پایگاه خبری راه پرداخت دارای مجوز به شماره ۷۴۵۷۲ از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و بخشی از «شبکه عصر تراکنش» است. راه پرداخت فعالیت خود را از دوم اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۰ شروع کرده و اکنون پرمخاطب‌ترین رسانه ایران در زمینه فناوری‌های مالی، بانکداری و پرداخت و استارت‌آپ‌های فین‌تک است.
برندگان و بازندگان کارت‌به‌کارت چه کسانی هستند؟
اگرچه در مورد خوب یا بد بودن طراحی کارت به کارت، ایده‌ها و نظرات متفاوتی وجود دارد اما بیشتر کسانی که در این باره صحبت می‌کنند در اینکه در این میدان ممکن است افرادی برنده و گروه دیگری بازنده باشند هم‌عقیده هستند
صبا صراف – خبرنگار / تراکنش‌های کارت‌به‌کارتی که این روزها حتی راحت‌تر از آب خوردن و تنها با نگاه‌کردن به گوشی موبایلی که همیشه همراهتان هست انجام می‌شود، می‌تواند به یک بحران تبدیل شود. این در حالی است که ناصر حکیمی، معاون سابق فناوری‌های نوین بانک مرکزی می‌گوید: «خدمت کارت‌به‌کارت از ابتدا مورد استقبال سریع مردم قرار گرفت و هم‌اینک یکی از پرکاربردترین خدمات پرداخت بین‌بانکی است.»
مدیرعامل وندار اما در این میان در پاسخ به این سؤال که آیا تراکنش کارت‌به‌کارت باعث عدم شفاف‌سازی در سیستم تراکنش‌ها می‌شود، معتقد است: «ما از ابتدا هم مخالف انجام این تراکنش بودیم، چرا مخالف بودیم! به این دلیل که ابزار کارت وظایفش مشخص است و ابزار مناسبی برای انتقال وجه نیست و امروز هم سقف آن ۱۰ میلیون تومان شده است.»
انتقال وجه به‌صورت کارت‌به‌کارت در میان ایرانیان این روزها بسیار رایج است. به شکلی که بیشتر مردم کشور از این سیستم استفاده کرده‌اند و رایج‌ترین مکالمه مالی میان مردم همین است که شماره کارتت را به من بده!
حتی بسترهای پرداختی و بسیاری از اپلیکیشن‌ها نیز برای اینکه از این موج عقب نمانند این سرویس را ارائه می‌دهند. امری که با وجود رواج زیاد این روزهای آن منتقدانی میان برخی ایده‌پردازان یا صاحبان فنی این امر به وجود آورده است. همهمه و ایجاد سروصداهای زیادی که این روزها سایت‌های شرط‌بندی به وجود آورده‌اند و در خبرها ردوبدل می‌شود، این سؤال را برای افراد متخصص‌تر و حتی مردم عادی به وجود می‌آورد که ریشه این امر در کجا است و این جابه‌جایی چگونه انجام می‌شود. راه پرداخت در این میان چند سؤال را از برخی صاحبان نظر در این زمینه مطرح کرده است.
کسانی می‌برند و کسانی هم می‌بازند
سید ابراهیم حسینی‌نژاد کارشناس صنعت پرداخت معتقد است: «خدمت کارت‌به‌کارت در پاسخ به یک نیاز واقعی جامعه طراحی شده و از زمان عرضه آن بخش بزرگی از جامعه از این خدمت بهره می‌گیرند؛ نمی‌توان منکر انتفاع آن به جامعه شد.»
او در ارتباط با این سؤال که آیا این سیستم کارت‌به‌کارت موجب عدم شفافیت در تراکنش‌های مالی می‌شود، می‌گوید: «درواقع باتوجه‌به اسکیمای منحصربه‌فردی که طی بیست سال گذشته تحت شبکه شتاب شکل‌گرفته و عدم استقرار استانداردهای بین‌المللی موجب شده برخی خدمات به شکل منحصربه‌فردی برای پاسخ به نیاز بازار طراحی و ارائه شود. شفافیت موضوعی است که به حساب‌های بانکی معطوف هست و طبیعتاً با تمرکز به استانداردهای پول‌شویی ناظر بر حساب موضوع عدم شفافیت هم به میزان قابل قبولی رفع می‌شود.»
