پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
چگونگی تحقق بانکداری الکترونیکی در گفتوگو با معاون فناوری اطلاعات بانک دی / بانکداری روی امواج تغییر
زمان‌زاده، در خصوص محصول جدید بانک دی می‌گوید: «جت‌دی «فرایندگرا» است؛ یعنی زیرساخت و پلتفرمی آماده‌شده که می‌توانید هر سرویس دیگری اعم از سرویس بانکی یا غیر بانکی را به‌صورت فرایندی در دل آن تعریف و برنامه‌ریزی کنید یا به‌صورت ویجت (widget) به آن اضافه کنید. این مهم‌ترین قابلیت موبایل بانک جت‌دی ما است که به‌راحتی همه‌چیز را می‌توان به آن اضافه کرد.
زهرا داستانی/ شیوع بیماری کرونا در دنیا اگرچه تجربه‌ای تلخ برای انسان‌ها بود اما دریچه‌ای تازه به‌سوی خدمات الکترونیک باز کرد؛ به‌خصوص در کشورهای درحال‌توسعه‌ای چون ایران که روند تبدیل خدمات حضوری به غیرحضوری در آن‌ها به‌کندی پیش می‌رفت. لزوم حفظ فاصله فیزیکی برای مصون ماندن از ویروس کرونا باعث شد تا خدمات با جهشی به‌سوی الکترونیکی شدن، گام بردارند.
با شروع این همه‌گیری در ایران، بانکها اولین نهادهای اقتصادی درگیر بودند که علیرغم پیشگامی‌شان در عرصه خدمات غیرحضوری، بیش از دیگر نهادها به لزوم ارائه خدمات الکترونیک به مشتریان خود پی بردند. بانکها آلوده‌ترین مکان به ویروس کرونا شناخته شدند و همین امر سبب شد تا مشتریان به خدمات الکترونیک و بانکها به بانکداری الکترونیک رغبت بیشتری نشان دهند. بانکها که تا چند ماه پیش‌تر از آغاز همه‌گیری کرونا در ایران با چالش عدم استقبال مشتریان از رمز پویا مواجه شده بودند، حالا با مشتریانی سروکار داشتند که گوشی‌های هوشمند بخشی از کار، تحصیل و فعالیت‌های روزانه‌شان را شکل می‌داد و دریافت خدمات الکترونیک بخشی از مطالبه آن‌ها بود.
حالا بیش از یک سال است که نقل‌وانتقال بین‌بانکی، واریز پول به‌حساب، دسترسی به اطلاعات حساب و پرداخت قبوض از طریق خدمات الکترونیکی بانکها انجام می‌شود. برخی از بانکها در این امر پیشگام‌ترند و پنجره‌های تازه‌ای را در بانکداری الکترونیکی گشوده‌اند. اتفاقی که گریزی از آن نیست. محمود زمان‌زاده، معاون فناوری اطلاعات بانک دی در گفتوگو با راه پرداخت می‌گوید: «می‌دانیم که عموم مشتریان با موبایل کار می‌کنند و با شیوع ویروس کرونا صنعت بانکداری دیجیتال رو به رشد است. از سوی دیگر بانکها همواره در معرض ازدحام مشتری و شیوع بیماری بوده‌اند پس مسئولیت بانک است که مشتریان را به خارج از شعبه هدایت کنند.»
احراز هویت و افتتاح حساب غیرحضوری از اقدامات بانک دی در راستای هدایت مشتریان به خارج از شعب بانک بوده و این خدمات را از طریق موبایل بانک «جت‌دی» به مشتریانش ارائه کرده است. موبایل بانکی که در نگاه اول به نظر مثل همۀ اپلیکیشنهای بانکی دیگر که برای تراکنش استفاده می‌شوند، ساده می‌آید. اما معاون فناوری اطلاعات بانک دی می‌گوید که این موبایل بانک قابلیت‌های خاصی دارد.
قابلیت‌های نوین جت‌دی چیست؟
امروزه تقریباً همه بانکها در ایران موبایل بانک مخصوص به خود را روی پلتفرم‌های مختلف گوشی‌های هوشمند ارائه کرده‌‌اند. اما در این دنیای رقابتی اپلیکیشن‌هایی برنده بازی خواهند بود که در عین سادگی قابلیت‌های ویژه و خدمات تازه و بهتری به مشتریان ارائه دهند. جت‌دی در تلاش است تا با فرآیند گرایی بتواند پیروز میدان باشد. زمان‌زاده، معاون فناوری اطلاعات بانک دی می‌گوید: «جت‌دی «فرایندگرا» است؛ یعنی زیرساخت و پلتفرمی آماده‌شده که می‌توانید هر سرویس دیگری اعم از سرویس بانکی یا غیر بانکی را به‌صورت فرایندی در دل آن تعریف و برنامه‌ریزی کنید یا به‌صورت ویجت (widget) به آن اضافه کنید. این مهم‌ترین قابلیت موبایل بانک جت‌دی ما است که به‌راحتی همه‌چیز را می‌توان به آن اضافه کرد. می‌توانید در جت‌دی فرایندها را به راحتی پیاده‌سازی و ابزارک‌هایی را به آن اضافه کنید بدون اینکه درگیر برنامه‌نویسی‌های پیچیده و سازگار کردن آن با نسخه‌های مختلف اپلیکیشن شوید. یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های جت‌دی احراز هویت غیرحضوری است که هم‌اکنون فعال است.»
