پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
پای کلاهبرداری در میان است / نگاهی به ایرادات فنی و تبلیغات غیرواقعی پای نتوورک
فعالان حوزه رمزارزها که شاهد ماجراهای سال ۲۰۱۷ بوده‌اند حالا دیگر با پختگی و آبدیدگی بیشتری پروژه‌های جدید را موردمطالعه قرار می‌دهند. اما نگرانی بیشتر بر سر افرادی است که خالی از تجربه و ماجرای آن روزها وارد دنیای کریپتوکارنسی‌ها شده‌اند.
هر چه دروغ بزرگ‌تر باشد پذیرش آن برای مردم راحت‌تر است. این شعار و تئوری گوبلز، وزیر تبلیغات هیتلر است. تفکری که سال‌ها بعد از فروپاشی حکمرانی هیتلر، همچنان مردم را بازی می‌دهد. آدم‌ها دروغ‌های بزرگ را به‌سادگی می‌پذیرند. در حقیقت آدم‌ها به دنبال رویا و آرزوهای دست‌نیافتنی خود هر چیزی که جذاب‌تر است را می‌پذیرند. غرق شدن در رویا شاید شیرین‌تر از آن باشد که حقیقت تلخ را باور کنند و با مشکلات آن کنار بیایند. همین دروغ گوبلزی و خواب شیرین آرزوها دست‌به‌دست داده‌اند تا در نهایت پای کلاهبرداری به زندگی باز شود.
پای‌نتوورک با همین شیوه مخاطبان خود را جذب می‌کند؛ با دروغ‌های گوبلزی و استفاده از ضعف آگاهی مردم. جست و جوی کاربران پای‌نتوورک در سراسر دنیا، پاسخی عجیب را نشان می‌دهد. اقبال عمومی نسبت به پای‌نتوورک بیشتر در کشورهای آسیای شرقی شکل گرفته است. پذیرش آن در ایران هم بیشتر در گروه افرادی است که اطلاعات فنی اندکی نسبت به رمزارزها دارند. گزارش رویافروشی با «پای» جایگاه اجتماعی پای‌نتوورک در ایران را منعکس کرد.
یکی از نکات قابل‌توجه درباره پای‌نتوورک نداشتن پایگاه جدی و قابل‌اعتماد در کشورهای توسعه‌یافته است. چرایی حضور کاربران در این کشورها را در گزارشی با رویکرد جامعه‌شناسی سیاسی مورد بررسی قرار خواهیم داد. اما حالا در دومین مرحله بررسی این رمزارز وسوسه‌انگیز، چرایی بی‌توجهی کاربران ایرانی پای‌نتوورک به مقاله موجود از پای‌نتوورک یا بهتر بگوییم بی توجهی به خلأ و ضعف‌های فنی را بررسی خواهیم کرد.
بی‌توجهی کاربران پای‌نتوورک در حالی است که نگاهی به مقاله پای‌نتوورک و مطالعه اسناد و ویدئوهای موجود درباره این ارز دیجیتال، نکات مبهم بسیاری را شفاف می‌کند. برای بررسی فنی پای‌نتوورک با احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل اکسیر و امیرحسین راد، مدیرعامل نوبیتکس گفت‌وگو کردیم.
جعلی بودن پای‌نتوورک در اولین نگاه
شناخت ارزهای دیجیتال قابل‌اعتماد و امن از طرف کارشناسان و خبرگان این حوزه کار خیلی دشواری نیست. بررسی چند ویژگی مهم از جمله مقاله تا گروه پشتیبانی رمزارز معرفی شده همه چیز را روشن می‌کند. امیرحسین راد، مدیرعامل و هم‌بنیان‌گذار نوبیتکس با تأکید بر اینکه پای‌نتوورک پروژه‌ای است که با نگاهی اجمالی هم متوجه مشکلات و خلأ موجود در آن خواهیم شد، به راه پرداخت گفت: «نیازی به مطالعه و بررسی عمیق این پروژه نبود تا متوجه جعلی و کلاهبرداری بودن آن شوم. مشاهده این پروژه از دور من را متوجه این موضوع کرد که پای‌نتوورک پروژه‌ای غیرقابل‌اعتماد و کلاهبرداری است. این موضوع از ساده‌ترین ویژگی‌های ظاهری پروژه قابل‌مشاهده است.»
