پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
شفافیت گزارشگری مالی در روزهای گرم مالیاتی
به طور کلی می‌توان گفت استراتژی‌های برنامه‌ریزی مالیاتی بر شفافیت گزارشگری و در نتیجه جایگاه شرکت بسیار مؤثر است. به همین دلیل توصیه شده است در تهیه گزارش‌های مالی مهم مانند اظهارنامه مالیاتی و صورت سود‌وزیان شرکت تا حد امکان اصل را بر شفافیت گذاشته و از بروز مشکلات به هنگام پرداخت مالیات جلوگیری کرد
گروه تولید محتوای شرکت پارمیس / با گرم شدن هوا و رسیدن فصل گرم تابستانی، بحث داغ مالیات و تسلیم اظهارنامه مالیاتی نیز نقل صحبت کسب‌وکارها است. اغلب صاحبان مشاغل به دنبال پیدا کردن راهی برای محاسبه و پرداخت مالیات کمتر و در نتیجه به دست‌آوردن سود خالص نهایی بالاتر هستند. همین امر باعث شده است که موضوع فرار مالیاتی و اجتناب از پرداخت مالیات بین کسب‌وکارها و اداره امور مالیاتی مطرح شود. اما از آنجا که چه فرار مالیاتی و چه اجتناب از مالیات هر دو در نتیجه ارائه گزارش‌های مالی غیرواقعی حاصل می‌شود، در این مطلب مروری بر تحقیقات انجام شده در زمینه عدم شفافیت در گزارش‌های مالی می‌شود.
مالیات چیست؟
قبل از شروع بحث بد نیست مفهوم مهم مالیات چیست مرور شود تا ضرورت ارائه گزارش‌های مالی به سازمان مالیات بر همه آشکار شود.
در تعریف مالیات لازم است ابتدا به این موضوع اشاره شود که بخش مهمی از بودجه مورد نیاز دولت برای اجرایی کردن برنامه‌های عملیاتی و سازندگی خود به واسطه مالیات تأمین می‌شود. البته موضوع مالیات در کشور ما به تازگی اهمیت یافته است و هر سال با قوانین جدیدی که بر درست اجرا شدن قانون مالیات‌های مستقیم وضع می‌شود، بر اهمیت آن تاکید می‌شود. بنابراین مالیات هزینه‌ای است که اشخاص حقیقی و حقوقی که با استفاده از امکانات و منابع کشور به نوعی درآمدزایی دارند، موظف به پرداخت آن هستند. البته از دیگر اهداف مورد نظر برای تعیین نرخ مالیات، کمک به اشاعه عدالت اجتماعی در سطح جامعه است.
در مقابل صاحبان مشاغل برای رسیدن به سود خالص بیشتر، به دنبال عدم پرداخت مالیات و یا محاسبه نرخ پایین‌تر بر اساس گزارش‌های مالی خود هستند. به همین دلیل در ارتباط با مالیات دو مفهوم فرار مالیات و اجتناب از مالیات نیز مطرح می‌شود که از مهم‌ترین دغدغه‌های کارشناسان مالیاتی در بررسی گزارش‌های مالی به شمار می‌رود.
از چه طریق اجتناب از مالیات و فرار مالیاتی ممکن می‌شود؟
در این بخش از مقاله لازم به تأکید است فرار مالیاتی نوعی تخلف از قانون مالیاتی است. اینگونه می‌توان توضیح داد که نرخ مالیات برای هر شخص حقیقی و حقوقی بر اساس گزارش مالی ارائه شده توسط او است. اظهارنامه مالیاتی مهم‌ترین گزارش مالی است که هر سال در اوایل تابستان می‌بایست بر اساس اصول مشخصی تهیه و به سازمان مالیات ارائه کرد. اغلب افراد برای پرداخت مالیات کمتر سعی می‌کنند گزارش‌هایی غیرواقع و درآمدهای کمتر از آنچه به دست آورده‌اند را در اظهارنامه ثبت کنند که به این اقدام فرار مالیاتی می گویند و نوعی عمل غیرقانونی تلقی می‌شود.
در مقابل در اجتناب از پرداخت مالیات بر اساس قوانین موجود، شخص تلاش می‌کند فعالیت‌هایی را انجام دهد که نرخ مالیات کمتری برای آنها تعیین شده است. بنابراین نمی‌توان اجتناب از مالیات را نوعی عمل غیرقانونی دانست. به این ترتیب فعالیت‌های اجتناب از مالیات، ابزارهای صرفه جویی مالیات هستند که منابع را از دولت به سمت به سهام داران انتقال داده و ارزش بعد از مالیات شرکت را افزایش می‌دهند.
