پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
محمدعلی حکیم ایمانی، حقوقدان و پژوهشگر حوزه پرداخت و جرایم سایبری / بشر امروزی یک زندگی را دیجیتالی شروع کرده است، امروزه دسترسی به وب‌سایت، پرداخت قبوض، انتقال وجه نقد، چک کردن حساب و موارد دیگر از طریق تلفن همراه انجام می‌گیرد. در زندگی دیجیتالی تلفن همراه و رایانه قابل‌حمل به‌عنوان کانال‌های رسانه‌ای جدید در ارتباط با دنیای مجازی محسوب می‌شوند.
به‌عنوان‌مثال بیش از 870 میلیون کاربر فیس‌بوک در سراسر جهان برای ورود به فیس‌بوک از تلفن همراه و تبلت‌های قابل‌حمل استفاده می‌کنند. درحالی‌که برای ورود به توییتر حدود 175 میلیون کاربر از تلفن همراه یا تبلت های قابل‌حمل استفاده می‌کنند. سیستم دیجیتالی نه‌تنها رفتار پرداخت ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بلکه سبب تغییر روش‌های برقراری ارتباط با جامعه شده است، تکامل فناوری اطلاعات نشان‌دهنده تغییر زندگی انسان است؛ بنابراین نمی‌توان تکنولوژی تلفن همراه را در زمینه توسعه فناوری اطلاعات نادیده گرفت.
باتوجه‌به گزارش اتحادیه بین‌المللی مخابرات 90% از جمعیت جهان به شبکه‌های تلفن همراه دسترسی دارند. دستگاه‌های تلفن همراه تقریباً جایگزین رایانه‌های شخصی شدهاند. همچنین امروزه تکنولوژی تلفن همراه جایگزین موارد دیگر هم شده است به‌عنوان‌مثال جایگزین دوربین عکاسی برای عکس گرفتن و دستگاه‌های پخش فیلم برای دیدن فیلم شده است.
در حال حاضر تلفن همراه در زندگی روزمره مردم نفوذ پیدا کرده است، اولین چیزی که پس از برخواستن از خواب از آن استفاده می‌شود تلفن همراه است، تحلیلگران معتقدند تلفن همراه تأثیرات مثبت و منفی بر زندگی انسان دارد.
تکنولوژی تلفن همراه سبب بهبود زندگی مردم از جهات مختلف شده است، مردم از طریق پیام کوتاه، برنامه‌های شبکه‌های اجتماعی، تماس تصویری، تماس صوتی، هرگونه فعالیت‌های اجتماعی به یکدیگر بسیار نزدیک شدهاند، در نتیجه آن به حفظ سلامت جسمی و روانی زمانی که اعضای خانواده دور از خانه هستند کمک می‌کند. مردم می‌توانند در اوقات فراغت خود از طریق تلفن همراه خود را سرگرم کنند، به‌عنوان‌مثال کتاب الکترونیکی بخوانند، بازی کنند در اینترنت گشت‌وگذار کنند. تلفن همراه خدمات جدید، برنامه‌های کاربردی فرصت‌های مناسبی برای کسب و درآمد ایجاد کرده، به‌عنوان‌مثال برنامه اینستاگرام برنامه‌ای است که اکثریت کاربران آن در ایران جهت تبلیغات شغلی از آن استفاده می‌کنند.
از طریق تلفن همراه می‌توانید بیش از یک تماس تلفنی انجام دهید درصورتی‌که در محل کار خود حضور نداشته باشید می‌توانید از طریق تلفن همراه دورکاری انجام دهید؛ بنابراین تکنولوژی تلفن همراه زندگی راحت‌تری برای انسان فراهم کرده است. امروزه مردم از طریق تلفن همراه به‌جای روزنامه، رادیو و تلویزیون در هر زمان از وضعیت آب‌وهوا مطلع می‌شوند و همچنین با استفاده از جی‌پی‌اس (GPS) از آب‌وهوا مطلع می‌شوند.
از نظر جسمی و روانی، توسعه فناوری تأثیرات منفی هم در زندگی انسان دارد، اگرچه تکنولوژی تلفن همراه زندگی راحت‌تری برای انسان به ارمغان آورده است اما سلامت جسمی و روانی کاربرانی که بیش از حد از فناوری تلفن همراه استفاده می‌کنند را به خطر می‌اندازد. کاربرانی که بیش از حد از تلفن همراه استفاده می‌کنند دچار گرفتگی عضلات انگشت و درد در اثر تایپ پیام کوتاه، بازی‌کردن و شایع‌ترین عارضه التهاب تاندون‌ها می‌شوند، همچنین دچار گردن گرفتگی می‌شوند که گرفتگی گردن سبب آسیب وارد شدن به عضلات پشت بدن می‌شود.