مدیرعامل نوبیتکس با تشریح مشکلات ظاهری و قابل‌مشاهده پروژه پای‌نتوورک گفت: «باتوجه‌به اینکه این پروژه توسط هیچ تیم مشخص و قابل اعتمادی حمایت نمی‌شود اولین شاخص اعتماد را کسب نمی‌کند. همچنین ازآنجایی‌که پای‌نتوورک آورده جدیدی نسبت به ارزهای موجود ندارد، نمی‌توان شاخص‌های ارزش‌آفرینی را در آن جست‌وجو کرد. در مرحله بعد ظاهر و همچنین وعده‌های بی‌پشتوانه عاملی است که دیگر دلیلی برای اعتماد به این پروژه وجود نداشته باشد. این وعده بعید که شما به‌راحتی می‌توانید با گوشی ماین کنید، بارزترین مشخصات یک پروژه جعلی است.»
بازار نقشه راه را تعیین می‌کند
احسان قاضی‌زاده، مدیرعامل اکسیر با اشاره به اینکه بسیاری از طرف‌داران دوآتشه بیت‌کوین، هر رمزارز دیگری غیر از بیت‌کوین را فاقد اصالت و اعتبار می‌دانند گفت: «هر پروژه‌ای که در حوزه رمزارزها وارد بازار می‌شود، فارغ از اینکه چه پشتوانه‌ای دارد و بر چه اساسی برنامه ریزی شده چه آورده جدیدی به لحاظ فنی دارد، به نظر می رسد این بازار و استقبال کاربران است که در نهایت سرنوشت پروژه را مشخص می کند. در حال حاضر با پروژه‌هایی مواجه هستیم که مطالعه سپید نامه و مستندات فنی آنها، نشان دهنده این است که سخن تازه‌ای ندارند و مساله‌ای را حل نمی کنند. اما به هر حال با استقبال نسبی مواجه شده‌اند.»
مدیرعامل اکسیر در ادامه با تأکید بر اینکه باید در خصوص پروژه‌های جدید مانند پای‌نتوورک با احتیاط نظر داد، گفت: «یکی از نگرانی‌ها دراین‌خصوص ریشه در تجربه تلخ سال ۲۰۱۷ دارد. تجربه ICOها در این دوران بسیار عجیب بود. مواجه شدن با تعداد قابل‌توجهی عرضه اولیه رمزارز در یک مقطع زمانی بسیار کوتاه همه فعالان این حوزه را شوکه می‌کرد. در آن مقطع زمانی صاحبان این پروژه‌ها مدام به برگزاری رویدادها و نشست‌های متعدد می‌پرداختند ولی با وجود جذب سرمایه‌های قابل‌توجه، گاهی به شکل ناگهانی از صحنه صنعت رمزارزها محو می‌شدند. حتی در حال حاضر وبسایت برخی از این رمزارزها هم قابل‌دسترسی نیست.»
قاضی‌زاده با اشاره به اینکه در حال حاضر تعداد بسیار اندکی از پروژه‌های موج سال ۲۰۱۷ باقی‌مانده و امروز همچنان به حیات خود ادامه می‌دهند، گفت: «فعالان حوزه رمزارزها که شاهد ماجراهای سال ۲۰۱۷ بوده‌اند حالا دیگر با پختگی و آبدیدگی بیشتری پروژه‌های جدید را موردمطالعه قرار می‌دهند. اما نگرانی بیشتر بر سر افرادی است که خالی از تجربه و ماجرای آن روزها وارد دنیای کریپتوکارنسی‌ها شده‌اند. این افراد متأسفانه احساس ازدست‌دادن موقعیت‌های قبلی را دارند و همین احساس میزان آسیب‌پذیری آنها را افزایش داده است. احساس پشیمانی و حسرت از نخریدن بیت‌کوین در سال‌های گذشته موجب شده که گروهی به شدت مستعد سقوط در دام پروژه‌های غیر اصیل و حتی کلاه برداری باشند.»