به اعتقاد حسینی‌نژاد، این روزها تقریباً نیمی از مردم ایران یا حداقل آن‌هایی که به تلفن‌های هوشمند با اپلیکیشن‌ها دسترسی دارند مشغول جابه‌جا کردن پول از این روش جدید و ایرانی کارت‌به‌کارت هستند. کاری آسان که با گسترش آن تبدیل به دغدغه بسیاری از سیاست‌گذاران این عرصه شده است. حسینی‌نژاد در این میان معتقد است: «کارت‌به‌کارت به‌تنهایی موجب پول‌شویی و سو استفاده نیست. عدم استقرار استانداردهای مناسب و عدم توجه به نیاز واقعی جامعه طبیعتاً در هر ابزاری می‌تواند موجب سو استفاده شود، کمااینکه درگاه‌های پرداخت در چهار سال گذشته مورد هجمه دراین‌خصوص بوده‌اند و حتی کارت‌خوان‌هایی که حساب‌وکتاب نداشتند و در طی زمان ساماندهی شدند.»
اما این جابه‌جایی‌های آسان و نقدی ممکن است برندگان و بازندگانی داشته باشد که می‌تواند موضوع بحث قرار گیرد، به اعتقاد این کارشناس صنعت پرداخت، «بازندگان خدمات کارت‌به‌کارت به شکل فعلی نظام بانکی و پرداخت هستند که اعتبار خود را به این وسیله زیر سؤال جدی قرار داده‌اند. برنده هم اپلیکیشن‌هایی هستند که با استفاده از این فرصت استثنایی تعداد زیادی کاربر جذب کردند.»
اگرچه در مورد خوب یا بد بودن طراحی این روش، ایده‌ها و نظرات متفاوتی وجود دارد اما بیشتر کسانی که در این باره صحبت می‌کنند در اینکه در این میدان ممکن است افرادی برنده و گروه دیگری بازنده باشند هم‌عقیده هستند. مهدی عبادی، مدیرعامل وندار در مورد برندگان و بازندگان کارت‌به‌کارت می‌گوید: «قطعاً تمام کسانی که سهمی از کارمزد کارت‌به‌کارت دریافت می‌کنند برندگان این موضوع هستند، اپلیکیشن‌ها، سیستم‌های متمرکز و بانک‌ها برندگان بازی کارت‌به‌کارت هستند.
بازنده‌ها شرکت‌های پرداخت و پرداخت‌یارها و یا کسانی که ابزار دریافت پول ارائه می‌دهند و روی روش‌های استاندارد کار می‌کنند، هستند. کسی که از روش‌های استاندارد استفاده می‌کند، بازنده‌های بازی کارت‌به‌کارت هستند و آن‌هایی که از روش‌های غیراستاندارد استفاده می‌کنند جزو برنده‌ها به‌حساب می‌آیند.»
کارت‌های بانکی تنها شناسه و هویت افراد هستند
عبادی در مورد تفاوتی که میان روش کارت‌به‌کارت در ایران و دنیا وجود دارد توضیح می‌دهد: «در دنیا از کارت به‌عنوان شناسه برای انتقال پول استفاده می‌شود نه برای وارد شدن کاربر و برداشت پول از حساب، این ازنظر امنیتی مشکل دارد.»
او در مورد اینکه این امر آیا موجب عدم شفافیت در تراکنش‌های مالی می‌شود یا خیر می‌گوید: «هر ابزاری می‌تواند هم باعث بالارفتن شفافیت در تراکنش‌ها بشود و هم می‌تواند باعث پایین آمدن این شفافیت‌ها بشود مهم این است که رگولاتورها امور را چطور کنار هم می‌چیند و منجر به چه اتفاقی می‌شود! در شرایط کنونی شبکه بانکی ما، تراکنش کارت‌به‌کارت باعث ازبین‌رفتن شفافیت عمومی می‌شود. اصلاح این امر کار زیادی می‌طلبد. این تراکنش به‌اشتباه به وجود آمده و نباید به وجود می‌آمد و اصلاح آن نیاز به یک برنامه‌ریزی بلندمدت دارد و مرارت می‌طلبد و طبیعی است که میان اولویت‌های رگولاتور گم شود اما مسئله مهمی است؛ یعنی یک روزی متصور هستم که این موضوع تبدیل به یک بحران خواهد شد و آن‌وقت رگولاتور ما شتابان یک کاری را در زمان بحران با تصمیم شتاب‌زده انجام خواهد داد که آن نیز قطعاً غیراستاندارد خواهد بود، چون آن هم تصمیمی یک‌شبه خواهد بود.»