با در نظر گرفتن این واقعیت که هدف اصلی مدیران، حداکثر کردن سود سهامداران است؛ انگیزه اصلی برای اجتناب از مالیات رسیدن به سود بیشتر برای سهامداران است، به ویژه زمانی که پاداش مدیران بر اساس عملکرد آنها و میزان سود حاصل از فعالیت‌های آنها باشد. اما اجتناب از مالیات در کنار رسیدن به سود بیشتر در دوره مالی می‌تواند تأثیرات دیگری نیز بر فعالیت‌ها و موقعیت شرکت داشته باشد که پژوهش‌های بسیاری نیز در این زمینه انجام شده است. در ادامه نتایج حاصل از این پژوهش‌ها بررسی می‌شود تا بیشتر با تأثیر اجتناب از مالیات آشنا شویم.
رابطه اجتناب از مالیات بر شفافیت گزارشگری مالی
در پژوهش‌های مرتبط به مالیات و فرار مالیاتی، دو دیدگاه مختلف برای اجتناب از مالیات مطرح شده است. در دیدگاه اولِ مدیران با هدف کاهش تعهدات مالی شرکت و صرفه جویی وجه نقد، اجتناب از مالیات رخ می‌دهد که باید برای مدیران به واسطه افزایش سود نیز پاداش در نظر گرفته شود. در واقع صرفه جویی حاصل از اجتناب از پرداخت مالیات می‌تواند منبع مالی ارزشمندی برای ضعف مالی شرکت باشد. در دیدگاه دوم نیز اجتناب از پرداخت مالیات به عنوان ابزار ایجاد سپر برای فرصت طلبی و انحراف منافع توسط مدیران در نظر گرفته می‌شود.
از آنجا که رفتارهایی مانند اجتناب از مالیات، پنهان کردن حقایق از کارشناسان مالیاتی است؛ ابهام حاصل از آن بر کیفیت گزارشگری مالی و سیاست افشا اطلاعات مالی اثر می‌گذارد. این نوع از رفتارهای مالیاتی به ابزارهایی برای فرصت طلبی مدیران مانند دست کاری سود، معامله با اشخاص وابسته و دیگر فعالیت‌های منحرف کردن منابع تبدیل می‌شود.
در یک پژوهشی تأثیر رویه‌های جسورانه مالیاتی بر شفافیت شرکت بررسی شد که نتایج نشان داد مدیران در شرکت‌هایی با رویه‌های جسورانه مالیاتی به دنبال این هستند که با افزایش دادن سطح افشای مالیاتی، مسأله شفافیت اطلاعات را کاهش دهند. در تحقیقی دیگر با موضوع بررسی رابطه میزان شفافیت شرکت و اجتناب از پرداخت مالیات، محققان با در نظر گرفتن دامنه تفاوت قیمت پیشنهادی خرید و فروش به عنوان معیار شفافیت و تفاوت سود حسابداری با سود مشمول مالیات به عنوان معیار اجتناب از مالیات نشان دادند که هر چه میزان اجتناب از مالیات بیشتر باشد، با ابهام بیشتری در آن شرکت مواجه خواهید شد.
در بررسی دیگر رابطه اجتناب از پرداخت مالیات با ریسک سقوط قیمت سهام مورد توجه قرار گرفت. از آنجا که اجتناب از پرداخت مالیات با امکان خارج کردن منافع مدیریتی و پنهان کردن اخبار بد شرکت سازگار است و پنهان کردن اخبار بد در دوره‌های متوالی، ریسک سقوط قیمت سهام را در بردارد؛ می‌توان چنین گفت که اجتناب از پرداخت مالیات به طور مثبت با ریسک سقوط قیمت سهام ارتباط دارد.
البته تحقیقات داخلی و خارجی بی‌شماری با توجه به اهمیت شفافیت گزارشگری مالی و محاسبه نرخ مالیات انجام شده است که بررسی آنها خارج از حوصله این مطلب است. اما به طور کلی می‌توان گفت استراتژی‌های برنامه‌ریزی مالیاتی بر شفافیت گزارشگری و در نتیجه جایگاه شرکت بسیار مؤثر است. به همین دلیل توصیه شده است در تهیه گزارش‌های مالی مهم مانند اظهارنامه مالیاتی و صورت سود‌وزیان شرکت تا حد امکان اصل را بر شفافیت گذاشته و از بروز مشکلات به هنگام پرداخت مالیات جلوگیری کرد زیرا جریمه‌های مالیاتی در نظر گرفته شده برای گزارش‌های مالی که اصول و قوانین مالیاتی را به طور کامل رعایت نکرده‌اند، بسیار سنگین‌تر از نرخ مالیات محاسبه شده خواهد بود.