وعده‌های پوشالی و آرزوی پول‌دار شدن
طرف‌داران پای‌نتوورک اغلب افراد عادی جامعه هستند که مطالعه تخصصی درباره ارزهای دیجیتال ندارند. افرادی که تصور می‌کنند از سود هنگفت بیت‌کوین جامانده‌اند و باید هرچه زودتر فرصت ازدست‌رفته را جبران کنند. همین موضوع باعث می‌شود تا تبلیغات بیشترین اثرگذاری را بر پذیرش داشته باشد. این موضوع در حالی است که بسیاری از این مشکلات با مطالعه و افزایش میزان دانش نسبت به رمزارزها حل می‌شود. این در حالی است که مطالعه و بررسی کافی از طرف اغلب افراد انجام نمی‌شود. در نهایت هم تازه‌واردهای دنیای دارایی‌های دیجیتال بیش از با تجربه‌ها گرفتار ضرر و زیان می‌شوند.
راد با تأکید بر اینکه ورود به هر پروژه‌ای نیازمند دانش، مطالعه و آگاهی لازم در آن حوزه است افزود: «طبیعتاً ورود به‌عنوان یک تازه‌وارد به فضایی ناآشنا که اشرافی هم نسبت به آن نداریم بهتر است با کمک مشاوران حرفه‌ای انجام شود. استفاده از نظر کارشناسان و رسانه‌های تخصصی در این حوزه کمک‌کننده است. اگر مخاطبان علاقه‌مند به این حوزه باشند و بخواهند به درک، شعور و دانش کافی نسبت به این پروژه‌ها برسند باید به چند شاخص مهم این پروژه‌ها توجه کنند.»
او در ادامه افزود: «اصولاً پروژه‌هایی که وعده‌ووعید پول‌دار شدن در چشم به هم زدنی و بدون ریسک و تلاش ویژه‌ای را می‌دهند به قطع پروژه‌های کلاه برداری هستند. ویژگی بعدی یک پروژه ناموفق این است که تیم مشخصی ندارد. کسب اطلاعات از تیم فنی، پشتیبان و پژوهشگران پروژه باید بر اساس سابقه روشن و قابل‌پیگیری باشد. برای مثال تبلیغ‌کنندگان پروژه پای‌نتوورک مدعی شده‌اند که توسعه‌دهندگان این پروژه از اساتید دانشگاه استنفورد هستند. این در حالی است که یک جست‌وجوی ساده نشان می‌دهد افرادی با این سابقه وجود ندارند یا پشتیبان این پروژه نیستند؛ بنابراین صرفاً نام‌بردن از یک دانشگاه معروف نمی‌تواند دلیلی بر اعتبار یک پروژه باشد.»
خبری از خلاقیت و نوآوری نیست
مدیرعامل نوبیتکس در شرح مورد بعدی که در اعتمادسازی پروژه رمزارزها نقش مهمی ایفا می‌کنند، گفت: «اینکه پروژه چه ارزش افزوده خلاقانه‌ای برای بازار دارد نکته‌ای مهم و قابل‌توجه است. تشخیص اینکه پروژه چقدر نوآورانه است کار راحتی نیست و در این نقطه افراد باید به نظر کارشناسان قابل‌اعتماد آن حوزه توجه کنند. این موضوع در شرایطی که شبکه‌های اجتماعی جولانگاه افرادی غیر اصیل و بی‌دانش در حوزه رمزارزها شده است البته دشوار به نظر می‌رسد.»
راد در ادامه گفت: «آنها افرادی از درون پوچ و تهی هستند که صرفاً به دلیل دیده‌شدن در فضای مجازی به خود اجازه اظهارنظر درباره موضوعات تخصصی می‌دهند. این گروه در اغلب موارد نکته قابل‌عرضه علمی و قابل اعتمادی در اختیار ندارند. از همین رو افراد کم‌تجربه باید برای کسب مشاوره به دنبال افراد خوشنام با تریبون مشخص باشند.»
مقایسه‌ای از اساس غیرمنطقی
قاضی‌زاده درباره مقایسه غیرمنطقی پای‌نتوورک با بیت‌کوین معتقد است: « زمانی که شما یک پروژه را با بیت‌کوین مقایسه می کنید باید مقایسه بر اساس پارامترهای مشخصی انجام شود. برای مثال ناشناس بودن نسبی که در پروژه بیت‌کوین شاهد آن هستیم اصلا درمورد پای وجود ندارد. پای یک اپلیکیشن موبایلی است که باید با شماره موبایل و یا اکانت فیسبوک در آن ثبت نام کنید و جالب این است که از آی پی ایران هم نمی‌توانید ثبت‌نام کنید. پس بحث ناشناس بودن و حفظ حریم خصوصی اصلا در این پروژه معنی ندارد. نکته بعدی سرویس معرف است. کاربر امکان عضویت در شبکه پای را ندارد مگر اینکه یکی از کاربران قبلی معرف باشد. این موضوع دقیقاً احساس ساختار پانزی در ذهن ایجاد می‌کند.»