در لحظه مشتری بانک دی شوید
باز کردن حساب بانکی در اغلب بانکها فرآیندی زمان‌گیر و خسته‌کننده است. تکمیل و امضای فرم‌های بانکی و به‌تازگی افزوده شدن استعلام کد‌پستی محل سکونت ساعت‌ها زمان از مشتری و بانک می‌گیرد. اما بانکداری الکترونیکی می‌تواند این فرآیند را کوتاه کند. البته لازمه کوتاه شدن این فرآیند زیرساخت‌هایی است که باید در بانک، در دست مشتری و در ابعاد وسیع‌تر در بستر اینترنت کشور فراهم شود و این کار یک‌شبه رخ نمی‌دهد. باوجود تمامی چالش‌های پیش روی سیستم بانکداری الکترونیکی اما جت‌دی تلاش کرده تا این رؤیا را محقق کند. زمان‌زاده می‌گوید: «هم‌اکنون تمام ایرانیان می‌توانند از طریق اپلیکیشن که روی دو پلتفرم اندروید و IOS تعریف‌شده، چند مرحله فرایند احراز هویت را با گوشی انجام دهند. با توجه به سرویس‌هایی که روی اپلیکیشن پیاده شده، خودبه‌خود استعلام‌هایی از نهادهای حاکمیتی گرفته می‌شود و به راحتی افتتاح حساب مشتری صورت می‌گیرد.»
دریافت کارت‌بانکی در خانه
اما قابلیت‌های جت‌دی به همین‌جا ختم نمی‌شود. به گفته معاون فناوری اطلاعات بانک دی، پس از افتتاح حساب غیرحضوری حتی می‌توانید درخواست کارت هم بدهید و از آن لحظه مشتری بانک دی باشید. می‌توانید از طریق موبایل بانک درخواست کارت بدهید و در آینده نزدیک نیز با توجه به آدرس پستی که در سیستم ثبت کرده‌‌اید، بااتصال به سامانه اداره پست، می‌توانید،کارت‌بانکی خود را در منزل دریافت کنید.
با گوشی موبایل تسهیلات غیرحضوری دریافت کنید
بانک دی در تلاش است که قابلیت‌های دیگری را نیز به موبایل بانک خود اضافه کند، ازجمله دریافت و پرداخت تسهیلات بانکی. زمان‌زاده می‌گوید: «هم‌اکنون نیز مشتریان برای دریافت تسهیلات نیازی به مراجعه به شعبه ندارند. به‌صورت اتوماتیک روی اپلیکیشن تشکیل پرونده، ثبت پرونده و ارزیابی صورت می‌گیرد و نهایتاً پرداخت به مشتری اتفاق می‌افتد.»
اما اضافه شدن این قابلیت به جت‌دی هنوز عملیاتی نشده، هرچند معاون فناوری اطلاعات بانک دی می‌گوید، این قابلیت هم تا چند ماه آینده به جت‌دی افزوده می‌شود و فرایندهای متفاوتی ازجمله ضمانت‌نامه و «تمکن مالی» نیز در آن به‌صورت غیرحضوری طی خواهد شد.
اما این کار چطور امکان‌پذیر است؟ زمان‌زاده می‌گوید: «بانک دی مجموعۀ کاملی از گروه‌های مالی؛ اعم از بیمه، صرافی، کارگزاری و لیزینگ است. ما با استفاده از اپلیکیشن امکانی را فراهم می‌آوریم که تمام اجزای اکوسیستم به هم متصل شوند. وقتی شخص در یکجا احراز هویت شود، یک‌بار احراز هویت، به او امکان استفاده از تمام سرویس‌ها را می‌دهد. وقتی یک نفر در «جت‌دی» احراز هویت شود می‌تواند با همین احراز هویت خدمات بیمه‌ای، لیزینگ، صرافی و کارگزاری را بگیرد. بدین ترتیب اجزای اکوسیستم درهم‌تنیده و پیوسته به هم است و کار مشتریان راحت‌تر پیش می‌رود.»