بیش از ۱۰ سال عمر سیستم کارت‌به‌کارت است
ناصر حکیمی، معاون سابق فناوری‌های نوین بانک مرکزی در این میان این سرویس خدماتی را دارای قدمتی طولانی می‌داند و می‌گوید: «خدمت انتقال وجه کارتی قریب به دوازده سال است که راه‌اندازی شده و حدود ١۵ درصد کل تراکنش‌های شتاب را شامل می‌شود. خدمت کارت‌به‌کارت از ابتدا مورد استقبال سریع مردم قرار گرفت و هم‌اینک یکی از پرکاربردترین خدمات پرداخت بین‌بانکی است.»
حکیمی در مورد اینکه این ابزارها توانسته مورد سوءاستفاده‌های در سایت‌های شرط‌بندی که به‌حق خبر داغ این روزهاست قرار بگیرد، می‌گوید: «مانند پدیده‌های دیگر، کارت‌به‌کارت یک ابزار است که می‌تواند مورد سو استفاده قرار گیرد؛ اما کسی چاقو را به‌خاطر مخاطرات احتمالی‌اش ممنوع نمی‌کند.»
به اعتقاد او به‌جای رویکرد ابزاری و ظاهری باید به اصل موضوع یعنی حساب‌های بانکی پرداخته شود. «نهایت تمام خدمات به حساب‌های بانکی منتهی می‌شود و لذا سامانه‌های مبارزه با پول‌شویی باید قابلیت ره‌گیری تراکنش‌ها و کشف شبکه را روی آنالیز گردش حساب‌ها متمرکز کنند. وقتی خدمتی مورد اقبال مردم قرار می‌گیرند، یعنی ارزش‌آفرینی اتفاق افتاده است. از طرف دیگر کارت‌به‌کارت چون متمرکز و مبتنی بر حساب است، امکان ره‌گیری و شفافیت در آن به‌مراتب بیش از پرداخت‌های نقدی یا چک است. ضمن اینکه کارت‌به‌کارت حد مبلغی دارد.»
حکیمی ادامه می‌دهد: «موضوع روز که بحث سایت‌های شرط‌بندی و قمار است با ایجاد یک سامانه تحلیلی مبارزه با تقلب و پول‌شویی قابل‌کنترل می‌شود؛ بنابراین نظر من این است که به‌جای ممنوعیت، هوشمندی در آنالیز گردش‌های مالی مدنظر قرار گیرد. خلاصه کلام اینکه باید برای مبارزه با قمار و شرط‌بندی، جریان‌های انتقال و تجمیع با الگوریتم‌های تشخیص شبکه و یادگیری ماشینی هر چه زودتر پیاده‌سازی شود.»
پول‌شویی و قمار
عبادی اما مبحث قمار و مبحث پول‌شویی را از یکدیگر جدا می‌کند و می‌گوید: «باید این دو موضوع جداگانه بررسی شود. درست است که عموم کسانی که خدمات قمار را می‌دهند به‌احتمال‌قوی در پول‌شویی همدستی دارند اما باید به آن نگاه متفاوتی داشت.»
اما او نیز در این بحث داغ به روش‌های پرداخت در این حوزه می‌پردازد و ادامه می‌دهد: «حال سؤال این است، آیا کارت‌به‌کارت در قمار استفاده می‌شود؟ بله صددرصد در حال حاضر مشاهدات ما نشان می‌دهد عموم تراکنش‌ها که در شبکه قمار انجام می‌شود از جنس درگاه پرداخت نیست. اگر سایت‌های قمار معروف را ببینید فقط یک شماره کارت نوشته‌اند و اساساً درگاه پرداخت (با تعریف استاندارد درگاه پرداخت) ندارند و تراکنش کارت‌به‌کارت انجام می‌شود؛ اما اینکه آیا در پول‌شویی هم از روش کارت به کارت استفاده می‌شود، نیاز به کار کارشناسی دارد.