مدیرعامل اکسیر همچنین در بخشی دیگر ادامه داد: «هر پروژه‌ای را باید بر اساس شاخص‌های مستقل مورد بررسی قرارداد و نمی‌توان اعلام کرد که در نهایت یک رمزارز کلاه برداری ، پانزی و یا مشکل‌دار محسوب می‌شود یا خیر. در دنیای کریپتو امکان اظهار نظر قطعی وجود ندارد اما در حال حاضر نیز پای نتوورک به شکل زیرکانه‌ای در تبلیغات خود مدعی می‌شود که صرفا با نصب اپلیکیشن پای نتوورک می‌توانید با هر نوبت باز کردن اپلیکیشن مقداری پای استخراج کنید.»
جاماندگان بیت‌کوین به دنبال پای‌نتوورک
پیش‌ازاین هم اشاره شد که یکی از راه‌های تبلیغاتی پای‌نتوورک، مقایسه آن با بیت‌کوین است. این مقایسه به طور مستقیم احساس جاماندگی مخاطب را هدف می‌گیرد. مخاطب تبلیغات پای‌نتوورک همیشه تصور می‌کند از تغییروتحول در روند زندگی خود جامانده است. مدیرعامل نوبیتکس، مقایسه بیت‌کوین و پای‌نتوورک را از اساس مقایسه‌ای اشتباه و غلط می‌داند و در این باره معتقد است: «زمانی که بیت‌کوین پا به عرصه وجود گذاشت چیزی به نام رمزارز وجود نداشت. بیت‌کوین نخستین ارائه‌دهنده این ایده بود. در این مرحله طبیعتاً نوآوری و حرف تازه بیت‌کوین ارزشمند بود. حالا اگر پروژه‌ای دقیقاً بر اساس ویژگی‌های بیت‌کوین وارد بازار شده و تهی از نوآوری وارد بازار شود هیچ ارزش افزوده قابل اعتمادی درباره آن وجود ندارد.»
او با تأکید بر اینکه نمی‌توان صرفاً با شبیه‌سازی دو پروژه کاملاً متفاوت در بازار رمزارزها انتظار سوددهی را داشت گفت: «باتوجه‌به این موضوع اگر گروهی مدعی شود برای یک پروژه تازه‌متولدشده اتفاقی شبیه بیت‌کوین خواهد افتاد در واقع ادعایی از اساس اشتباه و غیرقابل‌اعتماد را مطرح کرده است. در بازار رمزارزها باید یک پروژه را کاملاً مستقل و بر اساس ویژگی‌های فنی آن مورد بررسی قرارداد. از همین رو مقایسه بیت‌کوین و پای‌نتوورک کاملاً غلط و گمراه‌کننده است.»
در ادامه اظهارنظر راد، قاضی‌زاده با تحلیل شعارهای پای‌نتوورک افزود: «شعاری که پای‌نتوورک بر اساس آن به جذب کاربر می‌پردازد، بر اساس تکیه بر احساس جاماندگی است. پای‌نتوورک به‌وضوح اعلام می‌کند، اگر فرصت طلایی بیت‌کوین را ازدست‌داده‌اید، فرصتی جدید فراهم شده تا انقلاب دوم یا سوم رمزارزها را از دست ندهید. این شعار دقیقاً بر احساس این‌گونه از کاربران تمرکز کرده است. نقطه‌ای که موجب شکل‌گیری شک و عدم اعتماد به پای‌نتوورک است؛ حاصل همین شیوه تحلیل مبلغان پای‌نتوورک است که با تمرکز بر یک موضوع کاملاً احساسی پیش می‌روند.»
