رود، گویی در ذهنش سرگرم محاسبه است و اندکی بعد می‌گوید: «اگر پنج سال دیگر فضاپیمای ما روی مریخ ننشیند، تعجب می‌کنم!»

وقتی حدوداً 50 سال پیش نخستین انسان قدم به ماه گذاشت، خیلی‌ها با خودشان می‌گفتند فایده‌اش چیست؟ حالا ماسک می‌گوید این زندگی بین‌سیاره‌ای بخشی از تکامل انسان است که باید آن را پشت سر بگذاریم. از نگاه او، مریخ می‌تواند خانه بشر باشد، به‌ویژه اگر زمین به جایی غیرقابل سکونت تبدیل شود. البته بسیاری از کارشناسان امر در این زمینه تردید دارند؛ اما ماسک تصمیم گرفته قمار کند.

ماسک علاقه زیادی به مباحثی نظیر رمزارزها دارد، اما هیچ‌وقت با خودش این‌طور فکر نکرده که رمزارزها می‌توانند جای ارزهای واقعی را بگیرند. ولی در مورد فضاپیماها و سیاره‌ها تصور می‌کند که مریخ می‌تواند جای زمین را بگیرد. شاید او اشتباه می‌کند. شاید هم چند سال دیگر درهای فضاپیمایش را می‌گشاید و می‌گوید:‌ «بپرید بالا! برویم مریخ!»