خیره شدن به‌اندازه کوچک متون سبب خستگی چشم، تاری دید، گیجی و خشکی چشم می‌شود درد عضلات چشم به همراه گردن موجب سردرد می‌شود و ممکن است دچار سندروم توهم لرزش و زنگ تلفن همراه شوند که سبب ایجاد اضطراب در افراد می‌شود. همچنین کاربرانی که بیش از حد در دنیای مجازی با دیگران ارتباط برقرار می‌کنند ارتباطات چهره‌به‌چهره را فراموش کرده‌اند و همچنین با جستجو کردن پاسخ هر سؤال در اینترنت دچار طوفان مغزی می‌شوند.
از نظر حقوقی نیز سو استفاده از تلفن همراه موجب وقوع انواع جرایم نیز شده است البته این بدین معنی نیست که امکان سو استفاده از این تکنولوژی وجود دارد به کل باید استفاده از آن را ممنوع کرد. این پدیده مانند هر وسیله‌ی دیگری قابلیت محدود شدن و به تعبیر حقوقدانان قابلیت قانون‌گذاری و رگولاتوری را دارد. به طور خلاصه فناوری تلفن همراه هم خوب و هم بد است، مهم‌ترین مسئله استفاده درست از تلفن همراه است، تنها با استفاده درست از آن زندگی مردم به زندگی راحت و سودمند تبدیل خواهد شد. در کشور ما مانند دیگر کشورها استفاده از تلفن همراه دارای قوانین و رگولاتورهای خاص خود است که در این پژوهش باتوجه‌به رشد جرایم در فضای مجازی و استفاده مجرمان از تلفن‌های همراه فعال (بدون سند) سعی می‌شود نسبت به رفع خلل‌های قانونی نکاتی تذکر داده شود.
قانون مدیریت خدمات کشوری
قانون مدیریت خدمات کشوری مصوب ۱۳۸۶/۷/۸ را می‌توان به‌عنوان قانون مادر در حوزه فناوری اطلاعات نام‌گذاری کرد و اثرات آن و لازم الاجرا بودن آن همچون قانون اساسی نسبت به سایر قوانین است، در حال حاضر مهم‌ترین قانون در نظام اداری و استخدامی کشور محسوب می‌شود.
در این قانون توجه به مسائلی غیر از مباحث استخدام و حقوق و مزایای کارکنان از قبیل حقوق مردم، توجه به آموزش و توانمندسازی کارمندان، پیش‌بینی منشور اخلاقی و اداری کارکنان دستگاه‌های اجرایی، تأکید بر کوچک‌سازی دولت و فناوری اطلاعات و خدمات اداری از جمله نوآوری‌های آن به شمار می‌رود. باتوجه‌به جایگاه و خصوصیات بیان شده، آشنایی عموم مردم و به‌ویژه کارکنان و مدیران دستگاه‌ها، نهادها و مؤسسات دولتی با احکام این قانون در راستای اجرای بهتر آن ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است.
در خصوص الزام وزارت ارتباطات و اپراتورهای سرویس‌دهنده تلفن همراه، این قانون به‌طورکلی سیاست‌های خود را بیان و بر اساس آن اپراتورها ملزم به رعایت آن هستند، مشخصاً در تبصره 4 ماده 40 احراز هویت خدمات گیرندگان پیش‌بینی شده است لذا براین‌اساس کلیه اپراتورها جهت ارائه خدمات و فروش سیمکارت تلفن همراه ملزم به رویت و استعلام ثبت احوالی از مدارک خریداران خود و ثبت آدرس محل سکونت آنان هستند.
قوانین سازمان تنظیم مقررات رادیویی
می‌توان این قانون را به‌عنوان قانون خاص در حوزه ارتباط رادیویی و فناوری اطلاعات نام‌گذاری کرد، بر اساس این قانون هر فرد مجاز است در مجموع سه اپراتور تلفن همراه، حداکثر مالکیت ۱۰ سیمکارت را داشته باشد در بخش‌هایی از آیین‌نامه‌های این سازمان موادی وجود دارد که مقنن سعی در چارچوب گذاری نحوه فعالیت اپراتورها در فروش سیم‌کارت‌های تلفن همراه را دارد، در مصوبه هشتم جلسه شماره 167 مورخ ۹۲/۳/۳۰ در ماده هشتم آن ثبت اطلاعات هویتی مشترکین حقیقی را جز الزامات اپراتورها مقرر کرده است.
البته این الزام به اپراتورها و ارائه‌کنندگان خدمات تلفن همراه و متقاضیان تأسیس دفاتر پیشخوان خدمات دولتی و بخش عمومی غیردولتی نیز در آیین‌نامه شماره p-51 در ماده 2 (شرح وظایف تعهدات دارنده پروانه) مقرر شده است و بر اساس بند 20 ماده مذکور احراز هویت خدمت گیرندگان در راستای تبصره (4) ماده (40) قانون مدیریت خدمات کشوری و بر اساس دستورالعمل‌ها و آیین‌نامه‌های صادره از سوی سازمان را از وظایف دارندگان پروانه این دفاتر مقرر دانسته است.