گام‌هایی به‌سوی بانکداری الکترونیکی
قرار گرفتن بانکها بر سر راه جریان خروشان فناوری‌های دیجیتال راه گریز را بر این نهاد اقتصادی بسته است. حالا دیگر چاره‌ای جز پیوستن بانکها به موج الکترونیکی شدن وجود ندارد. بانک دی این حقیقت را پذیرفته و در تلاش است در دو فاز موازی در این مسیر پیش رود تا به بانکداری دیجیتال دست یابد. معاون فناوری اطلاعات بانک دی دراین‌باره می‌گوید: «ما می‌خواهیم از رقبا عقب نمانیم و به مشتریان هم سرویس‌های رضایت‌بخش بدهیم. پس در دو فاز موازی جلو می‌رویم؛ یکی الکترونیکی کردن سرویس‌ها و دوم دیجیتال کردن فرایندها. می‌دانید که دیجیتال کردن فرایندها فقط محدود به آی‌تی نیست. برای تحول دیجیتال و بانکداری دیجیتال باید بانک و تمام ارکان آن تغییر کنند و فناوری را محور قرار دهند. محصولاتی که ایجاد و الکترونیکی می‌شوند نهایتاً در راستای بانکداری دیجیتال هستند.»
سوپرمارکت‌های مالی به‌جای شعب بانکی
نزدیک شدن بانکها به سیستم بانکداری دیجیتال تغییر و تحولات بسیاری را برای بانکها به همراه خواهند داشت. مهم‌ترین این تحولات کاهش شعب بانکی است. شعبی که با تبدیل‌شدن بانکداری سنتی به بانکداری نوین کارکرد خود را از دست می‌دهند و جای آن‌ها را اپلیکیشنهای موبایلی می‌گیرند که هم می‌توانند حساب باز کنند، هم فرآیند نقل و انتقالات مالی و دریافت تسهیلات را در زمانی کمتر و امن‌تر برای مشتریان انجام دهند. اما کاهش شعب بانکی به معنای مرگ بانکها و حذف شعب نیست. زمان‌زاده می‌گوید که علیرغم اینکه بانک دی تنها 91 شعبه دارد، فعلاً برنامه‌ای برای کاهش آن‌ها ندارد. بااین‌حال معتقد است که قطعاً این اتفاق دیر یا زود برای بانک دی نیز رخ خواهد داد اما با یک تفاوت؛ «تغییر کاربری شعب». معاون فناوری اطلاعات بانک دی می‌گوید: «در آینده چه بخواهیم چه نخواهیم به سمتی می‌رویم که شعب بانک را کاهش می‌دهیم. اگر تعداد شعب کاهش پیدا نکند کارایی شعب عوض خواهد شد. اما هم‌اکنون در حال راه‌اندازی سوپرمارکت‌های مالی در شعب هستیم به‌نحوی‌که هر شعبه تمام سرویس‌های لیزینگ، بیمه و کارگزاری را ارائه دهد و عملیات بانکی نیز در کنار آن‌ها باشد.
تمام تلاش و برنامه‌های ما بر این است که تا پایان سال 1400 خیلی از فرآیندها و سرویس‌های داخل شعبه به بیرون از شعبه منتقل شوند. الآن این اتفاق تا حد زیادی افتاده است. تمام شعب بانک دی مجهز به دستگاه‌های خود دریافت یا CRS هستند یعنی چند عملیات را از دل شعبه بیرون کشانده‌ایم؛ مهم‌ترین آن‌ها واریز وجه است. مشتریان بانک دی برای واریز وجه نیاز به مراجعه به داخل شعبه ندارند.» او ادامه می‌دهد: «با زیرساخت‌های ارتقا یافته نرم‌افزار و سخت‌افزار خودپردازهای ما، عملیات پایا و ساتنا نیز از طریق اِی‌تی‌ام انجام می‌گیرد و این عملیات بسیار بزرگی است. مشتری‌ها دیگر نیازی به ورود به شعبه برای این عملیات ندارند؛ هرکجا ای‌تی‌ام بانک دی را ببینند می‌توانند عملیات ساتنا و پایا را انجام دهند و این‌یکی از عواملی است که سرویس‌های پرتکرار داخل شعبه را به خارج از شعبه می‌فرستد. طبیعتاً در چنین شرایطی با کاهش حجم مراجعات مواجه خواهیم بود و راهی جز پیوستن به جریان تغییر نداریم.»
اما دنیای بانکداری و تغییر و تحولاتش به همین‌جا ختم نمی‌شود. هر اتفاقی چون پاندمی می‌تواند بانکداری را تغییر دهد و این کشتی بانکداری است که در امواج پر تغییر زندگی به این‌سو و آن‌سو می‌رود.