مدیرعامل اکسیر ادامه داد: «طرف‌داران پای‌نتوورک از طرفی دیگر با اشاره به اینکه استخراج بیت‌کوین بسیار دشوار و هزینه‌بر است اعلام می‌کنند که ماینینگ پای پروسه‌ای ساده و راحت و همه‌گیر است. در حقیقت پای‌نتوورک یک حقیقت را به‌عنوان مشکل مطرح می‌کند و در مرحله بعد راه‌حل ارائه می‌دهد. راه‌حلی که اساس و تعبیر قابل اعتمادی ندارد. حالا شما با گوشی موبایل خود در هر نقطه‌ای که هستید می‌توانید ماینینگ را انجام دهید. این نوع ارائه محصول و معرفی پروژه من را نسبت به جریان پای‌نتوورک حساس و بدبین می‌کند.»
پای به دنبال اطلاعات خصوصی کاربران
چرا باید نسبت به پروژه‌ای که صرفاً مردم را به نصب یک اپلیکیشن دعوت می‌کند مشکوک باشیم؟ حتی اگر پای‌نتوورک در نهایت پول و ارزشی هم برای کاربران خود تولید نکند و تبدیل به یک ارز دیجیتال مهم و قابل‌اعتماد نشود چه موضوعی باعث نگرانی می‌شود؟ اگر سودی برای مبلغان پای‌نتوورک وجود ندارد این حجم از دعوت و تبلیغات گسترده برای چه در حال شکل‌گیری است؟ هزینه دعوت و تبلیغاتی تا این حد گسترده در صورت بی‌بازگشت بودن سود برای پای‌نتوورک چیست؟ گروهی از کاربران پای‌نتوورک که اپلیکیشن معرفی شده را در گوشی‌های خود نصب‌کرده و دیگران را هم به این اپلیکیشن دعوت می‌کنند بر این باورند که در نهایت حتی اگر پول و سودی هم دستشان را نگیرد، چیزی هم از دست نداده‌اند.
این در حالی است که قاضی‌زاده با تشریح رابطه دوسویه بین کاربر و پای‌نتوورک معتقد است: «در این مرحله دقیقاً باید دید پای چه چیزی ارائه می‌دهد و چه چیزی از کاربران دریافت می‌کند. پای‌نتوورک یکسری عدد به کاربران خود نشان می‌دهد و بر اساس این اعداد مدعی است که شما صاحب تعدادی پای هستید. کاربر از این موضوع احساس سرخوشی کرده و نسبت به دریافت این تعداد پای احساس رضایت خاطر می‌کند. اما در مقابل این عدد اطلاعات و داده‌های شخصی کاربر اپلیکیشن پای‌نتوورک شبکه‌سازی گسترده‌ای را از کاربر دریافت می‌کند. در مراحل بعد امکان ارزشمند شدن شبکه ساخته شده توسط کاربران بسیار جدی است.»
قاضی‌زاده همچنین گفت: «پیش‌ازاین شاهد تلاش‌هایی در راستای ارائه یک رمزارز در بین مخاطبان شبکه‌های اجتماعی نظیر فیسبوک و تلگرام بودیم. اما این با مخالفت سرسخت دولت‌ها مواجه شد. اما به نظر می‌رسد پای‌نتوورک قصد آن را دارد که از ابتدا پروژه رمزارز و شبکه‌سازی را هم‌زمان با هم جلو ببرد تا شاید بتواند تهدیدهای رگولاتوری را به حداقل برساند.»
مطالعه و تحقیق بهترین چاره‌ای است که با بهره‌بردن از آن دروغ‌های گوبلزی هم دیگر امکان درگیرکردن ذهن مخاطب خود را نخواهند داشت. شاید اگر مخاطبان تبلیغات پای‌نتوورک فقط چند شعار این شبکه را تحلیل کنند دیگر حتی نیازی به بررسی مسائل فنی پای‌نتوورک هم نباشد. کانال‌های تلگرامی شبکه سازان پای‌نتوورک اغلب با ارائه اطلاعات دیگر رمزارزها مخصوصاً بیت‌کوین سعی در اقناع مخاطبان دارند. اما اندک دانشی از طرف کاربران در این حوزه نقشه‌شان را تغییر خواهد داد. به‌هرحال یک روز کار گوبلز هم به پایان رسید وزارت تبلیغات هیتلر تعطیل شد.
نویسنده / مترجم
شیدا ملکی