الزامات ارائه سرویس به سیم‌کارت‌های اعتباری
در خصوص خرید سیم‌کارت‌های اعتباری که مورد استقبال توریست‌ها نیز قرار گرفته است مصوبه شماره یکم جلسه 217 مورخ ۱۳۹۴/۴/۸ الزاماتی را برای ارائه‌کنندگان آن مقرر کرده است، در بند یکم ماده دوم این مصوبه ثبت‌نام یا احراز هویت درخواست‌کننده سیمکارت اعتباری را لازم دانسته است و چنین مقرر شده است:
«دارنده پروانه صرفاً پس از ثبت‌نام، اجازه حضور در شبکه و مجوز استفاده از خدمات مربوطه را به مشترک داده و مشترک با دریافت سیمکارت ثبت‌نام شده، مجوز حضور در شبکه و امکان استفاده از خدمات دارنده پروانه را خواهد داشت».
سؤال این است ازآنجاکه اقامت توریست‌ها در کشور معمولاً خیلی کوتاه و زمان مشخصی را دارد تکلیف سیم‌کارت‌های اعتباری که به اسم آنان ثبت شده است چه می‌شود؟ در این مصوبه در بخش شرایط و ضوابط مدیریت و استفاده از سیم‌کارت‌های اعتباری دربند سوم چنین مقرر شده است:
چنانچه مشترک هیچگونه تراکنشی در طول یک بازه زمانی سه‌ماهه نداشته باشد:
الف) در صورت وجود اعتبار، دارنده پروانه میتواند با انجام اطلاع رسانی لازم، پس از بازه زمانی سه‌ماهه و همچنین به‌ازای هر دوره زمانی بدون تراکنش از طرف مشترک پس از گذشت این بازه زمانی سه‌ماهه، نسبت به جبران هزینه‌های لازم التادیه برای نگهداری شبکه و ارتباط به میزان حداکثر تعرفه 20 دقیقه نرخ مکالمه پایه تلفن همراه دائمی اقدام کند. در این صورت مشترک مجاز به استفاده از باقیمانده اعتبار خود خواهد بود.
ب) در صورت عدم وجود اعتبار، دارنده پروانه میتواند با انجام اطلاع‌رسانی لازم نسبت به قطع دوطرفه یا سلب امتیاز سیمکارت اقدام نماید.
مراحل خرید سیم‌کارت‌های اعتباری و قراردادی در اتحادیه اروپا
برای خریدن یک سیمکارت اعتباری در اروپا، خریدار باید یک عکس پرسنلی و مدارک شناسایی خود را به همراه داشته باشد. از جولای ۲۰۱۱ به بعد، تمام سیم‌کارت‌های اعتباری فروش رفته در کشورهای جز اتحادیه اروپا باید یک آدرس معتبر نیز به‌عنوان محل زندگی خریدار این سیمکارت، در دیتابیس شرکت ارائه‌کننده ثبت شده باشد. نحوه خرید این سیم‌کارت‌ها نیز آسان است و با مراجعه به مغازه‌ها نیز می‌شود این سیمکارت را تهیه کرد؛ البته به‌شرط داشتن مدارک کافی و معتبر. نکته دیگر این است که حتی توریست‌ها هم می‌توانند از این سیم‌کارت‌ها استفاده کنند و آدرسشان هم همان آدرس هتل محل اقامتشان ثبت می‌شود.
اساساً دو روش برای تهیه خط تلفن همراه یا هوشمند در اتحادیه اروپا وجود دارد:
الف) متقاضی میتواند برای عقد قرارداد خدمات مربوط به تلفن همراه، در یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات ثبت‌نام کند (سیمکارت دائمی).
در واقع با این قرارداد، متقاضی موافقت می‌کند برای مدت معینی از خدمات ارائه شده توسط این شرکت‌ها استفاده کند. معمولاً چنین قراردادهایی با مبلغ پایه ماهانه یا همان آبونمان نیز همراه هستند، البته اشتراک در چنین شرکت‌هایی برای دریافت خدمات این امتیاز را نیز دارد که این شرکت‌ها جدیدترین مدل‌های تلفن هوشمند را هم با هزینه‌ای اندک در اختیار متقاضیان قرار می‌دهند و اگر متقاضی مایل باشد می‌توانید علاوه بر تمدید قرارداد، گوشی قدیمی خود را نیز با مدل جدید جایگزین کنید.