از سوی دیگر باید ببینیم چه رقمی به بالا پول‌شویی به‌حساب می‌آید و اساساً چه کسی این کار را انجام می‌دهد. به طور مثال ۵۰ میلیون تومان نیاز به شستن ندارد و حتی اگر شما به‌صورت غیرقانونی نیز ۵۰ میلیون تومان داشته باشید این را می‌شود به‌نوعی خرج کرد و اساساً نیازی به پول‌شویی ندارد. پس باید این اعداد و ارقام را در نظر گرفت و بعد اگر عدد بزرگ باشد باید دید آیا می‌شود از این ابزار در پول‌شویی استفاده کرد یا خیر.»
نظارت بهترین راهکار
روش‌های ابداعی ایرانی که عمر زیادی نیز از آغاز آن می‌گذرد و امروز نوع و شکل آن هم مدرن‌تر شده و با شرایط تکنولوژی به شیوه‌ها و روش‌های نو و آنلاین نیز ارائه می‌شود اما به گفته بسیاری نیاز به‌دقت، طراحی و حفظ امنیت سیستم‌های طراحی شده دارد. مهم‌ترین راهکارهایی که صاحبان ایده ارائه می‌دهند و یا با مدل‌های مشابه در کشورهای دیگر مقایسه می‌کنند، روش‌های نظارت بر این سرویس‌های بانکی است.
عبادی در مورد اینکه محدودیت پرداخت در کارت‌به‌کارت وجود دارد اما در ورودی‌های این کارت‌ها محدودیت چندانی نیست و آیا این را ضعف این سرویس می‌داند، توضیح می‌دهد: «واقعیت این است که جذابیت سیستم کارت‌به‌کارت به‌عنوان ابزار دریافت با هدف فرار مالیاتی امری قطعی است. من هم موافقم و معتقدم باید این جذابیت از آن گرفته شود. کارت‌به‌کارت نباید به ابزار پذیرش تبدیل بشود و کسب‌وکارها نتوانند از آن استفاده کنند؛ اما راهکار آن محدودکردن تعداد تراکنش و این‌جور چیزها نیست.»
او ادامه می‌دهد: «اگر به دنیا نگاه کنیم مثلاً پی‌پال نمی‌آید بگوید شما تنها ۱۰ تراکنش ورودی می‌توانید داشته باشید، اما اگر تعداد زیادتر از عرف یا حد معمول باشد، پی‌پال این مبلغ و تراکنش‌ها را بلوکه می‌کند. باید تعداد تراکنش‌های ورودی هر کارت مورد بررسی دقیق به‌صورت آنلاین قرار گیرد و آن‌وقت اگر کسی رفت کار نامعقول روی ورودی‌ها انجام داد، باید سراغ او بروند و این را باید تمام خدمات دهندگان کارت‌ها انجام بدهند.
درحالی‌که اگر بخواهیم به‌خاطر کنترل یک چیز محدودیت در تعداد تراکنش و مبلغ تراکنش داشته باشیم روشی است که سال‌ها بانک مرکزی انجام می‌دهد. جذابیت ابزار را به‌عنوان ابزار دریافت پول از بین نمی‌بریم و آن فردی هم که می‌خواهد سوءاستفاده کند می‌رود سراغ ابزار دیگر، درصورتی‌که اگر مطالعه روی تراکنش‌ها اتفاق بیفتد ما می‌توانیم متوجه شویم چه اتفاقی دارد می‌افتد و می‌توانیم روی آن نظارت کنیم.»
مدیرعامل وندار معتقد است: «بانک مرکزی ما هر جا با بحرانی روبه‌رو می‌شود محدودیت تراکنش و مبلغ تراکنش را اعمال می‌کند که این خیلی آسیب‌زننده است. به‌عنوان‌مثال بانک مرکزی یک‌شبه تصمیم گرفت انتقال از درگاه‌های مجازی را ۱۰۰ میلیون تومان کند، این موضوع آسیب‌های خودش را هم زد. من این روش را نمی‌پسندم و شخصاً می‌گویم بگذارید همه تراکنش‌های خود را انجام دهند و اگر کسی به‌جای ۱۰۰ میلیون ۲۰۰ میلیون تومان انجام داد آن‌وقت بروید سراغش.»