ب) متقاضی میتواند سیمکارت اعتباری خریداری کند. البته عقد قرارداد با یک شرکت خدماتی، گزینه معقول‌تر و بهتری از نظر اقتصادی به نظر می‌رسد.
نحوه رجیستری سیمکارت در اتحادیه اروپا
بعد از خرید سیمکارت موردنظر از مراکز و فروشگاه‌های معتبر، گام بعدی که بسیار هم مهم است، رجیستر کردن آن است که این کار توسط مراکز مخصوص ارائه خدمات تلفن همراه انجام می‌شود و به‌صورت آنلاین و با یک (WebID) نیز می‌توانند متقاضی را رجیستر کنند.
اقدامات لازم برای فعال‌کردن یک سیمکارت در اتحادیه اروپا
ارائه کارت شناسایی برای شهروندان مقیم اتحادیه اروپا و یا ارائه پاسپورت برای خارجی‌ها. اخذ آدرس محل اقامت شهروندان یا آدرس هتل محل اقامت توریست‌ها که در این مرحله توسط سیستم‌های (web id) به‌صورت آنلاین محل اقامت موردتأیید پلیس قرار می‌گیرد.
خرید سیم‌کارت‌های اعتباری برای توریست‌ها یا دانشجویان خارجی
خرید سیم‌کارت‌های اعتباری نیز گزینه دیگری برای دانشجویان و توریست‌ها است. با خرید این سیم‌کارت‌ها دیگر الزامات مصرفی قراردادهای شرکتی وجود ندارد و بسته به مصرف، متقاضی اقدام به خرید یکی از پکیج های ارائه شده می‌کند و تا پایان اعتبار آن، از سیمکارت استفاده می‌کند. پس از پایان اعتبار نیز متقاضی میتواند یا سیمکارت دیگری تهیه نماید و یا همان سیمکارت را با پرداخت مبلغی به‌صورت آنلاین، شارژ کند. البته باز باید این نکته را یادآور شویم که تمدید و شارژ مجدد آن بسته به اجازه و مدت اقامت توریست یا دانشجوی خارجی دارد و پس از منقضی شدن مدت ویزا سیمکارت اتوماتیک غیرفعال می‌شود.
انتقاد از مصوبه جلسه ۲۱۷
باتوجه‌به پرونده‌های مفتوحه و برداشت‌های غیرمجاز از حساب‌های شهروندان گاهاً دیده می‌شود مجرمین سایبری برای عدم ردیابی اعمال مجرمانه خود در سطح وسیعی با مبالغ غیر عرف خواستار خرید سیم‌کارت‌های توریستی هستند که این مسئله موجبات عدم شناسایی آنها را فراهم کرده و منتج به ضایع شدن حقوق شکات می‌شود.
راهکار پیشنهادی برای مقابله با این پدیده
می‌توان از وزارت ارتباطات و سازمان مقررات رادیویی به‌عنوان متولیان رگولاتوری خدمات تلفن همراه چنین انتظار داشت که با اصلاح مصوبه مذکور قدم مؤثری را جهت مقابله با این روش برداشته شود به‌عنوان‌مثال در کشورهای چون آلمان و کانادا متولیان آنها برای عدم سو استفاده از سیم‌کارت‌های اعتباری که به نام توریست‌ها ثبت می‌شود. فعال بودن این‌گونه سیم‌کارت‌ها را به میزان اقامت قانونی توریست بر اساس ویزا صادر شده محدود کرده‌اند، بدین شکل که توریست میتواند با مراجعه به فروشندگان مجاز سیمکارت با ارائه پاسپورت خود متقاضی خرید سیمکارت اعتباری باشد.
ولی فعال بودن و قابل‌استفاده بودن این‌گونه سیم‌کارت‌ها محدود به مدت‌زمان مجاز به اقامت در آن کشورهاست و پس از منقضی شدن مدت ویزا سیمکارت به‌صورت اتوماتیک غیرفعال شده یا اصطلاحاً سوخته می‌شود و می‌توان این‌گونه سیم‌کارت‌ها را با شماره‌های متفاوت به‌عنوان سیمکارت موقت و مختص توریست نام‌گذاری کرد.
حال با استفاده از این روش آیا به نظر نمی‌رسد متولیان این امر با اتخاذ این روش ساده می‌توانند قدم بزرگی جهت پیشگیری وقوع جرایم علی‌الخصوص جرایم رایانه‌ای بردارند؟ زمانی که توریست از کشور خارج می‌شود چرا سیمکارت اعتباری او باید فعال باشد و در دسترس و قابل‌خرید و فروش برای مجرمان باشد؟ لذا به نظر می‌رسد می‌توان با اصلاح و اتخاذ این روش قدم وسیعی در جهت پیشگیری از وقوع جرم برداشت و این مصوبه نیازمند اصلاح و به‌روزرسانی است.